Goście Radziwiłłów: Maria Duszka

Zdjęcie: fot. Magdalena Adamczewska

Program „Goście Radziwiłłów” został zainicjowany przez Samorząd Województwa Wielkopolskiego w roku 2020.

Rezydentów zaprosił Pałac Myśliwski Książąt Radziwiłłów w Antoninie – Dom Pracy Twórczej.

Jednym z uczestników Programu „Goście Radziwiłłów” była pisarka Maria Duszka. Poniżej prezentujemy fragment jej eseju, którego główną bohaterką jest Sławomira Sobkowska–Marczyńska.

ZE SŁOWAMI

W połowie 2021 r. otrzymałam e-mail od mojej koleżanki dziennikarki. Przesłała mi w nim wiersze. Nie napisała, kto jest ich autorem. Odpisałam jej, iż to utwory, które mogą podobać się czytelnikom. I iż stworzyła je osoba o dużej wrażliwości i dobrym sercu. Po pewnym czasie koleżanka napisała mi, iż tajemniczą autorką wierszy jest jej przyjaciółka ze studiów dziennikarskich. I iż w młodości odnosiła międzynarodowe sukcesy w gimnastyce artystycznej. Sport i poezja? Byłam zaintrygowana tym niezwykłym połączeniem.

Po pewnym czasie napisała do mnie sama autorka wierszy. Okazało się, iż mieszka w Poznaniu, nazywa się Sławomira Sobkowska – Marczyńska. Przesłała mi swoje kolejne utwory. niedługo zaprezentowałam je w cyklu „Cztery ściany wiersza” w audycji „Pod wielkim dachem nieba” nadawanej we wrocławskim Radiu Muzyczna Cyganeria i polonijnym Radiu Islanders w Wielkiej Brytanii. Sławka była uszczęśliwiona – to był jej debiut jako poetki. W grudniu 2021 r. w Ogólnopolskim Konkursie Literackim „Cztery pióra” został wyróżniony drukiem jej wiersz:

Ale

nic nie musisz

ani zaglądać w niebo z ciekawości

ani posrebrzać gwiazd

ani spacerować po tęczy

ani deszczem podlewać kwiatów

ani zauważać potrzebujących

ani oddawać siebie innym

ale możesz

W kwietniu 2022 r. zaprosiłam ją do Powiatowej Biblioteki Publicznej w Sieradzu na imprezę, którą zorganizowałam z okazji jubileuszu 20-lecia działalności założonego przeze mnie Koła Literackiego „Anima”. W trakcie tego wieczoru Piotr Spottek przeprowadził rozmowy z „Animkami”, między innymi ze Sławką. Wywiady i czytane przez poetów wiersze zostały najpierw wyemitowane w audycji „Pod wielkim dachem nieba”, a potem także w polonijnej audycji Magdaleny i Krzysztofa Krakowskich nadawanej w Melbourne Ethnic Community Radio w Australii. I tak oto poezja Sławki trafiła na antypody.

Potem zaproponowałam jej, aby przesłała swoje utwory Monice Magdzie Krajewskiej, poznańskiej poetce i animatorce kultury, która od kilku lat prowadzi na Facebooku cieszący się bardzo dużą popularnością portal „Poezja na każdy dzień”, na którym publikuje zarówno klasykę, jak i utwory współczesnych poetów. Kolejne wiersze Sławki spotkały się tutaj z wielkim aplauzem ze strony czytelników.

FUNDAMENTEM DOMU BYŁA MIŁOŚĆ

Sławka urodziła się w 1961 r. w Lesznie. Kiedy miała 4 lata, jej rodzice przeprowadzili się do Poznania. Poetka tak opowiada o swoich bliskich:

„Moi rodzice to mama Krystyna, z domu Orzechowska i tata Leonard Sobkowski. Wywodzili się z rodzin o tradycjach patriotycznych. Rodzice mamy mieszkali w Lesznie, w domu, który zapisał im wuj mojej babci – uczestnik Powstania Wielkopolskiego, Jan Pospiech. W tym powstaniu walczył także Marcin Orzechowski, brat mojego dziadka. Moja babcia, Władysława Orzechowska, z domu Pospiech wychowywała swoje dzieci w duchu ustępowania, a nie forsowania swoich poglądów. Mój dziadek, Stanisław Orzechowski był wszechstronnie uzdolniony. Z zawodu był stolarzem, robił piękne zdjęcia, a ponadto umiał grać na akordeonie, skrzypcach i harmonijce. W czasie II wojny był także felczerem. Z Leszna pochodziła także mieszkająca w Poznaniu mama mojego taty – Wanda Sobkowska, z domu Tuliszka. Wywodziła się z rodziny o korzeniach szlacheckich. Stefan Tuliszka ojciec mojej babci, był leszczyńskim radnym. A jej kuzyn, Edmund Tuliszka został pierwszym rektorem Politechniki Poznańskiej wybranym w demokratycznych wyborach po roku 1989. Dziadek taty, Władysław Sobkowski pochodził z terenów obecnej Białorusi. Jeden z braci mojego dziadka zginął na wojnie polsko- bolszewickiej. Z kolei brat mojego dziadka i zarazem mój ojciec chrzestny, Marian Sobkowski nauczał w czasie II wojny światowej na tajnych kompletach.”

Mama Sławki pracowała w księgowości, ale bardzo kochała literaturę i teatr. Tata był chemikiem. Najpierw pracował w stacji sanitarno – epidemiologicznej, potem był kierownikiem działu dystrybucji paliw w Centrali Produktów Naftowych. Gdy trzeba było sporządzić jakieś pisma, na przykład do ministerstwa, to cedowano to na niego, ponieważ miał bardzo ładny styl. Proponowano mu, aby został dyrektorem technicznym, pod warunkiem, iż się zapisze do PZPR. Nie zgodził się. Potem udzielał się w „Solidarności”.

„Rodzice stworzyli mi wspaniały dom. Jego fundamentem była miłość. Byli idealnie dobrani, uzupełniali się. Do pomnażania dóbr materialnych nastawieni byli w sposób umiarkowany, bo najważniejsze były dla nich wartości niematerialne. Zawdzięczam im cały zachwyt światem i obojętność wobec wciąż nowych potrzeb konsumpcyjnych. Dla mamy najwyższą wartością było dobro. Ona przez całe swoje życie z nikim się nie pokłóciła. Wiem, brzmi to niewiarygodnie, ale to prawda. Pochodziła z rodziny wielodzietnej, z którą łączą nas do dziś bliskie więzy i codzienny kontakt. Jej siostry i bracia często wspominają dobro, którym ich obdarowywała. Tworzyliśmy w trójkę zgraną paczkę. Każdemu dziecku na świecie życzę takiego domu rodzinnego.”- mówi Sławka.

A tak atmosferę tego domu opisuje w wierszu:

Okno

a przed nim

zaufanie bez końca

rozmowy nienatrętne

troska bezwarunkowa

szacunek niewymuszony

posiłki doprawione miłością

a za nim

uśmiechnięte niebo

Sławka od zawsze miała szczęście do mediów. Już jako pięciolatka znalazła się na zdjęciu w historycznym, pierwszym numerze czasopisma dla najmłodszych „Miś”. Stało się tak dlatego, iż przedszkole, do którego uczęszczała nosiło imię Misia Uszatka. Do zdjęcia wybrano czworo dzieci z tej placówki. A tak Sławka opisała to miejsce po latach:

Przedszkole Misia Uszatka

to wspomnienie

ma wszystkie barwy –

jak bajkowe

kolorowanki

balony

kredki

tęcze

uśmiechy

przytulenia

południowe drzemki

kisielowe desery

i przyklapnięte uszko

MISTRZYNI GRACJI I WDZIĘKU

Gimnastyka artystyczna łączy w sobie elementy baletu, gimnastyki i tańca. Uprawiana jest przez dziewczęta w wieku od około 4 do 24 lat. Zawody międzynarodowe realizowane są w kategorii juniorek – poniżej 16 roku życia, a seniorek – w wieku lat 16 i powyżej. Choć jeżeli zawodniczka jest szczególnie uzdolniona, to może być wcześniej przeniesiona do wyższej klasy sportowej. Gimnastyka artystyczna zaczęła się rozwijać w latach czterdziestych ubiegłego wieku w Związku Radzieckim. W 1961 r. Międzynarodowa Federacja Gimnastyczna FIG uznała ją za odrębną dyscyplinę sportową. Dopiero w 1984 r. w Los Angeles po raz pierwszy włączono ją do zawodów olimpijskich.

W naszym kraju gimnastyka artystyczna zaczęła się rozwijać w latach pięćdziesiątych. Przede wszystkim w Warszawie, Krakowie i Poznaniu. W 1968 r. poznanianka Grażyna Bojarska została mistrzynią Polski.

