NIEDZIELA 29 WRZEŚNIA – SPACERY
1. „Nie wiedziałyśmy dokąd nas wiozą” – przymusowe przesiedlenia i
deportacje więźniów KL Plaszow
godz. 9.00 (2 h)
zbiórka: Szary Dom, ul. Jerozolimska 3
Historia KL Plaszow naznaczona jest szeregiem geograficznych powiązań. W
chwili powstania główna nić relacji łączyła ten obszar z krakowskim gettem,
zlokalizowanym na terenie Podgórza. Z czasem obóz zaczął oddziaływać
bezpośrednio na Kraków – poprzez liczne placówki pracy i podobozy, m.in.
przy fabryce kabli, na Zabłociu, Grzegórzkach, Czyżynach, by wreszcie
podporządkować mu administracyjnie obozy pracy w Podgórzu, Prokocimiu i
Bieżanowie. W 1944 roku do KL Plaszow deportowani są więźniowie z
Majdanka oraz dzisiejszej Ukrainy: ze Lwowa, Borysławia i Drohobycza. Od
połowy 1944 obóz był systematycznie likwidowany – około 16 tys. osób zostało
deportowanych do innych obozów położonych bardziej na zachód. Ostatnia
grupa kilkuset więźniów opuściła KL Plaszow w styczniu 1945, na kilkadziesiąt
godzin przed wkroczeniem do miasta Armii Czerwonej.
Głównym tematem spotkania będzie rekonstrukcja ścieżek poszczególnych
więźniów: tego, kiedy i w jakich okolicznościach zostali osadzeni w KL
Plaszow oraz, w jaki sposób część z nich opuściła obóz. Poznamy kluczowe
miejsca w topografii miejsca pamięci, które dadzą nam wgląd w mechanizm
przymusowych przesiedleń i deportacji więźniów oraz ich dalsze losy.
W tym roku po raz pierwszy w ramach PDOD będziemy poznawać historię tego
miejsca w otoczeniu nowej wystawy plenerowej „KL Plaszow. Miejsce po,
miejsce bez”.
Oprowadza: Kamil Karski (Muzeum – Miejsce Pamięci KL Plaszow w
Krakowie)
2. Podgórzanie odbudowują Wawel
godz. 10.00
zbiorka: na dole schodów na ul. Zamoyskiego/plac Niepodległości
Podgórskie sieci sięgają m.in. na krakowską stronę Wisły, o czym przekonać się
można podchodząc na wzgórze wawelskie od ul. Kanoniczej. Wśród tzw.
cegiełek wawelskich, upamiętniających osoby i instytucje włączające się
finansowo w latach 20. XX w. w odnowę Zamku Wawelskiego, znaleźć można
osoby i instytucje utożsamiające się z Podgórzem. Proponujemy więc Państwu
spacer po Podgórzu trasą utworzoną z miejsc związanych z wawelskimi
darczyńcami z Podgórza i stworzymy sieć połączeń między Wawelem a nimi,
między teraźniejszością a przeszłością.
Oprowadza: Anna Sokulska
3. Wzgórza Tynieckie, cz. 3 – Grodzisko
godz. 10.00 (2 h)
(po przyjeździe autobusu linii 112 odjazd z os. Podwawelskiego o 9:35)
zbiorka: przystanek „Tyniec” (tymczasowa pętla linii 112), skrzyżowanie
ul. Bogucianka, Bolesława Śmiałego i Benedyktyńskiej
Otaczające Tyniec wzgórza i lasy pełne są ciekawych miejsc i związanych z
nimi historii i legend. Stopniowo odkrywaliśmy je przez ostatnie dwa lata. W
tym roku przyszedł czas na część trzecią i ostatnią – osnute legendami Grodzisko
ze śladami wałów ziemno-kamiennych sprzed 2500 lat. Miejscem zbiórki będzie
tymczasowa pętla Tyniec na skrzyżowaniu ul. Bogucianka, Bolesława Śmiałego
i Benedyktyńskiej. Uwaga, nie można tam zostawić samochodu; najbliższe
miejsca do parkowania znajdują się na parkingach wzdłuż ul. Benedyktyńskiej,
200-300 m od miejsca zbiórki.
Oprowadza: Emil Bajorek („Krakonik”, przewodnik krakowski, beskidzki i
jurajski; Stowarzyszenie PODGORZE.PL, Oddział Krakowski PTTK, Stow.
