Rząd Donalda Tuska przygotowuje się do ewentualnego czarnego scenariusza wojennego, w ramach którego opracowuje plan ewakuacji najcenniejszych polskich dzieł sztuki. Celem tego planu jest zabezpieczenie dziedzictwa kulturalnego Polski w obliczu potencjalnych zagrożeń.
Plan ewakuacji ma być gotowy do końca 2025 roku i jest częścią szerszego programu bezpieczeństwa, który obejmuje również wzmocnienie ochrony granic i podwojenie liczebności polskich sił zbrojnych do 500 tys. żołnierzy. Minister kultury Hanna Wróblewska powiedziała, iż „nasze muzea nie mogą już działać w ramach teoretycznego pojęcia bezpieczeństwa”.
Plan obejmuje obrazy, rzeźby, rzadkie książki i instrumenty muzyczne z około 160 instytucji prowadzonych przez państwo polskie. Resort kultury prowadzi rozmowy z władzami innych państw, które mogłyby przyjąć ewakuowane dzieła sztuki. Oczekuje się, iż w ślady władz państwa pójdą prywatne muzea i galerie.
Maciej Matysiak, były pułkownik wojska i zastępca szefa polskiego kontrwywiadu wojskowego, nadzoruje ten projekt. w tej chwili kieruje nowo utworzonym departamentem bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego. Minister Wróblewska powiedziała, iż „potrzebowaliśmy osoby, która pracowała w wojsku, ale zna się też na zarządzaniu kryzysowym”.
Plan częściowo opiera się na doświadczeniach zdobytych podczas relokacji ukraińskich dzieł sztuki po rosyjskiej inwazji w 2022 roku. Minister Wróblewska dodała, iż resort aktualizuje również dokumentację niezbędną do późniejszego sprowadzenia wywiezionych dzieł.
Według danych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w 2022 roku Polska zwróciła około 20 dzieł sztuki zrabowanych podczas II wojny światowej z Niemiec, USA i innych państw. Jednak wiele z nich przez cały czas czeka na odzyskanie.
Plan ewakuacji jest ważnym krokiem w kierunku zabezpieczenia dziedzictwa kulturalnego Polski. Resort kultury szacuje, iż wartość dzieł sztuki znajdujących się w polskich muzeach i galeriach wynosi około 10 miliardów złotych.
Warto também dodać, iż Litwa, Łotwa i Estonia również prowadzą podobne działania, aby zabezpieczyć swoje dziedzictwo kulturalne. Minister Wróblewska powiedziała, iż „dużym wyzwaniem jest określenie, które dzieła sztuki kwalifikują się do priorytetowej ewakuacji, ponieważ nie da się ewakuować wszystkiego”.
W celu zabezpieczenia dziedzictwa kulturalnego, resort kultury planuje również wzmocnić ochronę muzeów i galerii, a także przygotować służbę zdrowia na ewentualne zagrożenia.
Warto podkreślić, iż bezpieczeństwo dziedzictwa kulturalnego jest ważnym elementem bezpieczeństwa narodowego. Dlatego też, resort kultury współpracuje ściśle z Ministerstwem Obrony Narodowej i Służbą Bezpieczeństwa, aby zabezpieczyć dziedzictwo kulturalne Polski.
Plan ewakuacji jest krokiem w kierunku zabezpieczenia dziedzictwa kulturalnego Polski, ale resort kultury powinien również kontynuować starania o zwrot zrabowanych dzieł sztuki, aby dziedzictwo kulturalne Polski było w pełni zabezpieczone.
