Henryk Levittoux (1822-1879)

Lot 190. Henryk Levittoux (1822-1879), plaster medallion representing Karol Levittoux, Paris, 1847 Signed, localized and dated at center. Identified on the left of the profile: Karol Levittoux. Polish inscription in relief at bottom: Wiecznej pamięci Karola / Brat Henryk. Inscription in Polish engraved at top: Urodzil sie w Womelsku (Kumelsk?) w Augustowskiem Roku 1820 d. 31 Października spalil sie zywcem za Wolność i Ojczyznę w 1841 d. sierp. W Cytadelli (sic) więzieniu Stanu w Warszawie. Dedicated in French in pencil at bottom: À Monsieur Guinard / Hommage d’un respect profond / et d’une vive reconnaissance / H. Levittoux. 15.5 x 14.5 cm Framed under glass.

Karol Levittoux (1820-1841), son of a Napoleonic soldier who settled in Poland in 1813, in turn became a Polish independence activist. Arrested and imprisoned in the Warsaw Citadel, he committed suicide by setting fire to his bed so as not to denounce his comrades-in-arms. Henryk Levittoux (1822-1879), Karol’s brother, a doctor and artist, left Poland for political reasons and stayed in Paris between 1844 and 1858. The dedication is possibly to Joseph Guinard (1799-1874), a French politician and defender of the Republic. A bronze medallion by the foundry Eck & Durand is kept at the National Museum in Szczecin (MNS/N/15905). Estimate 1,000 – 1,200 euro. Ader. 03/20/25. Sold 1,000 euro

Moim zdaniem ten medalion był najciekawszym polonikiem na dzisiejszej aukcji w DA Ader. Rodzina Levittoux mająca polsko-francuskie korzenie, owoc związku małżeńskiego napoleońskiego oficera Piotra Levittoux-Desnouettes z Marią Życzyńską z guberni kowieńskiej przewija się wielokrotnie w historii Polski. Owocem tego związku był m.in. Henryk Levittoux, lekarz, rzeźbiarz, miłośnik sztuki jak też upamiętnony przez niego na medalu starszy o dwa lata brat Karol. Życie Karola Levittoux było krótkie bo zmarł śmiecią samobójczą przez samospalenie w Cytadeli Warszawskiej w wieku 21 lat. Jego życie jest dobrze upamiętnione w historii Polski, znane jest z wierszy, opowiadań, pieśni, książek historycznych, w malarstwie. Poniżej przedstawię wybrane fragment z różnych źródel. Warto wiedzieć, iż kolejni potomkowie Piotra Levittoux również zapisali się w historii Polski, już w XX wieku. Karol Levittoux, stryjeczny wnuk słynnego konspiratora został zabity w 1926 roku przez piłsudczyków w czasie przewrotu majowego. Stryjeczny prawnuk Karola, major Henryk Julian Levittoux, lekarz i uczestnik kampanii wrześniowej, jeniec obozy w Charkowie zginął zamordowany przez sowietów w 1940 roku. Jego brat pułkownik Jerzy Levittoux był szefem sztabu w dywizji generała Maczka i zginął w 1944 roku w Normandii.

Postawa 21-letniego Karola Levittoux wywarła duże wzburzenie w świecie politycznym, miała silny wpływ w polskiej literaturze. Pisał o Karolu Levittoux mi. inn. Cyprian Norwid, Zygmunt Krasiński. Aby uczcić pamięć patrioty, Klementyna z Sanguszków Małachowska ufundowała Kościół pod wezwaniem św. Karola Boromeusza, który znajduje się przy ulicy Chłodnej w Warszawie. Bohaterski czyn młodzieńca inspirował również współczesnych artystów, w tym Przemysława Gintrowskiego, który jest autorem piosenki “Karol Levittoux”.

Wracając do Karola Levittoux, jego portret wykonał Antoni Kozakiewicz (obraz zaginony), znany w tej chwili jedynie z repliki nieznanego malarza – poniżej. Znane są również inne kopozycje przedstawiające tego bohatera.

Warto dodać, iż Levittoux,autor tego medalionu, był zaprzyjaźnony z Janem Matejko, któremu pozował do obrazu Mikołaj Kopernik czyli rozmowa z Bogiem.

W sumie, nazwisko Levittoux zapisało się w historii Polski na wielu płaszczyznach. Czy o tym teraz uczą w polskich szkołach?

Syn b. oficera armii francuskiej Piotra Levittoux-Desnouettes, osiadłego na ziemiach polskich po wyprawie Napoleona Bonaparte na Rosję w 1812 i Marii z Życzyńskich, ur. w Kumelsku w gub. kowieńskiej. Podczas nauki w gimnazjum w Łukowie, założył tam tajną organizację gimnazjalną, miał też powiązania personalne z warszawską filią Stowarzyszenia Ludu Polskiego. Po ukończeniu gimnazjum w 1838 podjął naukę na tzw. Dopełniających Kursach Pedagogicznych w Warszawie, gdzie kontynuował działalność konspiracyjną, będąc założycielem organizacji skupiającej głównie młodzież z kręgów gimnazjalnych, z w/w kursów, młodych urzędników itp. Działalność obu jego organizacji sprowadzała się głównie do spraw edukacyjnych i agitacji patriotycznej. Levittoux, aresztowany w lipcu 1840 w ramach fali aresztowań członków jego konspiracji, rozpoczętej w 1839, został osadzony w X Pawilonie. Zeznania innych aresztantów wskazywały na jego znaczącą rolę w organizacji. Komisja śledcza w maju 1841 wnioskowała o zesłanie go na Syberię, ale namiestnik Królestwa Polskiego Iwan Paskiewicz polecił kontynuowanie śledztwa. Więzień, w następstwie odmowy składania zeznań obciążających współtowarzyszy, był brutalnie dręczony przez śledczych zarówno moralnie jak i fizycznie, łącznie z biciem. Konsul francuski w Warszawie, na prośbę ojca Levittoux, podjął starania o złagodzenie jego losu, powołując się na jego francuskie pochodzenie. W czasie nieobecności Paskiewicza, przebywającego w tym czasie w Petersburgu, uzyskał zapewnienie od osób z najbliższego kręgu namiestnika, iż prośba będzie rozpatrzona pozytywnie. Tymczasem nie powiodła się nieznana bliżej próba ułatwienia więźniowi, prawdopodobnie iluzorycznej, ucieczki z X Pawilonu; odkrycie podczas rewizji przysłanego mu w grzbiecie książki listu oraz pilnika do cięcia krat naraziło go na dodatkowe represje ze strony władz. W rezultacie załamany Levittoux podjął decyzję o samobójstwie. Popełnił je pod koniec lipca 1841 podpalając nocą siennik na swojej pryczy w celi nr 21 X Pawilonu. Został pochowany gdzieś na terenie lub stokach Cytadeli. Jego męczeńska śmierć wywołała powszechne wzburzenie opinii publicznej w Europie, wywołując potępienie caratu, co wpłynęło na przejściowe złagodzenie reżimu więziennego i metod śledczych. Zrodziła też romantyczną legendę poświęcenia dla ojczyzny. Znalazła również odbicie w literaturze, m.in. w poezji C.K. Norwida, W. Syrokomli, M. Romanowskiego i R. Zmorskiego. W ostatnich latach jedną ze swoich ballad wg tekstu Jerzego Czecha poświęcił mu P. Gintrowski. [ wg. Polskiego Słownika Biograficznego]

Warto również zapoznać się z https://polskieradio24.pl/artykul/2768729,karol-levittoux-smierc-w-plomieniach