Ludzki umysł przez wieki pozostawał zagadką, a próby jego zrozumienia stały się fascynującą podróżą. Od starożytnych filozofów, którzy zastanawiali się nad naturą świadomości, po współczesnych naukowców, którzy wykorzystują najnowsze technologie, by zajrzeć w głąb neuronów – każda epoka dodawała kolejną część do tej złożonej układanki. Książki o psychologii śledzą tę ewolucję, pokazując, jak zmieniało się nasze postrzeganie umysłu – od jego mistycznych i filozoficznych interpretacji do naukowych i empirycznych analiz.
Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, Daniel Kahneman
Książka z obszaru psychologii poznawczej i behawioralnej autorstwa Daniela Kahnemana to bardzo obszerne dzieło. Ponad 600-stornnicowa lektura na pierwszy rzut oka może zniechęcić potencjalnego czytelnika, przypominając bardziej podręcznik studenta psychologii niż książkę do polecenia dla wszystkich zainteresowanego odkrywaniem tajemnic własnego umysłu. Jednak Kahneman, psycholog i ekonomista oraz laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, w bardzo przystępny, naukowy sposób przyciąga uwagę odbiorcy opisem dwusystemowego działania ludzkiego umysłu odpowiedzialnego za podejmowanie codziennych decyzji. Pierwszy system umysłu działa automatycznie, bez wysiłkowo i odpowiada za za szybkie reakcje, np. rozpoznawanie twarzy, rozumienie prostych zdań czy wykrywanie zagrożeń (myślenie szybkie). Drugi system wymaga świadomej koncentracji, wysiłku i jest analityczny i logiczny. Używamy go do skomplikowanych obliczeń, nauki czy głębokiej analizy problemów. Autor pokazuje, iż nasz mózg często idzie na skróty, polegając na szybkim Systemie 1, choćby w sytuacjach, które wymagałyby analizy przez System 2, co prowadzi do licznych błędów poznawczych i tytułowych pułapek myślenia.
Pułapki myślenia to świetna pozycja pozwalająca czytelnikowi zreflektować się nad własnymi błędami i szansa na zdobycie nowej wiedzy, która może zmienić podejście do podejmowania decyzji w życiu osobistym i zawodowym.
Człowiek w poszukiwaniu sensu, Viktor E. Frankl
O tej książce mówi się, iż jest jednym z najważniejszych dzieł literatury psychiatrycznej od czasu Freuda. Człowiek w poszukiwaniu sensu autorstwa psychiatry i psychologa Viktora Frankla w niezwykły sposób łączy jego osobiste wspomnienia z obozów koncentracyjnych, w którym spędził łącznie pięć lat z wprowadzeniem do logoterapii i psychoterapii. Stworzona przez Frankla logoterapia koncentruje się na poszukiwaniu i odkrywaniu sensu życia w każdym ludzkim doświadczeniu, choćby w cierpieniu. Zarówno swoje doświadczenia jak i te opisywane przez innych więźniów z czasu Holokaustu dały Viktorowi Franklowi podstawę do analizy ich psychiki i co może być czynnikiem, iż jedni, mimo niewyobrażalnego cierpienia, zachowywali wolę życia, a inni poddawali się. Doszedł do wniosku, iż kluczowa jest wola sensu – potrzeba odnalezienia znaczenia i celu w życiu. Książka uczy, iż choć nie mamy wpływu na to, co nas spotyka, zawsze mamy wolność wyboru postawy wobec tego, co nam się przydarza. W obozie, w warunkach totalnego braku wolności, więźniowie mieli do wyboru dwie postawy: poddać się i utracić godność, lub zachować ją, znajdując sens w cierpieniu.
Pierwsza część książki to wspomniane już opisy doświadczeń Vikotra Frankla z obozów koncentracyjnych, druga jednak w całości skupia się na naukowych podstawach logoterapii i wyjaśnieniu korzyści jakie płyną z odnalezienia celu w życiu.
