Medycyna to nie tylko złożone operacje i terapie. To także niedostrzegalny gołym okiem świat ludzkich komórek, który od wieków fascynował lekarzy i naukowców. Dzięki mikroskopom otworzyła się przed nimi zupełnie nowa perspektywa ujrzenia tego, co na pozór jest niewidoczne. Niektóre z tych urządzeń przepadły w mrokach historii, inne odcisnęły swój ślad w rozwoju nauki – tak, jak mikroskop pierwszego rektora Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.
Muzeum Historii Medycyny i Farmacji UMB w lutym zapoczątkowało comiesięczny cykl „Historia et Medicina. Eksponat miesiąca” uświetniający 75-lecie Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Pierwszym z zaprezentowanych w ramach jubileuszu eksponatów był wyjątkowy mikroskop marki „Carl Zeiss Jena”. Należał on do pierwszego rektora Akademii Medycznej w Białymstoku (dziś Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku), prof. Tadeusza Kielanowskiego.
Narzędzie, które widziało historię
Mikroskopy marki „Carl Zeiss Jena” produkowane w Niemczech od XIX wieku były nieodłącznym elementem laboratoriów naukowych i medycznych na całym świecie. Model należący do prof. Kielanowskiego to klasyczny egzemplarz z lat 20. i 30. ubiegłego wieku. Wyposażony jest w solidny metalowy korpus, precyzyjnie szlifowane soczewki i mechanizmy regulacyjne, które umożliwiają niezwykle dokładne obserwacje. Prezentowany mikroskop to zarówno narzędzie badawcze jak i świadek historii medycyny. Prawdopodobnie to właśnie przez jego soczewki pierwszy rektor Akademii Medycznej w Białymstoku dostrzegał zmiany chorobowe i podejmował najważniejsze decyzje dotyczące leczenia pacjentów.
Wybitny lekarz i pionier akademickiej medycyny
Profesor Tadeusz Kielanowski był wybitnym lekarzem i naukowcem, który odegrał kluczową rolę w kształtowaniu akademickiej medycyny w powojennej Polsce. Studiował na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, a następnie odbywał liczne staże naukowe w Niemczech, Anglii i Francji. Specjalizował się w ftyzjatrii (choroby płuc), a jego prace miały ogromne znaczenie w walce z gruźlicą. W 1949 roku został pierwszym rektorem Akademii Medycznej w Białymstoku. W Białymstoku stworzył silny ośrodek naukowy i dydaktyczny oraz zorganizował sieć poradni przeciwgruźliczych na całej Białostocczyźnie. Jego zaangażowanie w rozwój medycyny i humanistyki lekarskiej po dziś dzień jest inspiracją dla kolejnych pokoleń lekarzy.
Mikroskop prof. Kielanowskiego to przede wszystkim inspirująca historia
Imię i nazwisko Tadeusza Kielanowskiego zostało „wyryte” na mikroskopie, jego inicjały są na każdym małym elemencie urządzenia. Dziś, patrząc na to narzędzie badawcze, nasuwają się pytania: jak wiele ludzkich losów się z nim wiązało, ile diagnoz zostało dzięki niemu postawionych, ile badań naukowych miało początek? To eksponat, który nie tylko jest częścią historii, ale także przypomina o ogromnej determinacji i pasji człowieka, który przez lata pracował nad poprawą ludzkiego zdrowia.
W gablocie obok mikroskopu, można jeszcze do końca lutego zobaczyć także zestaw sekcyjny, który należał do prof. Tadeusza Kielanowskiego. Otrzymał go od swojego ojca, Bolesława Pobóg- Kielanowskiego, także lekarza, z okazji rozpoczęcia studiów na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.
Jakie „Eksponaty Miesiąca” czekają na zwiedzających w kolejnych miesiącach?
W ramach cyklu „Historia et Medicina. Eksponat miesiąca” Muzeum Historii Medycyny i Farmacji UMB do grudnia 2025 roku będzie prezentować eksponaty związane z historią Uniwersytetu Medycznego oraz jego główną siedzibą – Pałacem Branickich. Zbiory są udostępniane w specjalnej gablocie (tuż obok wejścia do Biblioteki UMB), ustawionej w symbolicznej przestrzeni, jaką od XVIII wieku był pałacowy westybul (wejście główne Pałacu Branickich). To tutaj tradycyjnie witano gości przybyłych na dwór Branickich.
Naszym zamysłem jest szerokie rozpropagowanie historii UMB w ogólnodostępnej przestrzeni Pałacu Branickich. Chcemy dotrzeć do społeczności akademickiej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku – studentów, pracowników, a także do licznie odwiedzających naszą główną siedzibę turystów. W każdym miesiącu będziemy prezentować eksponaty związane z historią Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, pochodzące ze zbiorów naszego Muzeum. Wyjątkiem jest mikroskop pierwszego Rektora, który wypożyczył nam prof. J. Pietruski. Są to artefakty, które na co dzień nie są pokazywane na naszych wystawach – mówi kierowniczka Muzeum Historii Medycyny i Farmacji, dr Magdalena Muskała.
W marcu pojawią się nowe eksponaty, tym razem związane z prof. Stanisławem Legeżyńskim – drugi rektorem UMB i wybitnym mikrobiologiem, którego dorobek naukowy miał ogromny wpływ na rozwój badań bakteriologicznych w Polsce. W kolejnych miesiącach Muzeum Historii Medycyny i Farmacji UMB zaprezentuje m.in. eksponaty związane z pierwszymi absolwentami UMB, odbudową Pałacu Branickich, ceremoniałem akademickim, prof. Tadeuszem Dzierżykrayem-Rogalskim (wybitnym anatomem i antropologiem lekarskim, pierwszym kierownikiem Zakładu Anatomii Prawidłowej Człowieka UMB, a także badaczem m.in. mumii egipskich, szczątków ludzkich z Faras w Sudanie oraz Jaćwingów na Suwalszczyźnie), prof. Witoldem Sławińskim (biologiem, pierwszym kierownikiem Zakładu Biologii, odkrywcą złóż borowiny w dolinie rzeki Supraśl).
Serdecznie zapraszamy do śledzenia cyklu i odwiedzenia westybulu Pałacu Branickich. Eksponat miesiąca – z okazji jubileuszu UMB – można oglądać bezpłatnie.
Źródło: UMB
