[Artykuł] Pablo's Guide to Polish Pop - najlepsze polskie płyty

Polska muzyka ma naprawdę mnóstwo do zaoferowania. Tylko trzeba tego szukać na płytach spoza ścisłego mainstreamu. Poniżej moja pięćdziesiątka polskich albumów, jakie najbardziej sobie cenię. Wybór i kolejność są subiektywne, ale brałem pod uwagę takie czynniki, jak oryginalność czy kunszt wykonawczy, kompozytorski, aranżacyjny. Przyjąłem założenie, iż na liście może znaleźć się każdy album studyjny, koncertowy lub archiwalny, bez żadnych limitów na danego twórcę, pod warunkiem, iż wpisuje się w muzykę popularną, a jego autorami albo istotnymi współautorami są muzycy polskiego pochodzenia. Nie brakuje tu zatem międzynarodowych projektów, często inspirujących się odległymi tradycjami muzycznymi, ale polska kultura - a tym bardziej popkultura - nigdy nie była monolityczna. I właśnie dzięki temu na liście mogły się znaleźć tak różnorodne płyty, prezentujące różne oblicze rocka, jazzu czy folku, a reprezentowane są też elektronika i hip-hop.

Debiutancki album śląskiego zespołu przynosi odrobinę progowego epigoństwa w najgorszej, pełnej emfazy odsłonie, ale też sporo bardziej swobodnego grania na pograniczu psychodelii, bluesa i jazz-rocka, w którym trio było naprawdę świetne. Recenzja

Kilka lat spóźniona odpowiedź na Johna Mayalla, Fleetwood Mac czy Ten Years After, ale nikomu w Polsce nie udało się lepiej oddać tego bluesowego klimatu. Recenzja (raczej nieaktualna)

Zanim zaczęli grać obciachowe przyśpiewki typu "Gdy nie ma dzieci", robili całkiem spoko post-punk z elementami funku, dubu, psychodelii, a choćby homeopatyczną dawką jazzu. Recenzja

Krytyka reżimu w państwowej wytwórni - niewiarygodne, iż teksty z tej płyty przeszły przez ówczesną cenzurę. Samą muzykę nieźle oddaje wymyślone przez zespół określenie punkedelic, choć słychać też wpływy dubu / reggae, a podstawowe instrumentarium obejmuje saksofon. Recenzja

"Bema pamięci żałobny rapsod" to wyjątkowa kompozycja - pierwszy polski utwór prog-rockowy, choćby nie spóźniony względem Zachodu i do tego autentycznie interesujący. Reszta płyty bliższa jest jednak jarmarcznej muzyki, jaką Niemen grał do tamtej pory. Recenzja

Zwykło się nazywać tę grupę polskim Weather Report, ale na świetnej stronie A z utworem tytułowym słychać też wpływy Davisa z "Bitches Brew", Hancocka, Mahavishnu Orchestra, a choćby progresywnej elektroniki. Strona B to już bardziej merkantylne, jazz-funkowe granie. Recenzja

Najlepsze studyjne SBB, bo sporo tu naprawdę fajnego grania instrumentalnego, które odchodzi od dziaderskiego proga na rzecz wyraźnych inspiracji jazz fusion, funkiem, a także, tradycyjnie już, psychodelią i bluesem. Słabiej, ale na ogół dość znośnie wypadają fragmenty ze śpiewem. [brak recenzji]

Jedyna płyta hip-hopowa w tym zestawieniu to rodzaj albumu koncepcyjnego, który broni się nie tylko dobrze napisanymi tekstami, ale także ciekawą warstwą instrumentalną. Recenzja

Niegdyś ceniony klarnecista jazzowy, dziś bardziej producent i twórca muzyki elektronicznej, silnie czerpiącej z minimalizmu. Takie wpływy było w jego twórczości słychać już od pewnego czasu, ale właśnie od tego albumu zaczęły dominować. Recenzja

Można narzekać, iż to tylko polskie Killing Joke z odrobiną Joy Division czy Wire, ale u Brytyjczyków nie było tak chłodnego, dołującego klimatu szarych PRL-owskich blokowisk. Recenzja

Jeden z najbardziej charakterystycznych i kreatywnych współczesnych gitarzystów gra tu coś w rodzaju zelektryfikowanego amerykańskiego prymitywizmu, inspirowanego litewskim folkiem. Recenzja