Gaudeamus)
4. Łagiewniki – od nowych osiedli do starych Łagiewnik
godz. 10.00 (ok. 1,5 h)
zbiórka: ul. Aleksandra Fredry 6
Obecnie Łagiewniki znane są z nowoczesnych osiedli mieszkaniowych.
Czy „nowi” Łagiewniczanie znają historię pięknych Łagiewnik?
Łagiewnickie Towarzystwo Kulturalne zaprasza na spacer po nowych
Łagiewnikach aż do starych Łagiewnik, które mają ciekawą historię.
Wiesz: – kiedy powstały Łagiewniki?
– którędy przebiegała droga królewska – via regalis? – jaką rolę pełniły Łagiewniki w okresie rozwoju przemysłu w XIX i XX w.
Przyjdź i weź udział w spotkaniu, a dowiesz się wiele ciekawostek o swej
„Małej Ojczyźnie”.
Oprowadzają: Zyta Wawrzyńczyk-Kopia, Krzysztof Mitras i Barbara Żołądź
5. Krakowska Pijalnia Zdrojowa
ul. Wadowicka 1b (Rondo Antoniego Matecznego)
10.00 – Otwarcie Parku Zdrojowego
11.00 – Niedzielny poranek z muzyką wiedeńską – I część koncertu Salonowej
Orkiestry Camerata z solistami
11.30 – przerwa
12.00 – Niedzielny poranek z muzyką wiedeńską – II część koncertu Salonowej
Orkiestry Camerata z solistami
13.00 – Szlaki, sieci i połączenia Uzdrowiska Antoniego Matecznego –
prelekcja na ścieżce edukacyjnej
6. Pierwszy podgórski benchmark-hunting czyli polowanie na niezwykłe znaki
geodezyjne
godz. 11.00
zbiórka: dziedziniec Muzeum Podgórza
Benchmark hunting. Ale co to takiego jest? To popularna w wielu krajach
zabawa w poszukiwanie ukrytych w terenie znaków geodezyjnych. Zwykle
umykając naszej uwadze, teraz staną się obiektami poszukiwań na szlaku
geodezyjnych ciekawostek Podgórza. Każdy inny, skrywający niezwykłą
historię, a wszystkie połączone dokładnymi pomiarami w wielką sieć – osnowę –
na której geodeci od stuleci tkają pomiarami gobeliny swoich map; tych
podgórskich też!
Zaprasza: Mariusz Meus, krakowski geodeta, znany jako Pan Południk
poprowadzi przez Podgórze, pokazując jak się tropi geodezję w mieście pod
Kopcem Kraka i jakie sekrety skrywają ukryte w nim geodezyjne znaki.
7. Opieka medyczna w getcie
godz. 12.00 (1 h)
zbiórka ul. Józefińska 14
Odwiedzimy miejsca, gdzie działał: szpital ogólny, szpital dla przewlekle
Chorych, szpital zakaźny, dom starców, Apteka Pod Orłem (z zewnątrz), zakład
dezynfekcyjny.
Oprowadza: Małgorzata Polzer
8. Trzy wille w mieście-ogrodzie
godz. 13.00
zbiórka: Plac Lasoty, obok pomnika Edwarda Dembowskiego
Wzgórze Lasoty i trzy niezwykłe adresy, pod którymi kryją się najpiękniejsze
wille – sąsiadki Podgórskiego miasta-ogrodu. Dwie z nich noszą kobiece imiona – Mira, Julia, jedna należała do kobiety – Marii Wisłockiej. Jednej pilnuje sowa,
jedna ma wieżę, a jedna pamiątkową tablicę. Ich historie to księga dziejów
Podgórza. To opowieść parkowa, apteczna, wyzwoleńcza, filmowa. Zapraszamy
na zielony, przepiękny spacer sąsiedzki od willi do willi, o których historii i
tajemnicach opowie Jacek Hegerle.
9. Ruczaj czy Zalesie?
godz. 14.00 (2 h)
zbiórka: przystanek MPK Rostworowskiego – przy Rogatce Kobierzyńskiej,
ul. Kobierzyńska 87
Tylko u nas! Choć bez naszego udziału, miały miejsce niezwykłe zjawiska.
Wielki obszar Kobierzyna nazywany przez setki lat Zalesiem, zredukowano do
nazwy ulicy i odwrotnie: mało znacząca uliczka Ruczaj, w ciągu życia jednego
pokolenia zrobiła zawrotną karierę. Zapraszamy na spacer częścią ulicy Zalesie
dla przypomnienia wydarzeń z przeszłości: bitew, potyczek, manewrów, oraz
wydarzeń religijno-kulturalnych, gospodarki i przemysłu tej części Kobierzyna.
