Hayao Miyazaki to ikona i żywa legenda japońskiego kina. Mistrz współczesnych animacji pozostaje najważniejszą postacią w słynnej wytwórni Ghibli, w której zrealizowano takie hity jak „Spirited Away: W krainie bogów”, „Mój sąsiad Totoro” czy „Księżniczka Mononoke”. „Chłopiec i czapla”, najnowszy film cenionego reżysera, stanowi jego wielki powrót do świata sztuki. Przy okazji polskiej premiery animacji „Chłopiec i czapla”, która w kinach ukaże się za sprawą dystrybutora Młode Horyzonty, warto przypomnieć artystyczną biografię i najważniejsze filmy w dorobku mistrza z Kraju Kwitnącej Wiśni.
Poznajcie dziedzictwo uznanego reżysera z legendarnej wytwórni Ghibli.
Trudna droga na szczyt – życiowe doświadczenie mistrza
Wybitny twórca japońskiej animacji urodził się w 1941 roku w Tokio jako jeden z trzech synów dyrektora fabryki z częściami do samolotów wojskowych. W roku 1947 przyszły reżyser rozpoczął naukę w szkole podstawowej w Utsunomiya. Niemal dokładnie w tym samym czasie jego matka, wywodząca się z klasy intelektualistów – surowa, ale kochająca – zapadła na przewlekłą gruźlicę. Pierwsze lata choroby spędziła w szpitalu, później była przykuta do łóżka w tokijskiej dzielnicy Suginami.
Doświadczenie choroby wywarło ogromny wpływ na całą rodzinę, szczególnie młodego i wrażliwego chłopca, który był związany bliską relacją ze swoją matką. „Mój sąsiad Totoro” z 1988 roku jest zresztą wyraźnym hołdem złożonym ukochanej rodzicielce. Motyw straty, doświadczenie śmierci, a także życie w cieniu wojny odcisnęło się widocznym śladem na sztuce Miyazakiego. Doskonale widać to chociażby za sprawą najnowszej animacji, czyli „Chłopca i czapli”. Zgodnie z zapowiedziami, nagrodzona Złotym Globem produkcja, będzie zresztą najprawdopodobniej ostatnim film Hayao Miyazakiego. Animacja, która do polskich kin trafi już 19 stycznia, jest absolutnie niezwykła, podobnie zresztą jak początki artystycznej drogi współczesnego mistrza.
Wiedza, talent, doświadczenie – początki niezwykłego stylu
Hayao Miyazaki początkowo kształcił się w kierunku nauk politycznych i ekonomii – w 1963 roku uzyskał zresztą tytuł doktora Uniwersytetu Gakushūin we wspomnianych dziedzinach. Jednak już od najmłodszych lat reżyser pasjonował się również kinem, malarstwem, rysunkiem i komiksem. W trzeciej klasie Miyazaki zobaczył pierwszy kolorowy film anime zatytułowany „Hakuja den” przez co zaczął się na dobre interesować sztuką. To prawdopodobnie wówczas postanowił zostać rysownikiem komiksów. Początkowo tworzył tylko projekty samolotów i statków, nie potrafił natomiast odtwarzać ludzkich sylwetek. Praktyka czyni jednak mistrza.
Miyazaki z branżą filmów animowanych zajął się niedługo po ukończeniu studiów. Co ciekawe, początkowo pracował on w studio Tōei Dōga, razem z Isao Takahatą, z którym później założył słynne studio Ghibli, a więc jedną z najważniejszych wytwórni w dziejach światowej kinematografii. To w tym miejscu powstały prawdziwe hity takie jak „Szkarłatny pilot”, „Nausicaä z Doliny Wiatru” czy najnowsza produkcja, którą jest „Chłopiec i czapla”. Wspomniana animacja zdobyła Złoty Glob, co z pewnością zwiększa jej szanse na uzyskanie nominacji do Oscara. Polska premiera filmu już 19 stycznia.
Manifest wiary w potęgę wyobraźni
Miyazaki rozwijał się jako rysownik i animator – artysta szukający własnej formy do opowiadanych historii. Nie da się ukryć, iż prawdziwym przełomem w twórczości rzeczonego był pierwszy pełnometrażowy film – „Zamek Cagliostro”. Dzieło inspirowane historią Arsene’a Lupina III, wnuka słynnego złodziejaszka znanego z twórczości francuskiego pisarza, stanowiło wybitne połączenie różnych gatunków – sensacyjnej komedii oraz awanturniczej przygody. Miyazaki jest zresztą artystą, który nie boi się nowych wyzwań – w przeszłości próbował zrealizować m.in. adaptację komiksu „Rowfl” Richarda Corbena, a także nietypową wersję przygód „Pippi Pończoszanki”.
Warto w tym miejscu zauważyć, iż wspomniany wcześniej „Zamek Cagliostro” należy do grupy wczesnych dzieł Miyazakiego, zrealizowanych jeszcze przed założeniem przez niego słynnej wytwórni. Jednak mimo tego, animację można znaleźć w niektórych retrospektywnych kolekcjach z dorobku Ghibli. Jednak pierwszą produkcją Hayao Miyazakiego, która powstała pod szyldem Studia Ghibli, była „Nausicaa z Doliny Wiatru”. To artystyczny projekt, za którym stał Miyazaki, a także wspomniany już Isao Takahata oraz producent Toshio Suzuki. Sukces animacji zachęcił ich do pracy na własny rachunek.