Kurylewicz był twórcą pierwszej polskiej płyty jazzowej - "Go Right" z 1963 roku okazało się takim sukcesem, iż niejako zainaugurowało kultową serię "Polish Jazz" - jednak dopiero tutaj osiągnął swoje wyżyny. "Ten Plus Eight" to doskonały przegląd ówczesnych ambitnych nurtów jazzu, z charakterystycznym brzmieniem puzonu wentylowego lidera. Recenzja

Najbardziej radykalny studyjny Stańko, przeszczepiający na polski grunt idee Ornette'a Colemana. Album dedykowany zmarłemu Komedzie, ale smutek czy zaduma przeważnie ustępują miejsca wściekłości. Recenzja

Dwie płyty inspirowane współczesną klubową muzyką Luzofonii - krajów, gdzie głównym językiem jest portugalski - będącej mieszanką tradycji z nowymi technologiami, co w połączeniu z improwizatorskimi tendencjami muzyków daje naprawdę interesujący efekt. Recenzja 1 / Recenzja 2

Egzotyczne instrumentarium i nawiązania do pozaeuropejskich tradycji muzycznych, głównie z Dalekiego Wschodu - tutaj w nieco wygładzonej, ale wciąż bardzo intrygującej odsłonie. [brak recenzji]

Najlepszy album EABS z autorskim materiałem, choć stworzony w ścisłej współpracy z pakistańską grupą Jaubi. Międzynarodowy charakter przedsięwzięcia oddaje muzyka, odświeżająca koncept łączenia jazzu z tradycją hindustańską, ale z całkiem nowoczesnym podejściem do brzmienia czy rytmiki. Recenzja

Zespół Raphaela Rogińskiego o międzynarodowym składzie i inspiracjach z różnych gatunków. Nie jest to pierwsza w historii próba połączenia psychodelii z afrykańskimi tradycjami, ale efekt rzadko kiedy brzmiał tak profesjonalnie. Recenzja

Efemeryczne trio na swoim jedynym albumie łączy jazzową swobodę z psychodelicznym brzmieniem oraz klimatem noir w bardzo elegancką, wyrafinowaną całość. Recenzja

Nieudana, mimo wydania przez CBS, próba podbicia Zachodu, ale to właśnie tutaj Niemen - wsparty przez muzyków SBB oraz awangardowego basistę Helmuta Nadolskiego - na dobre pozbył się tych jarmarcznych elementów i zaproponował całkiem oryginalne podejście do progresywnego rocka. Recenzja

Jeden z pierwszych albumów z serii "Polish Jazz" przybliżał PRL-owskiej publiczności najnowsze jazzowe trendy z Zachodu, ale robił to w sposób bardzo oryginalny, bo łącząc ją z tutejszym.folklorem, szczęśliwie unikając przaśności. Recenzja

Odważne nawiązanie w nazwie do amerykańskiego The Quintet, gdzie grali najwięksi jazzowi mocarze lat 50., ale to faktycznie jeden z najlepszych polskich składów jazzowych. Recenzja

Drugi album zespołu pokazuje jego bardziej ambientowe, drone'owe oblicze, ale wciąż z tą dziwną, quasi-ludową atmosferą. Niesamowity powrót po blisko dwudziestu latach przerwy. Recenzja

Prawdopodobnie najbardziej wyjątkowy album serii "Polish Jazz" pod względem instrumentarium: dominuje wibrafon lub marimba lidera, wykorzystano pochodzący ze Wschodu gijdak, a jedynym dęciakiem jest flet. Są też bębny i kontrabas. Recenzja

Wacław Zimpel jeszcze w stricte jazzowym wydaniu, wsparty przez innych znakomitych improwizatorów - w XXI wieku trudno wskazać lepszy polski skład - osiąga swoje absolutne wyżyny na tym gruncie. Recenzja

Jeden z najwybitniejszych polskich kompozytorów, a zarazem bardzo sprawny pianista, próbuje tu połączyć jazzową improwizację, techniki stosowane w muzyce współczesnej oraz ludową melodykę. Kompozycje i wykonanie stoją na najwyższym poziomie, ale nie słuchać tu szczególnego postępu względem poprzedniej płyty lidera. Recenzja