Oprowadza: Urszula Kryszałowicz
10. Kulturalne Podgórze – na tropie życia kulturalnego i artystycznego, które
ogniskowało się w centrum Podgórza
godz. 14.00
zbiórka: dziedziniec Muzeum Podgórza.
Odkryjemy istniejące i nieistniejące galerie, muzea, teatry, kina i ośrodki kultury
oraz miejsca ważnych wydarzeń. Nakreślimy też mapę kulturalnego Podgórza
od osiedla Przewóz aż po Tyniec. Spacer z okazji 40-lecia centrum kultury,
obecnie Centrum Kultury Podgórza.
Prowadzenie: Iwona Wernikowska
11. Wojenne dzieje „Libana”. Kamieniołom Libana i Służba Budowlana
w Generalnym Gubernatorstwie
godz. 14.00 (ok. 1 h)
zbiórka: ul. Za Torem 22, przed wejściem
Skąd się wzięła nazwa „Liban”? Dlaczego ten kamieniołom jako jedyny spośród
krakowskich wapienników zyskał złą sławę? Leżący w cieniu KL Plaszow,
teren byłego obozu karnego Służby Budowlanej był świadkiem wielu
okupacyjnych tragedii. Poznamy rolę, ale i znaczenie gospodarcze „Libana”
w systemie okupacyjnego terroru. Zatrzymując się przed pomnikiem – mogiłą
grupy junaków zamordowanych przez Niemców w 1944 roku, przywołamy
tamte wydarzenia…
Oprowadza: Piotr Makuła (Muzeum Armii Krajowej im gen. Emila Fieldorfa
„Nila”)
12. Podgórski Szlak Techniki
godz. 15.00 (ok. 1,5 h)
zbiórka: dolny poziom bulwarów wiślanych – pod mostem Piłsudskiego
W 2006 roku Wydział Promocji i Turystyki Urzędu Miasta Krakowa wyznaczył
Krakowski Szlak Techniki. Spora część tego szlaku leży w Podgórzu. Spacer
obejmie właśnie tę część Szlaku Techniki – od Mostu Piłsudskiego do fabryk
Zabłocia. Ale na naszej trasie porozmawiamy także o innych szlakach:
wiślanym, solnym czy drodze żelaznej. Napotkane obiekty ilustrują historię
postępu technicznego, który wymusza ciągłe zmiany – ale czy zawsze
korzystne?
Oprowadza: Sławomir Węgrzyn (upadektechnikikrakowa.blogspot.com)
13. Słona Woda
godz. 15.00
zbiórka: rondo na skrzyżowaniu ulic Kostaneckiego i Jakubowskiego (k.
nowego Szpitala Uniwersyteckiego)
W południowo-zachodniej części Nowego Podgórza znajduje się przepiękne
miejsce. To rozległy, zielony teren, gdzie wydaje się rzeczą oczywistą, powinien
powstać duży park miejski. Zabiega o to wielu działaczy społecznych i marzy o
tym wielu mieszkańców.
Znaczna część tego obszaru ma bardzo dużą wartość przyrodniczą. Między
innymi żyje tu kilka gatunków płazów podlegających ścisłej ochronie. Całość
terenu Słonej Wody jest natomiast wręcz stworzona do tego, by być miejscem
wyciszenia i odpoczynku dla mieszkańców Krakowa.
Chcemy Państwu pokazać ten niezwykły obszar zieleni, który niestety wciąż
zagrożony jest zabudową blokami mieszkalnymi.
W trakcie spaceru opowiemy o walorach przyrodniczych tego miejsca, a także o
tym, w jaki sposób kontakt z naturą wpływa na stan zdrowia – w tym na zdrowie
psychiczne. Opowiemy też o naszej, aktywistów społecznych i mieszkańców,
walce w obronie tego terenu. Więcej: www.facebook.com/parkslonawoda
Oprowadzają: Piotr Klepacki – przyrodnik i Damian Leszczyński – lekarz
psychiatra
14. Camino – Droga św. Jakuba w Podgórzu
godz. 15.00 (ok. 1,5 godz.)
zbiórka przed kościołem p.w. NSPJ ul. hm. Millana 13
Camino to „najpiękniejsza droga świata”. Każdy z nas wychodząc ze swojego
domu może przejść kawałek tej trasy, albo dojść do Grobu św. Jakuba w
hiszpańskim Santiago de Compostela. Przez nasze małopolskie, podgórskie,
łagiewnickie ulice i zaułki również prowadzą naklejki z symbolem muszli lub
żółtej strzałki.
