Będzie to pierwsza edycja nowego wydarzenia w terminarzu Grodziska Mazowieckiego – Grodziskera. Impreza odbędzie się w dniach 16-24 sierpnia w Poczekalni PKP – Przestrzeń Kulturze Przyjazna (dworzec kolejowy w Grodzisku) oraz w Parku im. hr. Skarbków.
Spotkania w ramach Grodziskera będą rozmowami o żydowskim dziedzictwie Pruszkowa, Marku Edelmanie, członkach i członkiniach Żydowskiej Organizacji Bojowej, którzy po upadku powstania warszawskiego ostatnie miesiące wojny spędzili w Grodzisku Mazowieckim. W ramach cyklu odbędą się także koncerty, spotkania autorskie, warsztaty, a także działania performatywne.
Poniżej prezentujemy harmonogram Grodziskera:
16 sierpnia, Poczekalnia PKP
– 17:30–18:30 Historia Żydowskiego Pruszkowa: Spotkanie i Dyskusja – Marian Skwara, Maciej Boenisch, Grzegorz Zegadło, Muzeum Dulag 121 [SPOTKANIA]
– 18:30–19:00 Działanie artystyczne / Interwencja dźwiękowa: Natan Kryszk [SZTUKA]
– 19:00–20:00 Spotkanie autorskie z pisarką Agatą Tuszyńską [LITERATURA]
Przyjdź po swój magnes z Grodziskiem – akcja rozdawania magnesów z wizerunkami żydowskiej architektury Grodziska Mazowieckiego
17 sierpnia Poczekalnia PKP
– 14:00 Otwarcie wystawy: Edelman w Grodzisku [WYSTAWA]
– 14:30–15:30 Edelman. Życie. Do końca. Spotkanie z Witoldem Beresiem i Krzysztofem Burnetko [LITERATURA]
– 15:30–17:30 Alef-Bet. Warsztaty sitodruku z Pracownią Blot (Łódź) [WARSZTATY]
– 17:30–18:30 I była miłość w getcie. Spotkanie z Paulą Sawicką [LITERATURA]
– 18:30 Koncert: HrayBery [MUZYKA]
Przyjdź po swój magnes z Grodziskiem – akcja rozdawania magnesów z wizerunkami żydowskiej architektury Grodziska Mazowieckiego
24 sierpnia Park Skarbków, Grodzisk Mazowiecki
– 21:00 Koncert: Chór pogłosy [MUZYKA]
16 sierpnia
– 17:30–18:30 Historia Żydowskiego Pruszkowa: Spotkanie i Dyskusja – Marian Skwara, Maciej Boenisch, Grzegorz Zegadło, Muzeum Dulag 121 [SPOTKANIA]
Jaka była historia społeczności żydowskiej w Pruszkowie? Czym trudnili się pruszkowscy Żydzi? Co dziś zostało po żydowskim życiu? Kto i jak dba o pamięć? Na te i inne pytania odpowiedzą pracownicy Muzeum Dulag 121, społecznicy i historycy związani z Pruszkowem.
Marian Skwara – były dziennikarz i wydawca (obecnie na emeryturze), przez cały czas aktywny jako publicysta, tłumacz i regionalista. Autor książek „Dzieje Pruszkowa do roku 1945” oraz „Pruszkowscy Żydzi”, a także wielu artykułów na temat lokalnej historii oraz mapy „Cmentarz żydowski w Pruszkowie”.
Grzegorz Zegadło – bibliofil, wieloletni bibliotekarz i wydawca publikacji poświęconych historii i kulturze Pruszkowa oraz jego mieszkańców. Wydawca między innymi książek: „Pruszkowscy Żydzi” Mariana Skwary, „Gdyby to była fikcja…” Elsy Thon, „Trzy imiona” Rity Ross czy „Sefer Pruszków”.
Maciej Boenisch – kustosz w Muzeum Dulag 121, redaktor działu „Pruskoviana”, autor wystaw popularyzujących dzieje Pruszkowa, książki „Samorządność i niepodległość. Pruszków w dobie walki o niepodległość 1844-1928”, a także autor antologii poświęconych lokalnej historii „Wielka wojna Pruszków 1914-1918” i „Jan Szczepkowski Kronikarz z Pruszkowa. Wspomnienia, artykuły, felietony”.
– 18:30–19:00 Działanie artystyczne / Interwencja dźwiękowa: Natan Kryszk [SZTUKA]
Natan Kryszk – saksofonista, twórca wizualny. Autor muzyki do spektakli teatralnych i tanecznych. Współtworzy galerie Pracownie Wschodnią. Współzałożyciel tria Pokusa (Olter/Bryndal/Kryszk), które występowało na wielu festiwalach, takich jak Off Festiwal, Jazz nad Odrą, Niewinni Czarodzieje, Jazz Jantar, czy Unsound, oraz na deskach wielu klubów. Uczestniczy w tworzeniu warszawskiej sceny improwizowanej, m.in w Warszawskiej Orkiestrze Improwizowanej Ray’a Dickaty’ego. Grał z takimi twórcami jak: Macio Moretti, Piotr Pawlak, Bruno Jasieński, Kuba Więcek, Jerzy Mączyński, Wuja HZG, TONFA, Baasch, Emilia Gołos, Bartek Szablowski i wielu innych wspaniałych ludzi. Jako rzeźbiarz współpracuje z Grupą Nowolipie, Pawłem Althamerem, Józkiem Gałązką i Adą Rączką. Autor muzyki do spektakli teatralnych i tanecznych Weroniki Pelczyńskiej, Patrycji Kowańskiej, Justyny Sobczyk, Teatru 21, Kuby Kowalskiego, Darii Kopiec, Marty Ziółek i wielu innych.