Sławka Sobkowska–Marczyńska tak wspomina początki swojej kariery sportowej:

„Byłam uczennicą dawnej poznańskiej Szkoły Podstawowej nr 1 – potem mieścił się tam Zespół Szkół Mistrzostwa Sportowego. Nauczycielką wychowania fizycznego, a jednocześnie trenerką gimnastyki artystycznej była Wanda Skrzydlewska. Już w pierwszej klasie zauważyła u mnie smykałkę do tańca i zapytała rodziców, czy mogę uczęszczać na treningi. Zgodzili się. Sport mnie wybrał. gwałtownie złapałam bakcyla i pokochałam gimnastykę artystyczną. Tak się zaczęło życie jak z przygodowego filmu. Zostałam przyjęta do Klubu Sportowego ”Energetyk”. Moją pierwszą trenerką była Grażyna Bojarska, wielokrotna mistrzyni Polski w klasie mistrzowskiej. Już w roku 1971, mając 10 lat, zostałam wicemistrzynią kraju w młodszej klasie sportowej. Pierwszy międzynarodowy sukces odniosłam w 1972 r., kiedy to zajęłam II miejsce wśród juniorek w Turnieju Interwizji, czyli zawodach mistrzyń państw tak zwanej demokracji ludowej. W wieku 12 lat rywalizowałam już z seniorkami, a rok później przyjęto mnie do kadry narodowej seniorek.”

W 1977 r. na mistrzostwach świata w Bazylei zajęła dziewiątą lokatę w wieloboju i weszła do finału układu z piłką, zajmując piąte miejsce. To był pierwszy poważny sukces polskiej gimnastyki artystycznej. Rok później wzięła udział w pierwszych w historii tej dyscypliny mistrzostwach Europy w Madrycie. I tym razem zajęła dziewiąte miejsce, ale udało jej się wejść do dwóch finałów. W Turnieju Interwizji w Mielcu w 1979 r. zajęła II pozycję, tym razem wśród seniorek. Rok później została jedyną (jak dotychczas) polską zwyciężczynią prestiżowego Międzynarodowego Turnieju Wiosny, który zawsze odbywał się w Poznaniu, a wyjątkowo wtedy został zorganizowany w Gdańsku. Były to międzynarodowe zawody, w których brały udział zawodniczki z bloku socjalistycznego i Europy Zachodniej. Sławka wygrała w wieloboju – w układach ze skakanką, z wstążką, piłką, obręczą i maczugami (wystruganymi z drewna przez jej dziadka!).

Choć w tamtych czasach w Polsce było to oficjalnie zakazane, to dwa razy wykorzystano wizerunek Sławki w reklamach. W pierwszym przypadku chodziło o sprzęt sportowy firmy „Polsport”. A w drugim o reklamę polskiego Fiata 125 na targach samochodowych w Londynie; upamiętnia to zdjęcie w brytyjskiej gazecie „The Sun”.

Sławomira Sobkowska uprawiała gimnastykę artystyczną przez 12 lat. Była drugą, po Grażynie Bojarskiej, polską gimnastyczką liczącą się w międzynarodowej stawce, ale pierwszą, która weszła do finałów mistrzostw Europy i świata. Jej sukcesy zostały docenione przez Międzynarodową Federację Gimnastyczną FIG z siedzibą w Lozannie – przyznano jej klasę mistrzowską międzynarodową i Złotą Odznakę FIG.

O sympatii, jaką darzyli ją dziennikarze świadczy fakt, iż w tytułach artykułów jest zwykle po prostu nazywana Sławką. Rodzice dbali o dokumentowanie wszystkich jej osiągnięć. Do dziś przechowuje sześć skoroszytów wycinków prasowych, a także listów gratulacyjnych od ówczesnych władz miasta i województwa.

MUZYKA POTRAFI DOPROWADZIĆ MNIE DO ŁEZ

Muzyka od zawsze była jej żywiołem, ale też istotnym elementem w dyscyplinie, którą uprawiała. W prezencie na siódme urodziny dostała od rodziców adapter „Bambino”. Była to dla niej niezapomniana chwila. Tak opisała ją po latach:

Bambino

błękitne pudełko

niby walizeczka

a po otwarciu

na kręcącym się talerzu

czarna płyta

z wczarowaną w nią muzyką

magia

na siódme urodziny

Pierwsze wzruszenia związane z muzyką zawdzięcza Piotrowi Czajkowskiemu. Oczywiście opisała to w wierszu:

x x x

dziękuję ci

za swój pierwszy zachwyt

dźwiękami

przemykającymi przez scenę

pełną tańczących łabędzi

kocham

za „Śpiącą Królewnę”

pocieszającą mnie

w każdym przeziębieniu

i za cudownego „Dziadka do orzechów”

który co rok zeskakiwał z choinki

żeby pomóc przy świętach

jestem wdzięczna za „Koncert b-moll”

wykrzyczany i wyszeptany z fortepianu

zanurzonego w dźwiękach skrzypiec altówek

klarnetów puzonów

zawdzięczam ci pierwszą łzę wzruszenia

O miłości do muzyki Sławka napisała jeszcze wiele wierszy. To jeden z nich:

x x x

muzyka aleją wierzb przydrożnych płynie

w liściach nuty zostawia

wiolinowym kluczem

zagarnia wszystkie dźwięki

jak wiatr krople deszczu

nie obiecuje niczego

poza wzruszeniem

Sławka wspomina:

„Znaczącą rolę w mojej edukacji odegrał Krzysztof Winiszewski, akompaniator i jednocześnie wieloletni wykładowca w Akademii Muzycznej im. Jana Ignacego Paderewskiego w Poznaniu. Wybieranie z nim utworów do akompaniamentu do układu sprawiało mi ogromną radość. Byłam najmniejsza spośród polskich gimnastyczek. Nie miałam dobrych warunków fizycznych do tańca. Jeszcze wówczas to nie przeszkadzało. Ruch najpiękniej wygląda u osób wysokich, o długich kończynach, ale ja nadrabiałam sposobem wyrażania emocji. Tak zwanym wyrazem. W moich występach było dużo ekspresji, bo od dziecka czułam muzykę.”

Nauka zawsze była dla niej ważna. Starała się mieć jak najlepsze oceny. Szkołę podstawową wspomina bardzo ciepło. Organizowano w niej dużo imprez okolicznościowych, w czasie których występowała. jeżeli to były uroczystości związane z historią Polski, to tańczyła z dwiema wstążkami: białą i czerwoną do muzyki Chopina. Ten układ wykonywała także podczas wyjazdów zagranicę z harcerzami. Tańczyła też wówczas w profesjonalnym stroju ludowym mazura, oberka i poloneza.

W VII Liceum Ogólnokształcącym Sławka była w zasadzie gościem. Znalazła jednak czas na to, aby utworzyć zespół taneczny, składający się z koleżanek z klasy. Sama opracowywała choreografię. Dziewczęta występowały w Filharmonii Poznańskiej w przerwach koncertów, w ramach działalności Młodzieżowego Ruchu Miłośników Muzyki Klasycznej Pro Sinfonica. Bardzo lubił i wspierał jej aktywność założyciel tej organizacji, Alojzy Andrzej Łuczak. Sławka podejrzewa, iż to dzięki niemu trafiła w wieku 17 lat do kultowego programu Ireny Dziedzic „Tele-echo”. Alojzy Andrzej Łuczak nieco wcześniej też był gościem tego pierwszego polskiego ”talk show”. Irena Dziedzic nieczęsto zapraszała sportowców, a Sławka odpowiadała między innymi na pytania dotyczące Pro Sinfoniki. Pojechała do Warszawy z tatą. Wszystkie pytania i odpowiedzi były wcześniej uzgodnione, program był bardzo dokładnie reżyserowany.

ŚWIATOWY FESTIWAL MŁODZIEŻY I STUDENTÓW NA KUBIE

W 1978 r. odbywał się na Kubie XI Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów. Sławka tak wspomina to wydarzenie:

„O wytypowaniu mnie do udziału w tej imprezie dowiedziałam się w czasie obozu kadry narodowej. Byłam niesamowicie zaskoczona, iż ze wszystkich polskich sportowców wybrano tylko nas troje: Adama Nawałkę, szachistę Adama Kuligowskiego i mnie. Uczestnicy Festiwalu zostali wyposażeni w jednakowe stroje uszyte specjalnie na tę okazję. Lot trwał kilkanaście godzin. W samolocie było wygodnie i serwowano nam bardzo dobre jedzenie. Gdy wylatywaliśmy w Warszawie było polskie lato, czyli około 20 stopni Celsjusza. Gdy wysiadłam z samolotu w Hawanie, zrobiło mi się nieznośnie gorąco. To niemiłe uczucie towarzyszyło mi przez całe dwa tygodnie trwania festiwalu, w ogóle nie mogłam się zaaklimatyzować. Występowałam w salach, gdzie w ścianach były otwory i tworzyły się przeciągi. W takich warunkach bardzo trudno się ćwiczyło z szarfą. Zostałam zakwaterowana z działaczkami politycznymi. Zakupy mogliśmy robić w sklepie przeznaczonym specjalnie dla gości. Dla Kubańczyków wszystkie towary były reglamentowane. Rozprowadzano je za pośrednictwem hurtowni – magazynów. Hawana sprawiała wrażenie miasta zaniedbanego – odrapane domy, duże, stare amerykańskie auta. I ludzie smutni, bez uśmiechu. Podczas jednego z dni festiwalowych na Placu Zwycięstwa tłumy słuchały bardzo emocjonalnego przemówienia Fidela Castro. Nic z niego nie rozumiałam, ale domyślałam się, iż zachwalał ustrój komunistyczny.”

Sławka bardzo miło wspomina spotkania całej polskiej ekipy. Miała możliwość porozmawiania z najbardziej topowymi wówczas artystami: Andrzejem Rybińskim, Januszem Krukiem, Marylą Rodowicz, Januszem Olejniczakiem. Oglądała też ich koncerty. Podczas swojego występu zaprezentowała oczywiście popisowy układ z biało – czerwoną szarfą. Najcieplej wspomina powrót, bo na lotnisku przysiadł się do niej Czesław Niemen i uciął sobie z nią długą i miłą pogawędkę. Była bardzo wdzięczna Ministerstwu Sportu, iż wytypowało ją na ten wyjazd.

WIELE TALENTÓW – TRUDNE WYBORY

„Ostatni raz na salę gimnastyczną weszłam w roku 1980 – pod koniec wakacji, między maturą a studiami. przez cały czas byłam wówczas najlepszą zawodniczką w Polsce, ale czułam się już tym ogromnym wysiłkiem bardzo zmęczona. Postanowiłam zakosztować tak zwanego normalnego życia. Chciałam móc jeść lody i inne słodycze. I nie myśleć ciągle o wadze. Dziennikarze byli zaskoczeni, dzwonili do rodziców i do mnie z pytaniami, co się stało. Szukali sensacji, zamierzali robić programy. A ja postanowiłam zakończyć ten etap w swoim życiu. Tym bardziej, iż marzyłam o regularnym uczestniczeniu w zajęciach na studiach, a nie z doskoku.” – wspomina Sławka.

Żyła tak intensywnie, iż nie miała choćby czasu, aby zastanowić się nad wyborem kierunku studiów. Mając mistrzowską klasę międzynarodową mogła studiować bez egzaminów wstępnych na Akademii Wychowania Fizycznego. Bardzo dobrze sobie tam radziła, ale marzyła o tym, aby podjąć naukę na Uniwersytecie Adama Mickiewicza. Po pierwszym roku Akademii Wychowania Fizycznego złożyła więc do rektora pismo o przyjęcie na dziennikarstwo. Została przyjęta na drugi rok, ale pod warunkiem, iż równolegle zaliczy pierwszy. Średnią miała na tyle wysoką, iż mogła złożyć wniosek o indywidualny tok studiów. Chodziło jej głównie o to, aby uniknąć nauki przedmiotów związanych z propagowaniem socjalizmu. I tutaj też uzyskała zgodę rektora, ale warunek był taki, iż jeden przedmiot z dziennikarstwa zamieni na dwa na innych kierunkach. Dzięki temu studiowała gościnnie równolegle na polonistyce, filozofii i socjologii. Obroniła pracę magisterską na dziennikarstwie, a po kilku latach ukończyła jeszcze germanistykę. Po zakończeniu kariery sportowej otrzymała propozycję współpracy od kilku czasopism, między innymi od „Nurtu”. Z opublikowanych tam tekstów najciekawsza jej zdaniem była recenzja spektaklu Wrocławskiego Teatru Pantomimy Henryka Tomaszewskiego „Rycerze Króla Artura”.

„Niewiele spektakli zrobiło na mnie tak piorunujące wrażenie, jak właśnie ten. Opowiadanie ruchem bez słów – to jest dopiero poezja!” – wspomina.

Uważa, iż miała szczęście, bo mogła posmakować różnych zawodów. Została zaproszona do współpracy z Ośrodkiem Telewizyjnym w Poznaniu. Nieźle jej tam szło, ale czuła, iż to nie jej miejsce.

