Nie dać się zwieźć ornamentom. O Wolnym Słowie w Gdańsku

Nazwa interdyscyplinarnego programu Wolne Słowo zjawiła się wiosną 2022 roku, kiedy Rosjanie ostrzelali Domu Słowa. To właśnie w Charkowie, w Domu Słowa zaczęłam pisać ten tekst pod koniec roku 2023. Wolne Słowo działa pod egidą nieistniejącej jeszcze, a zatem potencjalnej, czyli najciekawszej z możliwych, instytucji kultury w Gdańsku. Póki co, funkcjonujemy jako Gdańsk Miasto Literatury w ramach Gdańskiej Galerii Miejskiej.

Pracujemy od roku 2022 w Gdańsku przy Długiej 35. Myśleliśmy o wytworzeniu relacji z gdańską publicznością i z miejscem, gdzie mieścił się kiedyś rosyjski ośrodek propagujący model cywilizacyjny, który realizuje swoje wartości mordując mieszkanki i mieszkańców Ukrainy. W reakcji na wojnę i uchodźctwo powstały prace site specific: fresk „Tranzyt” Wołodydymyra Kuzniecowa, Yasi Khomenko architektoniczno-tekstylny „Obiekt dla Długiej 35”, „Zasłona ostrożności” Kateryny Badianowej oraz wizualny esej Andrija Dostlieva o jego rozmowach z ludźmi kultury z zachodu i ich polityce besserwissyzmu. Dźwiękowym śladem jest work in progress po eksperymentalnym seminarium Iwana Switłycznego „Nieśmiałość koron drzew”.

Dyskusja o książce „Spokojnie już nie będzie. Koniec naszej belle epoque”, fot. Łukasz Głowala, dzięki uprzejmości Gdańsk Miasto Literatury

Kateryna Badianova, „Zasłona ostrożności” fot. Kornelia Głowacka-Wolf, dzięki uprzejmości Gdańsk Miasto Literatury

koncert Ałły Zahajkewycz, 2023, fot. Kornelia Głowacka-Wolf, dzięki uprzejmości Gdańsk Miasto Literatury

Koncert zespołu Haydamaky fot. Łukasz Głowala, dzięki uprzejmości Gdańsk Miasto Literatury

Przy Długiej 35 przede wszystkim rozmawialiśmy, ale były też koncerty i performanse. W roku 2023 zahulała kooperacja z Charkowskim Muzeum Literatury, ukraińskim PEN Clubem oraz wieloma innymi podmiotami w Gdańsku, w Polsce i za granicą, w tym z instytucjami pod szyldem UNESCO.

Czym był program Wolne Słowo w roku 2023? Czego trzeba było się pozbyć, żeby dotrzeć do esencji współczesnej kultury i nie dać się zwieźć ornamentom? Do lamusa powędrowały pojęcia widowiskowość, sukces, przewidywalność, długoterminowe planowanie i efektywność. Liczyło się doświadczenie, kontakt, orientacja na człowieka i obserwacja swego przywileju.

Anna Łazar

„Nieśmiałość koron drzew”, Seminarium o kulturze w formie rozmowy i muzyki, 2023, fot. Kornelia Głowacka-Wolf, dzięki uprzejmości Gdańsk Miasto Literatury

„Nowe Zadania Zdań”, fot. Łukasz Głowala, dzięki uprzejmości Gdańsk Miasto Literatury

Inga Levi i Ija Kiwa „Porzuciwszy raz dom” prezentowana w ramach 14. edycji Narracji. Fot. Kornelia Głowacka-Wolf, dzięki uprzejmości Gdańsk Miasto Literatury

Kateryna Badianowa, prace nad „Zasłoną ostrożności”, fot. Michał Algebra, dzięki uprzejmości Gdańsk Miasto Literatury

Yasia Khomenko, architektoniczno-tekstylny „Obiekt dla Długiej 35″, fot. Michał Algebra, dzięki uprzejmości Gdańsk Miasto Literatury

Anna Łazar jest kuratorką projektu Wolne Słowo, programu międzynarodowej współpracy artystycznej w ramach projektu Gdańsk Miasto Literatury, autorką tekstów, tłumaczką (między innymi Dlaczego w sztuce ukraińskiej są wielkie artystki, 2020; Oksana Zabużko, Planeta Piołun, 2022; Ilia Kamiński, Republika Głuchych, 2023), członkinią redakcji „Nowej Europy Wschodniej”. Pracowała w dziedzinie dyplomacji publicznej w Ministerstwie Spraw Zagranicznych jako wicedyrektorka i p.o. dyrektora w Instytucie Polskim w Kijowie (2008–2014) i w Sankt Petersburgu (2015–2018) oraz jako kuratorka w Muzeum Sztuki w Łodzi (2021–2022).

Wolne Słowo jest projektem finansowanym z dotacji Miasta Gdańska.