– 19:00–20:00 Spotkanie autorskie z pisarką Agatą Tuszyńską [LITERATURA]
Agata Tuszyńska – pisarka, poetka, reportażystka. Autorka biografii Isaaka Bashevisa Singera, Ireny Krzywickiej oraz Wiery Gran, a także osobistych Rodzinnej historii lęku i Ćwiczeń z utraty. „Bohaterką wszystkich moich książek jest PAMIĘĆ. Znikające światy i odchodzący ludzie. Zapisuję, żeby nie przestały istnieć. Wierzę w ocalającą moc słowa” – mówi autorka.
Agata Tuszyńska jest laureatką Nagrody Polskiego PEN-Clubu im. Ksawerego Pruszyńskiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie reportażu i literatury faktu. W 2015 roku została uhonorowana srebrnym medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis, zaś w 2021 francuskim Orderem Sztuki i Literatury (Ordre des Arts et des Lettres)
Przyjdź po swój magnes z Grodziskiem – akcja rozdawania magnesów z wizerunkami żydowskiej architektury Grodziska Mazowieckiegoo.
17 sierpnia
– 14:00 Otwarcie wystawy: Edelman w Grodzisku [WYSTAWA]
Wystawa poświęcona bohaterom i bohaterkom Żydowskiej Organizacji Bojowej, którzy i które po upadku powstania warszawskiego znaleźli schronienie w Grodzisku Mazowieckim, w domu przy ul. 3 Maja 50.
– 14:30–15:30 Edelman. Życie. Do końca. Spotkanie z Witoldem Beresiem i Krzysztofem Burnetko [LITERATURA]
Krzysztof Burnetko – dziennikarz, publicysta, scenarzysta. Ukończył prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, w czasach PRL współredagował podziemne pismo „Promieniści”, w latach 1988-1994 był krakowskim korespondentem radia Wolna Europa, a równocześnie – do 2005 roku – pracował w redakcji „Tygodnika Powszechnego” (m.in. jako szef działu politycznego). Następnie związał się z tygodnikiem „Polityka”. w tej chwili jest komentatorem jego portalu polityka.pl i sekretarzem redakcji miesięcznika „Kraków i Świat”. Autor lub współautor – zwykle z Witoldem Beresiem – kilkunastu książek, w tym: Tylko nie o polityce (Instytut Literacki Paryż, 1989), Ze szczytów do NATO: rozmowy z ministrem obrony narodowej Januszem Onyszkiewiczem (1999), Duchowny niepokorny: rozmowy z księdzem Stanisławem Musiałem (2006), Kapuściński: Nie ogarniam świata (2007), Kazik Ratajzer. Bohater z cienia (2012), Krąg Turowicza. Tygodnik, czasy, ludzie 1945-1999 (2012), Nasza historia. Opowieść o wolnej Polsce (2015), Andrzej i Krystyna. Późne obowiązki (2017), Mgnienia. Opowieści z lat 1918-1920 (2020). Wydał też kilka książek o Marku Edelmanie, w tym Marek Edelman. Życie. Do końca (dwa wydania krajowe oraz edycje w Izraelu, Niemczech i Stanach Zjednoczonych), Marek Edelman. Bóg śpi: ostatnie rozmowy (wydana także w Rosji) oraz Prosto się mówi (z Paulą Sawicką). Współautor scenariusza do filmów dokumentalnych Dowódca Edelman oraz Bartoszewski. Droga.
Witold Bereś (rocznik 1960), dziennikarz, pisarz, producent filmowy. Od pierwszych dni stanu wojennego organizował podziemną, opozycyjną wobec PRL prasę i do największych sukcesów tamtego czasu zalicza prowadzenie aż do grudnia 1989 dwutygodnika studentów i młodej inteligencji „Promieniści”.
W wolnej Polsce pracował głównie w „Tygodniku Powszechnym”, Radiu RMF i Radiu Wolna Europa, jako jeden z dyrektorów TVP 1, w „Gazecie Wyborczej”, a także był doradcą medialnym centrali Platformy Obywatelskiej w czasach premierostwa Donalda Tuska. Od roku 2018 jest redaktorem naczelnym miesięcznika społeczno-kulturalnego „Kraków i Świat”.
Jest autorem bądź współautorem ponad czterdziestu książek, z czego najbardziej ceni te opowiadające o walce polskich Żydów z faszyzmem, natomiast wśród jego ostatnich książek są m.in. opowieść o Jerzym Pilchu (Pilchu) oraz eseje Statek głupców, Wyspa, ślady na piasku, Pokochać Diabła czy powieść Anioły w Krakowie.