Podobnie było na planie filmowym, choć cieszy się, iż ma także taką przygodę za sobą. Po zakończeniu uprawiania gimnastyki, na fali popularności zagrała główną rolę w filmie Ryszarda Filipskiego „Kto ty jesteś”, w odcinku pt. „Wytłumacz mi, stary”. W zasadzie grała tam siebie – nastolatkę niezadowoloną z otaczającej nas wtedy rzeczywistości. Na kolaudacji niestety nie była obecna, bo w tym czasie pracowała już w Austrii jako trenerka. Potem miała jeszcze oferty grania, ale nie czuła się dobrze jako aktorka. Ten zawód nie pasował do jej natury. Film zaległ niestety gdzieś na półce, bo Filipski właśnie w 1981 r. skłócił się ze środowiskiem i na wiele lat wycofał się z życia artystycznego. A Sławce pozostała piękna pamiątka w postaci bardzo wówczas popularnego czasopisma „Film” – z nią na okładce.

Przez pewien czas była trenerką gimnastyki artystycznej. Dobrze jej szło, ale po 12 latach, które spędziła w sportowym reżimie jako zawodniczka, nie chciała takich mocnych przeżyć do emerytury.

Wybrała zawód nauczycielki. Przez wiele lat uczyła w szkołach w Poznaniu i okolicy. Odpowiadało jej to, iż to praca normowana i wiadomo, o której się zaczyna i o której kończy. To bardzo ułatwiało Sławce dbanie o życie rodzinne i pomoc rodzicom. Za pracę w oświacie otrzymała w roku 2015 Nagrodę Prezydenta Miasta Poznania.

Pięknie opowiada o swoim zawodzie:

Tu mi było dobrze. Spokojnie i ożywczo. Uczyłam wiedzy o społeczeństwie i języka niemieckiego. Byłam opiekunką zespołu redagującego gazetkę szkolną. Przygotowywałam też wiele imprez okolicznościowych, opracowywałam do nich scenariusze i układy taneczne. Czułam misję. Lubię młodych ludzi i dogaduję się z nimi. Dałam im z siebie wszystko. Młodzi ludzie wnoszą dużo euforii do życia. Wystarczy ich kochać i oni to zaraz wyczują i odwzajemnią. Nie miałam z nimi problemów. jeżeli już, to tylko jakieś jednostkowe. Umiałam ich zachęcić do nauki. Na lekcjach wiedzy o społeczeństwie uczyłam ich o pacyfizmie, choć – o zgrozo – nie było tego w programie! Młodzież zapalała się do tej idei i proponowała – oczywiście w żartach – żebym startowała w wyborach prezydenckich. Dbałam o to, żeby w każdej klasie, którą los mi przeznaczył, uzmysłowić uczniom bezsens wojen.

Pacyfistyczne poglądy wyraziła w wielu wierszach. Jak choćby ten:

Wyścig

chciałabym

przeczytać w gazecie

że wreszcie odbywa się

wyścig

rozbrojeń

O spokojnym, pośmiertnym sąsiedztwie, być może walczących z sobą za życia ludzi, pisze w innym utworze:

Lubię chodzić na cmentarz

jest tak spokojnie –

przechodzę obok Kowalskich Schmidtów

Fiedorowów Szulmanów

wszyscy sobie leżą obok siebie

równi sobie

nie ma ważniejszych

nie ma waśni

nie ma pośpiechu

jest cisza

a wiatr modli się za tych

poza cmentarzem

POWRÓT DO POEZJI

Od niedawna Sławka jest na emeryturze. Dzięki temu ma czas, aby uczestniczyć w spotkaniach literackich. Na przykład w Klubie „Dąbrówka”, gdzie już od 50 lat koło literackie prowadzi Jerzy Grupiński. Bywała na spotkaniach tej grupy już w młodości, potem jednak pochłonęło ją życie rodzinne. Nie było ono bezproblemowe. Najgorszy był dla niej rok 2007 – wiosną zmarł jej tata, a w Boże Narodzenie mąż. W tym czasie także ciężko rozchorowała się jej mama, która od tej pory wymaga stałej opieki. Sławka absolutnie nie uskarża się na swój los. Przyjmuje wszystko z pokorą. Jest zawsze uśmiechnięta, życzliwa, gotowa nieść pomoc, zarówno swoim najbliższym, jak i znajomym. A gdy jest jej bardzo trudno, zwraca się z prośbą o pomoc do Najwyższego. Modlitwa napełnia ją spokojem, dodaje sił:

Sam na sam

świątynia wypełniona ciszą

siedzę w kąciku

anioły szepczą paciorki

święci w obrazach zamknięci

pachnie kadzidłem

mury takie mocne

sklepienie gwiaździste wysoko

witraże opowiadają swoje historie

jest błogo

gdy nałapię tej ciszy

to już idę

żeby podzielić się nią z ludźmi

Ma świadomość, iż być może wiele możliwości i szans w życiu zmarnowała. Wynikało to jednak często z faktu, iż chciała być uczciwa i wierna sobie. Tak o tym mówi:

„Niczego nie żałuję. Nie mogłam zostać aktorką, bo nie mam osobowościowych predyspozycji. Zdawałam sobie z tego sprawę i wcale, ale to wcale za tym nie tęskniłam. Zagranie roli w filmie traktowałam jako przygodę i sposobność na potwierdzenie tego przeczucia. Zawsze dużo bardziej wolałam słowo pisane niż mówione. Lepiej, bezpieczniej się czuję, gdy mogę się zastanowić nad słowem, które napiszę. Gdy mam czas, by je przemyśleć, zmienić, bo właśnie to poprzednie przestało mi się podobać. Mówi mi się znacznie gorzej, choćby kwestie wyuczone. Życie biegło, wiersze były zawsze blisko – te uznanych poetów i te we mnie. Nieraz napisał się na przygodnej karteczce i lądował w szufladzie. I tak było do grudnia 2020 r., kiedy to zaprosiłam koleżanki gimnastyczki do siebie. Na spotkaniu była też moja pierwsza trenerka, Grażyna Bojarska. Ona zadała nam niewinne pytanie o to, kim adekwatnie chciałyśmy zostać, gdy byłyśmy młode. Ja powiedziałam, iż poetką. Kiedy wymówiłam to słowo, to mnie oświeciło, iż nic nie robię ze swoimi marzeniami. I wtedy wylała się ze mnie fala myśli zbieranych przez całe życie i pisał się wiersz za wierszem. I postanowiłam spróbować zapukać do drzwi, za którymi ukryty był poetycki świat. W zasadzie to ciągle czekałam na ten moment, iż ktoś poda mi rękę, uchyli mi drzwi do świata marzeń. O tym, iż piszę wiersze wiedzieli tylko moi rodzice, przyjaciółka i kilka osób z Klubu Dąbrówka. Na dwudzieste pierwsze urodziny rodzice kupili mi maszynę do pisania, dołączyli do niej kartkę z takim tekstem: „Życzymy Ci, żeby pisanie sprawiało Ci wiele radości”. Mam tę maszynę do dzisiaj.”

Sławka jest osobą bardzo chłonną, otwartą na kulturę. Kocha nie tylko literaturę, ale też muzykę, film, teatr. Jej ulubieni poeci? Jest ich wielu. To m.in.: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Julian Tuwim, Władysław Broniewski, ks. Jan Twardowski, Zbigniew Herbert, Tadeusz Różewicz, Cyprian Kamil Norwid (choć przyznaje, iż nie wszystkie jego wiersze rozumie), Leopold Staff, Miron Białoszewski, Halina Poświatowska, Krzysztof Kamil Baczyński, Konstanty Ildefons Gałczyński, Bolesław Leśmian, Edward Stachura, Krystyna Miłobędzka, Edward Balcerzan i jeszcze wielu innych. Lubi też czytać książki i artykuły filozoficzne.

Jeśli chodzi o muzykę, ma bardzo szerokie spektrum upodobań: od klasyki przez pop, rock, blues, jazz, reggae, a choćby rap. Słucha utworów, które ją w jakiś sposób poruszają: albo wzruszają, albo smucą, albo rozpogadzają. Nie jest w stanie ich wszystkich wymienić, jest ich za dużo. Już w obrębie tylko muzyki klasycznej musiałaby podać nazwiska wielu kompozytorów. Lubi klimat filmów Pedro Almodóvara, Richarda Curtisa i wiele jeszcze konkretnych filmów innych reżyserów. Kocha być w filharmonii i w teatrze.

„I nie przestaje mnie zachwycać natura, a chmury wręcz codziennie zadziwiać, więc spacery są dla mnie zawsze doznaniem estetycznym.” – dodaje Sławka.

