Nazwy państw śródziemnomorskich: Katalonia

lente-magazyn.com 6 dni temu

Toponimy (z greckiego: topos – miejsce, i onymos – imię), czyli nazwy miejsc, często kryją w sobie bardzo interesujące historie. Rzadko kiedy jednak zaprzątamy sobie nimi głowę. Odwiedzamy Chorwację czy Grecję, kupujemy bilet do Rzymu albo Barcelony – bez wiedzy o tym, dlaczego nazywają się tak, a nie inaczej.

Ja zachęcam, by spotkanie z każdym pięknym miejscem zacząć od poznania opowieści, która ukryta jest w głoskach tworzących jego imię. Może zechcą przekazać nam coś istotnego?

Katalonia

Katalonia jest jednym z regionów autonomicznych Hiszpanii. I choć mapa twierdzi inaczej, jej mieszkańcy podkreślają, iż nie czują się Hiszpanami. W październiku 2017 roku parlament Katalonii przyjął rezolucję zwaną Declaració d’independència de Catalunya, proklamującą niepodległość od królestwa i powstanie niezależnej Republiki Katalonii. Nie została ona jednak uznana przez społeczność międzynarodową.

Co ciekawe, sama nazwa regionu może łączyć go z Hiszpanią bardziej, niż chcieliby Katalończycy. Według niektórych badaczy zarówno Katalonia, jak i Kastylia – a więc kraina, w której znajduje się siedziba monarchy – mają wspólny źródłosłów, a dokładniej: wywodzą się od łacińskiego castellum („zamek”, „twierdza”). I nic dziwnego: oba regiony były w średniowieczu gęsto usiane zamkami obronnymi. O ile w przypadku Kastylii chodziło o po prostu o twierdze na pograniczu chrześcijańsko-muzułmańskim (castella – liczba mnoga od castellum), o tyle kwestia Katalonii wydaje się bardziej złożona. Być może nazwa ta pochodzi od formy castellania — czyli terytorium zarządzanego przez kasztelana. Wiemy na pewno, iż w XI-wiecznych dokumentach używano już formy Catalonia (oraz Cathalonia), choć pojawiają się tam również nazwy Cathalania i Catalania.

To właśnie powyższą etymologię uważa się za najbardziej prawdopodobną, jednak na przestrzeni wieków nazwę regionu tłumaczono sobie także w inny sposób. Szczególną popularność zdobyła kwestionowana dziś hipoteza na temat jej związku z jednym z największych plemion wschodniogermańskich. Goci, a dokładniej: Wizygoci, stworzyli w Hiszpanii własne państwo, wykorzystując fundamenty dawnego rzymskiego cesarstwa. Kres istnieniu monarchii wizygockiej położyli muzułmanie. Zanim do tego doszło, opanowane przez nich terytoria nazywano ziemią Gotów. Z czasem słowo Gotholandia to miało zmienić kształt na Cathalania, później zaś: Catalonia.

Oba spojrzenia na ten toponim każą szukać jego korzeni w średniowieczu. Bez wątpienia to właśnie ta epoka najmocniej ukształtowała większość regionu: wystarczy spojrzeć na Gironę z jej imponującą średniowieczną starówką i jedną z największych historycznych dzielnic żydowskich w Europie. Wieki średnie do dziś zdają się obecne także w Barcelonie i jej Barri Gotic. Warto jednak wiedzieć, iż dzielnica ta została znacznie przebudowana w XIX i XX wieku. Najmniej średniowiecza znajdziemy w trzecim ważnym mieście Katalonii, a mianowicie Tarragonie. Starożytna Tarraco bardzo silnie podkreśla swoje związki z antycznym Rzymem, budując na nich także swoją współczesną tożsamość.