Człowiek i natura, filozoficzne podróże, magia uczuć
Hayao Miyazaki, legenda japońskiej animacji, znany jest za sprawą charakterystycznego stylu tworzenia, w którym uobecniają się uniwersalne motywy – poszukiwanie tożsamości i życiowych celów przez bohaterów, relacja pomiędzy człowiekiem a naturą, nawiązywanie do kulturowego dziedzictwa poprzez język baśni i formę magicznego realizmu. To również znaki rozpoznawcze adekwatnie wszystkich filmów tworzonych przez artystów Studia Ghibli.
Nazwa Ghibli nawiązuje do arabskiej nazwy sirocco (قبلي, qiblī), oznaczającego wiatr ze wschodu w kierunku Mekki. Zdaniem twórców ten wiatr miał stanowić metaforę zmian, jakie zajdą za ich sprawą w filmie animowanym. Głównym i najważniejszym artystą wytwórni jest oczywiście Miyazaki.
Japoński mistrz realizuje magiczne historie, które odnoszą się do uniwersalnych tematów – filozofii, religii, dawnych baśni i aktualnych problemów współczesnego świata. Do najgłośniejszych filmów Miyazakiego należy zaliczyć z pewnością „Księżniczkę Mononoke”, którego akcja rozgrywa się w Japonii w okresie Muromachi (1336–1537). Film opowiada o konflikcie między strażnikami lasu (wszelkiego rodzaju duchy, bóstwa i zwierzęta) a ludźmi niszczącymi przyrodę ze względu na cele ekonomiczne. Artystyczny hołd dla japońskiej tradycji, kultury i wierzeń, czyli „Spirited Away: W krainie bogów” to być może najbardziej rozpoznawalny przez zachodniego odbiorcę film mistrza. Animacja nagrodzona Oscarem łączy w sobie filozoficzne przesłanie, baśniową formę, a także dziedzictwo i nawiązania do folkloru z Kraju Kwitnącej Wiśni.
W kinematograficznym dorobku Miyazakiego warto jest jednak wyróżnić również inne produkcje. Jedną z nich jest oczywiście „Szkarłatny pilot” – opowieść niezwykle widowiskowa, zrealizowana z pomysłem, ale też wielką wrażliwością. Bo wojna jest tutaj nie tylko scenograficznym tłem, ale esencją. Militarny konflikt, pojedynek na śmierć i życie, starania o miłość, odkupienie win. Historia przygodowo-awanturnicza, naznaczona jednak wyczuwalnym tragizmem i melancholią. Piękna, nieoczywista wizja.
Podobnie zresztą jest za sprawą animacji „Mój sąsiad Totoro” – to naprawdę kultowa opowieść w reżyserii Hayao Miyazakiego tak naprawdę dosyć niespodziewanie zdobyła ogromną popularność i stała się sztandarową produkcją studia Ghibli. Co ciekawe, wizerunek tytułowego bohatera filmu niedługo po premierze stał się częścią logo wytwórni i pozostaje w nim do dzisiaj. Co ciekawe, film jest częściową autobiografią Miyazakiego. Kiedy on i jego brat byli jeszcze dziećmi, ich matka przez 9 lat cierpiała na bóle kręgosłupa, przez co wiele czasu spędzała w szpitalu. Wiadomo też, co nie zostało pokazane w filmie, iż ich matka chorowała również na gruźlicę. Miyazaki mówił, iż opowieść byłaby dla niego zbyt bolesny, gdyby zamiast dwóch dziewczynek, pojawiło się dwóch chłopców.
Chłopiec i czapla – zwieńczenie kariery mistrza
Po dekadzie przerwy – bo tyle czasu minęło do światowej premiery animacji „Zrywa się wiatr” – Hayao Miyazaki – zdobywca Oscara i Złotego Niedźwiedzia, mistrz anime i współzałożyciel słynnego japońskiego Studia Ghibli, wraca z nowym filmem i kolejny raz nie zawodzi swoich fanów. „Chłopiec i czapla” to wizjonerska animacja, która zdobyła uznanie na całym świecie – szczególnie w Japonii, Stanach Zjednoczonych i Francji.
„Chłopiec i czapla” to opowieść nie tylko o stracie i przemijaniu, ale także popis niczym nieograniczonej wyobraźni. Po stracie matki Mahito wraz z ojcem opuszczają Tokio i przeprowadzają się na wieś. Chłopak zdystansowany do nowej, otaczającej go rzeczywistości zaczyna odkrywać niezbadaną okolicę i dom. Pewnego dnia przypadkowo spotyka zagadkową, mówiącą ludzkim głosem czaplę siwą, która nieoczekiwanie staje się jego przewodnikiem. Ptak stopniowo pomaga mu rozwikłać tajemnicę życia, zabierając go do magicznego świata, które dzielą żywi i umarli. Tam, gdzie śmierć dobiega końca, a życie znajduje nowy początek…
Już 19 stycznia do polskich kin wejdzie film Hayao Miyazakiego „Chłopiec i czapla” – to poruszająca opowieść o nastolatku, który po śmierci matki przeprowadza się na wieś i poznaje mówiącą ludzkim głosem czaplę, wprowadzającą go w magiczny świat…
