Kolejka po “Express” z Derwichem jest jednym z etapów projektu Wojewódzkiej Biblioteki w Poznaniu pod hasłem À propos Henryka Derwicha, czyli o satyrycznym spojrzeniu na rzeczywistość. Za pośrednictwem popularnego w czasach PRL-u rysownika, o którym pisała też Kultura u podstaw, Biblioteka propaguje przez cały czas mało znaną szerszemu odbiorcy poznańską, a adekwatnie wielkopolską, satyrę, a także namawia do spojrzenia na współczesność z przymrużeniem oka, tym samym – poszerzając swoją różnorodną ofertę.
Warsztaty á propos…
Projekt À propos… rozpoczął się wykładami i warsztatami prowadzonymi przez praktyków, a jednocześnie znawców humoru i satyry. W lipcu 2024 r. zainaugurowała je redaktor Kamilla Placko-Wozińska w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Stanisława Grochowiaka w Lesznie. dzieląc się swoimi refleksjami o dowcipie na przestrzeni wieków, ilustrując je prezentacją z historii sztuki satyrycznej, przeplataną À propos H. Derwicha oraz opowieściami Baby (postać z jej autorskich felietonów satyrycznych, które ukazywały się w poznańskiej prasie). W ramach warsztatów prelegentka namówiła uczestników spotkania do rysowania „na gorąco” i z humorem, co powtórzyła także w Poznaniu, w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej i Centrum Animacji Kultury.
fot. K. Szymkowiak
Małgorzata Derwich-Pawela przedstawiła “obrazki z życia” taty oraz sytuacji rodzinnych. Zademonstrowała także rysunkowe sztuczki, których nauczył ją rodzic, proponując, by uczestnicy warsztatów też spróbowali swoich sił. Z dwóch spotkań szczególnie wzruszające było to w poznańskim Domu Pomocy Społecznej nr 1, gdzie podopieczni dzielili się swoimi wspomnieniami o kolejkach po “Express Poznański” z zabawnym rysunkiem Derwicha.
Kolejny prelegent – Grzegorz Bąkowski, karykaturzysta z polonistycznym wykształceniem, który współpracował między innymi z “Gazetą Poznańską” i “Głosem Wielkopolskim”, publikując rysunkowy humor o państwu Poznańskich, opowiedział o “karykaturze na co dzień”, wspominając także Derwicha. Uczestnikom warsztatów w Wojewódzkiej Bibliotece w Poznaniu zaproponował wypełnienie tekstem chmurek w rysunkach swojego autorstwa, co okazało się wcale nie takie łatwe.
À propos – konkurs plastyczny
Następnym etapem projektu był konkurs plastyczny À propos Henryka Derwicha. Zainteresowanie satyrycznym spojrzeniem na rzeczywistość przerosło najśmielsze oczekiwania organizatora. Do 15 września 2024 r. pocztą internetową i tradycyjną nadeszło ponad 320 prac 113. autorów. Na początku konkursu w statystyce przeważały panie, później liczba uczestników obu płci się wyrównała. O palmę pierwszeństwa rywalizują profesjonaliści i nieprofesjonaliści, od lat kilku do… 60 plus. Najmłodszych najbardziej zajmuje ekologia i los naszej planety. Wśród satyrycznych tematów z krytyką spotkały się m.in. patodeweloperka, sztuczna inteligencja, polityka krajowa i zagraniczna. Wiele prac bardziej prowokuje do zadumy i refleksji niż śmiechu.
Plakat zapowiadający Międzynarodowy Dzień Uśmiechu, Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu
O tym, czy konkurs wyłoni “nowego Derwicha”, który będzie na co dzień bawił odbiorców dowcipnymi rysunkami “á propos” aktualnych wydarzeń – czas pokaże. W każdym razie jury m.in. z karykaturzystą Dariuszem Łabędzkim, nie będzie miało łatwego zadania.
Najlepsze prace – zdaniem jury – w tym laureatów, będzie można obejrzeć podczas dwóch ekspozycji– w październiku w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Lesznie, a pod koniec listopada 2024 roku – w siedzibie organizatora, czyli Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu. Ta ostatnia wystawa połączona będzie z wręczeniem nagród.
Kolejka po “Express”
Zanim to jednak nastąpi, w Międzynarodowym Dniu Uśmiechu, czyli 4 października 2024 r., twórcy projektu chcą stworzyć “Kolejkę po “Express” z Derwichem”, jak za dawnych lat. Bowiem kolejki po poznańską popołudniówkę z rysunkiem Derwicha – to obraz, który najbardziej zakodował się w pamięci nie tylko poznaniaków.
fot. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa
Gazeta z charakterystyczną winietą “EP” (również autorstwa H. Derwicha) dostarczana była do kiosków po południu. Profesor Marek Hendrykowski, znany filmoznawca, wspomina: – Przy kiosku na rogu Grunwaldzkiej i Matejki, na wysokości przystanku tramwajowego, ustawiała się dłuuga kolejka ludzi. Około czternastej pojawiał kurier z paką owiniętą sznurkiem. W niej był świeżutki, prosto z drukarni, „Express Poznański”, w mgnieniu oka rozchwytywany…
Lekturę zaczynało się od rysunku – w prawym dolnym rogu pod szyldem Á propos; wszyscy byli ciekawi “co też ten Derwich dzisiaj wymyślił”. Dodajmy, iż rysownik przez ponad 30 lat przynosił ludziom uśmiech na co dzień, od poniedziałku do piątku, a w soboty serwował w “Expressie” choćby humorystyczną serię po 6-8 rysunków à propos aktualnych wydarzeń. Dlatego wydaje się najlepszym patronem Międzynarodowego Dnia Uśmiechu, który w 2024 r. przypada 4 października (a obchodzony jest już 25 lat – w pierwszy piątek tego miesiąca, z inicjatywy twórcy smiley’a, czyli smajlika). “Kolejka po “Express” tworzona będzie na Skwerze Henryka Derwicha w Poznaniu (to miejsce pokazuje już Google Maps; infmormacja dla nieskomputeryzowanych – Skwer znajduje się między ulicą Towarową a Składową, niedaleko dworca autobusowego Poznań Główny). W roli popularnej niegdyś popołudniówki “wystąpi” gazetka-jednodniówka, w której będzie można znaleźć nie tylko rysunki À propos H. Derwicha, ale także wybór prac uczestników konkursu plastycznego À propos…
MKiDN
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
