Polska nie była nigdy kolonialną potęgą, choć miała takie ambicje. Dlatego i w naszych muzeach etnograficznych jest mnóstwo zagadnień do przepracowania. Wystawa Wybielanie jest właśnie taką próbą autokrytycznego spojrzenia Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie na swoją przeszłość. Kuratorzy: dyrektorka PME Magdalena Wróblewska (współautorka książki Practicing Decoloniality in Museums: A Guide with Global Examples) i Witek Orski postawili sobie za cel pokazanie kolonialnych schematów i zmierzenie się z nimi.
Początek kolekcji warszawskiego Muzeum Etnograficznego sięga 1888 roku i jest związany z obiektami przywiezionymi przez Leopolda Janikowskiego z Kamerunu. Jego podróż ze Stefanem Szolcem-Rogozińskim – „pierwsza polska ekspedycja do Afryki” finansowana m.in. przez Henryka Sienkiewicza – miała na celu założenie polskiej kolonii w Afryce Środkowej. Podróżnicy zakupili wówczas ziemie, ale niedługo później terytoria zostały przejęte przez niemieckich kolonizatorów. Wyprawa ta, choć nie przebiegła zgodnie z planem, stanowi jeden z mitów założycielskich muzeum. Pokazuje to, iż Polacy starali się naśladować imperialne wzorce, które obejmowały m.in. definiowanie Czarnych jako odmiennych, czy wręcz obcych. Służyły temu naukowe i muzealne praktyki, które opierały się na egzotyzacji oraz wartościowaniu cywilizacji pozaeuropejskich jako słabiej rozwiniętych.
Na wystawie zobaczymy m.in. fotografie ze zbiorów PME wykonane w Afryce przez polskich podróżników, badaczy i dziennikarzy. Jest ona częścią programu Wbrew stereotypom, który obejmuje także interwencje w wystawę Afrykańskie wyprawy, azjatyckie drogi oraz wystawę czasową Afrotopie.
Witek Orski pisze: „Pokazujemy, jak dzięki naśladowania zachodniej nauki i muzealnictwa, wytworzyliśmy wielkiego 'Innego’, wobec którego 'wybieliliśmy’ się sami – doraźnie podleczyliśmy własne kompleksy, wynikające z niepewnego statusu polskiej tożsamości. Dziś straszenie owym 'Innym’ jest ugruntowaną strategią polityczną, choćby gdy w muzeach podziwiamy wytwory tej 'Innej’ kultury.”
3.04–31.08.2025
Wybielanie
Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, ul. Kredytowa 1
www.ethnomuseum.pl
Wystawa Wybielanie w PME w Warszawie