W sierpniu 2022 r. w podpoznańskim Pałacu Jankowice zorganizowany został „Podwieczorek artystyczny”, podczas którego jej wiersze czytał znakomity aktor Teatru Nowego w Poznaniu, Michał Grudziński. Oprawę muzyczną przygotował Krzysztof Winiszewski, z którym Sławka współpracowała w czasach swoich sportowych triumfów.

Jesienią 2022 r. Fundacja Poetariat wydała jej zredagowany przeze mnie debiutancki tomik poetycki zatytułowany „Tańcząca w chmurach”. Na pierwszej stronie okładki jest piękne zdjęcie Sławki z występu podczas zawodów gimnastycznych w Swierdłowsku. Autorem rysunków zamieszczonych w książce jest Radosław Barek, kolega poetki ze szkoły podstawowej, a w tej chwili profesor Politechniki Poznańskiej, autor m.in. słynnego muralu na Śródce. Na ostatniej stronie okładki została zamieszczona m.in. wypowiedź Michała Grudzińskiego:

„W wierszach Sławomiry Sobkowskiej – Marczyńskiej ujęła mnie prostota wyrażania myśli. Są sformułowane w sposób zrozumiały dla wszystkich i tak, iż każdy je może uznać za swoje. A jednocześnie poetka zaprasza odbiorcę w głębię myśli ubranej nierzadko w kilka słów. W jej wierszach wyczuwa się szczerość przekazu wypływającego prosto z duszy. Właśnie duchowość wyróżnia tę twórczość. Poetka z wyjątkową wrażliwością dotyka w swoich wierszach spraw człowieka, empatycznie wczuwając się w jego krzywdę. Jest wiarygodna. Można jej uwierzyć.”

A to fragmenty recenzji, którą na portalu TOMIKOVO zamieściła Monika Magda Krajewska:

„Niedawno trafił do mnie debiutancki tom Sławomiry Sobkowskiej-Marczyńskiej zatytułowany „Tańcząca w chmurach”, wydany przez Wydawnictwo Fundacji Poetariat. Przyciąga bardzo ładną i miłą w dotyku aksamitną okładką. Wewnątrz znajdziecie interesujące ilustracje, których autorem jest Radosław Barek. (…) „Tańcząca w chmurach” to tomik, który mnie zaskoczył, bo z jednej strony napisany prostym językiem, zrozumiałym praktycznie dla wszystkich – choć bardzo poetyckim i pełnym metafor – a ma w sobie tyle warstw, iż za każdym razem, gdy biorę go do rąk, odkrywam coś zupełnie nowego. (…) to poezja dojrzała, znajdziemy w niej nawiązania do motywów religijnych, do otaczającej rzeczywistości, ale w ich centrum zawsze jest człowiek („by zawsze i wszędzie / najpierw dostrzegać / człowieka”). To on ze swoimi lękami, słabościami, marzeniami oraz śmiertelnością jest w poezji Autorki najważniejszy.(…) Jej wiersze powstają bardzo świadomie, są przemyślane, jak sama pisze „chodzi o to / by / wmilczeć w wiersz / takie słowo / które nie zdradzi / iż jest / nie z tego świata.” (…)”

W listopadzie Sławka czytała swoje utwory podczas koncertu poznańskiej grupy Areté w Spółdzielczym Domu Kultury w Sieradzu. Lider i wokalista zespołu, Jerzy Piotr Struk nawiązując do jej sportowej przeszłości, zażartował, iż pięknie byłoby, gdyby na przykład Robert Lewandowski wyznał w którymś z wywiadów, iż tak naprawdę całe życie marzył o pisaniu wierszy. Jakżeby to przyczyniło się do popularyzacji poezji!

A Sławka pisze do mnie:

„Rodzina i znajomi mówią mi, iż coś się we mnie zmieniło. Gdybym nie spotkała ciebie, nie stałabym się odważniejsza, nie myślałabym pozytywnie o swoich wierszach i marzyłabym, marzyła, nie mając odwagi zrobić kroku do przodu.”

I w tym miejscu po raz kolejny wyraża mi swoją wdzięczność za to, iż uchyliłam jej drzwi do świata poezji, ośmieliłam, dodałam odwagi, aby wyszła ze swoją twórczością do ludzi. A ja jestem zdziwiona, iż kilka aprobujących zdań, prezentacja wierszy w radiu lub portalu internetowym tak bardzo może zmienić czyjeś życie. I uświadamiam sobie po raz kolejny, iż moja wieloletnia praca na polu literatury (chyba) ma sens.