Na przejście symbolicznego kilometra (a może dwóch :)) Via Regia i opowieści
o drogach do Santiago zaprasza Piotr Biesikirski
15. Podgórskie popołudnie wspomnień
godz. 15.30
zbiórka: Rynek Podgórski, w miejscu, gdzie kiedyś była niezapomniana
fontanna
Klub MPiK, cukiernia, apteka, a obok sklep obuwniczy, drogeria na rogu z ulicą
Kalwaryjską, sklep firmowy Zakładów Futrzarskich, a do tego fontanna w
kształcie nerki z kamiennym wodotryskiem pośrodku – taki Rynek Podgórski
pozostał już tylko w naszych wspomnieniach. A więc
powspominajmy wspólnie. Zapraszamy na spacer wspomnieniowy po Rynku i
przylegających ulicach. Zapraszamy głównie osoby, które pamiętają jeszcze
Rynek z lat 70., 80., 90. ubiegłego wieku, ale również młodszych, bo będzie to
dobra okazja, by dowiedzieć się, jak kiedyś wyglądało Podgórze.
Wspomina: Andrzej Zdybalski (Stowarzyszenie PODGORZE.PL)
16. Ludwinów
godz. 17.30 (1,5 h)
zbiórka: przystanek autobusowy „Ludwinów” przy ul. Konopnickiej w
kierunku ronda A. Matecznego
Dawna podkrakowska wieś, słynąca z folkloru, potem z charakterystycznego,
robotniczego charakteru. Upamiętniona w nieśmiertelnym „Ludwinowskim
tangu” Petersburskiego i Własta i w wodewilu „Lola z Ludwinowa”. To stąd
pochodził malarz Aleksander Kotsis i kilka innych osób wartych przypomnienia.
Niestety z roku na rok coraz mniej mamy śladów po tej wsi. Chodźmy na
wycieczkę, póki jeszcze się coś ostało! Na zakończenie odśpiewamy
„Ludwinowskie tango” – przewodnik zachęca do tego wszystkich uczestników!
Oprowadza: Emil Bajorek („Krakonik”, przewodnik krakowski, beskidzki i
jurajski; Stowarzyszenie PODGORZE.PL, Oddział Krakowski PTTK, Stow.
Gaudeamus
17. yкраїнською мовою / Podgórze – miasto po tej stronie Wisły. Spacer w
języku ukraińskim
godz. 10.00 (2 h)
zbiórka: Rynek Podgórski, przed kościołem św. Józefa
Подґуже було колись окремим містом, заснованим у 1784 році на правому
березі річки Вісла. Під час екскурсії пройдемося мальовничими вуличками
Подґуже (та прихованими стежками), побачимо найважливіші пам’ятки
архітектури – ринкову площу з ратушею і костелом св. Йосифа, таємничий
костелик св. Бенедикта, вілли з кінця 19 століття, знамениті кольорові
сходи та інші цікаві місця. Екскурсовод: Андрій Кусій Місце зустрічі:
площа Ринок Подґуже, перед костелом св. Йосифа
Prowadzenie Andrii Kusii —
Podgórze dla wtajemniczonych
Tu kończy się wszystko podwójnie
Odpoczynkiem Herkulesa na rubieżach
Bogiem Ojcem pilnującym końca cywilizacji
Świata jakiego znamy
Finis Terrae
(Małgorzata Polzer) —
—
ORGANIZATOR
Stowarzyszenie PODGORZE.PL
„Dofinansowano w ramach programu Narodowego Instytutu Dziedzictwa –
Wspólnie dla dziedzictwa”
PARTNERZY
Muzeum Podgórza/Muzeum Krakowa, Rada Dzielnicy XIII, Centrum Kultury
Podgórza, Instytut Pamięci Narodowej w Krakowie
WSPÓŁPRACA
Stowarzyszenie Przyjaciół Woli Duchackiej
Zespół Szkół Gastronomicznych nr 2 im. Odona Bujwida
Stowarzyszenie Miłośników Kolei w Krakowie
Łagiewnickie Towarzystwo Kulturalne
PATRONAT MEDIALNY
Wiadomości
XXIII Podgórskie Dni Otwartych Drzwi są organizowane przy wsparciu
finansowym Rady Dzielnicy XIII Podgórze
Wszelkie informacje tel.: 12 396 39 49, [email protected]
Udział we wszystkich wydarzeniach jest bezpłatny
Organizator zastrzega sobie prawo do zmiany programu z przyczyn niezależnych.