Ciszej, proszę… Siła introwersji w świecie, który nie może przestać gadać, Susan Cain
W odróżnieniu od dwóch poprzednich pozycji książka Ciszej proszę… ma bardziej popularnonaukowy styl, niż typowo naukową budowę. Nie brak w niej jednak analiz czy odwołań do innych badań na temat introwertyzmu, choć kluczowym elementem zdecydowanie są życiorysy introwertyków i ich doświadczenia. Lektura pełna jest przykładów, które udowadniają, iż introwertycy mają wiele mocnych stron, które są niezwykle cenne w dzisiejszym świecie, choć niejednokrotnie mniej doceniane i zauważane. Ich zdolność do głębokiego skupienia, analitycznego myślenia, słuchania innych i wnikliwej obserwacji sprawia, iż są idealnymi naukowcami, artystami, programistami czy liderami, którzy potrafią prowadzić empatyczne rozmowy. Przykładem na to są sylwetki znanych osób takich jak Bill Gates, Albert Einstein czy Steve Wozniak.
Tytułowy świat, który nie może gadać odnosi się do kultury zachodu, która od lat faworyzuje ekstrawertyków – ludzi głośnych, pewnych siebie i chętnych do działania w grupie. Autorka sama będąc introwertyczką chce swoją książką zmienić nie tylko samo postrzeganie introwertyków przez ekstrawertyków, ale również zachęcić do autorefleksji i lepszego zrozumienia źródła swoich zachowań. Jest to istotny apel o docenienie wartości, jaką niesie za sobą cisza, refleksja i spokój w coraz bardziej hałaśliwym świecie.
Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem, Oliver Sacks
Brytyjski lekarz i neurolog Oliver Sacks zdobył ogromną popularność jako pisarz dzięki swojej książce wydanej w 1973 Przebudzenia, na podstawie której w latach 90. nakręcono film o tym samym tytułem z Robinem Williamsem i Robertem De Niro w rolach głównych. Nic dziwnego, iż wydana w 1985 roku książka pt. Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem przyciągnęła uwagę wielu czytelników na całym świecie. Jest to zbiór poruszających historii pacjentów z rzadkimi i niezwykłymi zaburzeniami neurologicznymi. Sacks opisuje przypadki kliniczne w sposób, który łączy naukową precyzję z literacką empatią. Tytuł książki odnosi się do jednego z opisywanych pacjentów – przedstawionego czytelnikowi jako Doktor P. – cierpiącego na rzadką formę prozopagnozji (ślepota twarzy), która w jego przypadku rozciągała się także na obiekty. Doktor P. potrafił doskonale opisywać obiekty, rozkładał je na części, ale nie był w stanie rozpoznać ich jako całości. Kiedy Sacks pokazał mu rękawiczkę, pacjent opisał jej cechy, ale nie był w stanie nazwać przedmiotu, dopóki nie usłyszał, do czego służy. Kulminacja jego choroby nastąpiła, gdy próbując sięgnąć po kapelusz, omyłkowo chwycił głowę swojej żony.
Książka Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem zrewolucjonizowała sposób, w jaki współcześnie myślimy o neurologii. Oliver Sacks pokazał, iż badanie ludzkiego mózgu to coś więcej niż tylko diagnozowanie chorób. To także próba zrozumienia, co czyni nas ludźmi, co nadaje sens naszemu życiu i jak funkcjonuje nasza tożsamość, choćby w obliczu najcięższych chorób. To lektura obowiązkowa dla wszystkich, kto interesuje się relacją między mózgiem a umysłem.
Nowe perspektywy w zasięgu ręki
Książki o psychologii pełnią rolę przewodników po niezwykłej historii łączącej ludzki umysł z naukową analizą. To one pozwalają nam zrozumieć, jak bardzo zmieniło się nasze postrzeganie umysłu na przestrzeni wieków – od tajemniczego bytu, przez mechanizm podlegający bodźcom, po złożony system przetwarzający informacje.
