Dialog Lecha Majewskiego z Jackiem Malczewskim

Jacek Malczewski – malarz i rysownik, uznawany za ojca symbolizmu w polskim malarstwie przełomu XIX i XX wieku.

Lech Majewski – współczesny reżyser filmowy, teatralny i operowy, pisarz, poeta, malarz.

Dzieła obu artystów można zobaczyć w Galerii Sztuki Polskiej Muzeum Narodowego w Poznaniu. Za sprawą wystawy „Jacek Malczewski / Lech Majewski” dzieła te wzajemnie się przenikają.

Od lewej: Lech Majewski (reżyser, twórca wideoartów), Zuzanna Wagner (kuratorka wystawy „Jacek Malczewski / Lech Majewski”), dr Agnieszka Skalska (współpraca kuratorska), fot. MNP.

W cyklu 13 etiud filmowych Lech Majewski wykorzystał kilkanaście obrazów Jacka Malczewskiego, w tym te, eksponowane w poznańskim muzeum lub jego oddziałach – „Melancholia”, „Thanatos”, „Portret rodziny artysty”, „Po żniwie”, „Śmierć na etapie”. Wszystkie ożywił i wkomponował w tkankę kina przez co funkcjonują w wideoartach jako bezpośrednie cytaty, subtelne aluzje czy „ślady obrazowe”. Zuzanna Wagner, kuratorka wystawy na wernisażu poprzedzającym jej otwarcie 26 lipca, zauważyła, że: „Cytatami z twórczości słynnego symbolisty są niekiedy grane przez aktorów pojedyncze postaci lub ich grupy, przeniesione z konkretnych obrazów malarza. Innym razem figury zostają zainscenizowane w ramach tableaux vivants (żywych obrazów) – odtworzonych w ruchu kompozycji możliwie wiernych swoim malarskim pierwowzorom. W wideoartach powracają także reprodukcje obrazów Malczewskiego; są one wówczas ukazane jako płótna na sztalugach lub tła aranżowanych scen z udziałem ożywionych, ale zarazem wyraźnie statycznych postaci”.

Stosując te zabiegi, Lech Majewski dosłownie wyprowadził wizyjne postaci z okna pracowni Malczewskiego, przedstawionej na obrazie „Melancholia”. Umożliwił im tym samym pochód przez swoje filmowe pejzaże, osadzone na przestrzeni trzech wieków dawnej i współczesnej Polski.

Reżyser, który uświetnił swoją obecnością zarówno wernisaż, jak i otwarcie wystawy „Jacek Malczewski / Lech Majewski”, podkreślał, iż wideoarty nie są jedynie próbą filmowego odtworzenia symbolistycznego malarstwa Jacka Malczewskiego. Należy je bowiem traktować jako swoistą rozmowę – transhistoryczną i transmedialną – z malarzem. Właśnie ten wizualny dialog pozwolił artyście na postawienie diagnozy współczesności, w której społeczeństwo zatraca się w pogoni za konsumpcjonizmem czy ulega korporacyjnemu i technologicznemu zniewoleniu.

Lecha Majewskiego do współpracy z Muzeum Narodowym w Poznaniu zaprosił jego dyrektor – Tomasz Łęcki, kiedy to w 2021 roku zaproponował artyście realizację wideoartu, inspirowanego malarstwem Jacka Malczewskiego.

Wystawa „Jacek Malczewski / Lech Majewski” została dofinansowana ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jej ekspozycja zakończy się 26.01.2025 roku.

Zdjęcia z wernisażu wystawy „Jacek Malczewski / Lech Majewski”, fot. MNP.