Ten ostatni tytuł związany jest z filmami, które wyprodukował, jest bowiem także producentem filmowym i telewizyjnym. Po takich filmach jak Anioł w Krakowie, Zakochany Anioł czy Historia filozofii po góralsku, wiosną 2023 roku trafił do kin jego piąty pełnometrażowy film fabularny Prawdziwe życie aniołów, opowiadający o miłości i chorobie aktora Krzysztofa Globisza.
Wielokrotnie nagradzany w świecie polityki, filmu i prasy – m.in. otrzymał Nagrodę Miasta Krakowa w dziedzinie kultura i sztuka (2021) oraz „Złotą Gruszkę”, nagrodę Stowarzyszenia Dziennikarzy w Krakowie (2022).
– 15:30–17:30 Alef-Bet. Warsztaty sitodruku z Pracownią Blot (Łódź) [WARSZTATY]
Przynieście ze sobą to na czym chcecie wykonać nadruk, dowolne tekstylia (koszulki, torby, serwetki, kawałki materiałów) lub papier. Na miejscu będzie czekać na Was ograniczona liczba darmowych toreb, na których będzie można wykonać swój nadruk litery.
– 17:30–18:30 I była miłość w getcie. Spotkanie z Paulą Sawicką [LITERATURA]
Paula Sawicka – z wykształcenia psycholożka, była nauczycielka akademicka, tłumaczka z języka angielskiego. W latach 70. i 80. związana z opozycją demokratyczną, w latach 90. zaangażowana w odbudowę społeczeństwa obywatelskiego w Polsce, od 2004 do 2014 roku prezeska zarządu Stowarzyszenia Otwarta Rzeczpospolita, w tej chwili przewodnicząca jego Rady Programowej. Współautorka, z Markiem Edelmanem, jego wspomnień I była miłość w getcie. Wspólnie z Krzysztofem Burnetką opublikowała zbiór tekstów Marka Edelmana Prosto się mówi, jak się wie. Autorka wyboru Marek Edelman. Książka do pisania.
– 18:30 Koncert: HrayBery [MUZYKA]
HrayBery/ГрайБери przywraca do życia zapomnianą muzykę powstałą na styku dwóch kultur – polskiej i ukraińskiej. Repertuar zespołu to przede wszystkim utwory taneczne (kozaki, kołomyjki, mazurki, polki i walce) zrekonstruowane na podstawie archiwalnych źródeł: nut oraz nagrań audio. Melodie te zostały zebrane przez ukraińskich i polskich badaczy w dorzeczu Sanu oraz innych częściach Galicji wschodniej. Używane przez zespół instrumenty (takie jak skrzypce, cymbały bęben i bas) były powszechne na tych terenach już od końca XVI w. Brzmienie zespołu pozwala słuchaczowi zanurzyć się w dawnej, wielokulturowej muzyce tanecznej, regionów zamieszkałych wspólnie przez Polaków, Ukraińców, Żydów i Romów.
Przyjdź po swój magnes z Grodziskiem – akcja rozdawania magnesów z wizerunkami żydowskiej architektury Grodziska Mazowieckiego
24 sierpnia, Park Skarbków:
– 21:00 Koncert: Chór pogłosy [MUZYKA]
Chór Pogłosy jest niezwykłym zjawiskiem na chóralnej mapie Poznania. Zespół łączy tradycyjną muzykę chóralną, folk, muzykę elektroniczną i improwizacje.
Wcześniej funkcjonował jako Żeński Chór Kameralny Canto-Cantare. Kierownictwo nad chórem w 2016 roku – od jego dotychczasowej dyrygentki Ewy Maćkowiak-Sibilskiej – przejęła Joanna Sykula Sykulska. W 2018 roku zapadła decyzja o zmianie nazwy oraz charakteru chóru – z żeńskiego stał się chórem mieszanym.
Pod nazwą Pogłosy chór zadebiutował w styczniu 2018 na koncercie noworocznym, na którym zostały wykonane utwory Tomasza Citaka, poznańskiego kompozytora nowego pokolenia.
Pogłosy pod batutą Joanny Sykuli Sykulskiej zyskały nową, eklektyczną formułę. Oryginalne brzmienie, otwartość na nowe gatunki muzyczne, a także zamiłowanie do eksperymentów, zaowocowały z kolei nawiązaniem współpracy z takimi twórcami i zespołami młodej sceny muzycznej jak kakofoNIKT, Kameralna Orkiestra Smyczkowa czy Hummam Ammari.
Chór Pogłosy zdobył w 2019 roku pierwszą nagrodę na festiwalu folkowym Polskiego Radia „Nowa tradycja”, a w 2020 roku wydał razem z zespołem KakofoNIKT płytę „Wyraj”, zawierającą materiał prezentowany na Festiwalu.
Wstęp na wydarzenia jest bezpłatny! Organizatorem wydarzenia Grodzisker jest Stowarzyszenie Nowa Kultura i Edukacja. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2024.
Szczegóły wydarzenia znajdziecie tutaj.