Nikogo już chyba nie zdziwi, iż najwyżej notowany album SBB to koncertówka - tutaj jest już wyłącznie to, w czym grupa wypadała najlepiej: rozimprowizowane granie na pograniczu jazz-rocka, fusion, bluesa oraz psychodelii czy choćby krautrocka. Niezrozumiałe, dlaczego wydano to dopiero ćwierć wieku po nagraniu. [brak recenzji]

Bardzo interesujący projekt, nawiązujący do muzyki spoza europejskiej tradycji, stylistycznie mieszczący się gdzieś pomiędzy psychodelią i avant-folkiem. Dużo egzotycznych brzmień, pierwotnego klimatu, a w repertuarze jest choćby przeróbka Hendrixa. [brak recenzji]

Nieznaczny epizod w twórczości Krzysztofa Pendereckiego, gdy spróbował ujarzmić czołowych europejskich improwizatorów według zasad muzyki poważnej - ci jednak nie mieli zamiaru sztywno trzymać się zapisu nutowego, a często choćby nie potrafili go czytać. Zamiast przełomowego spotkania dwóch muzycznych światów powstało po prostu znakomite dzieło freejazzowe. Recenzja

Największy rarytas z tej listy - album zniknął z Bandcampa i serwisów streamingowych, a fizyczne wydania dostać coraz trudniej. Szkoda, bo to fascynująca muzyka, którą najprościej określić jako klimatyczny, nocny jazz-rock, ale z wpływami Rock in Opposition czy sceny Canterbury - niemal niespotykanych w polskiej muzyce. Recenzja

Osjan - jeszcze pod angielską nazwą - w bardziej dzikim, pierwotnym wydaniu, co moim zdaniem duźo bardziej pasuje do tych egzotycznych, pozaeuropejskich inspiracji. [brak recenzji]

Absolutne wyżyny polskiego proga, bardzo wyrafinowana i nieboomerska odmiana tego stylu, z silnymi wpływami jazzu czy XX-wiecznej poważki, pokazująca ogromny kunszt kompozytorski, aranżacyjny i wykonawczy. Recenzja

Seifert, w towarzystwie wyłącznie zachodnich muzyków, gra tu muzykę bliską kwartetu Johna Coltrane'a z okresu tuż przed freejazzową transformacją, jednak w ogóle nie sięga tu po saksofon, a jedynie skrzypce, które nadają tej muzyce bardziej unikalnego charakteru. Recenzja

Zeszłoroczna "3" jest bardziej dopracowana, ale to tutaj Zimpel po raz pierwszy zaproponował tę niepowtarzalną mieszankę muzyki karnatackiej, jazzu i post-minimalizmu, a mnie zachęcił do zainteresowania się polskim niezalem. Recenzja

Koncept klimatycznego jazzu free z "Balladyny" narodził się nie tam, a na tym albumie i tutaj moim zdaniem jest realizowany w sposób ciekawszy, z wieloma świeżymi pomysłami, mniej rutynowo. Recenzja

Siedem lat zajęło nagranie następcy "Zbigniew Namysłowski Quartet", ale to jeszcze bardziej fascynująca muzyka, jeszcze silniej zakorzeniona w muzyce słowiańskiej i czerpiąca też innych tradycji (bałkańskiej, hindustańskiej), ciekawie rozszerzająca też instrumentarium. Recenzja

Być może najbardziej intrygujący klimatem polski album, mający w sobie zarazem coś pogańskiego, jak i mistycznego. Można tu znaleźć, cześciowo raczej przypadkowe, podobieństwa do Osjan, Comus, Popol Vuh czy Dead Can Dance, ale jako całość płyta brzmi absolutnie unikalnie. Recenzja

Słowiański folk, ale zupełnie nieprzaśny, brzmiący raczej jak muzyka towarzysząca jakimś pradawnym rytuałom, ale zaaranżowana w całkiem współczesny sposób, z saksofonem, elektrycznym pianinem, a choćby syntezatorami. Jedna z najbardziej niepowtarzalnych płyt, nie tylko w polskiej fonografii. Recenzja

Wydany tuż przed "Astigmatic" i "Zbigniew Namysłowski Quartet", debiut Trzaskowskiego jako pierwszy przedstawiał polskiej publiczności, zamkniętej w komunistycznej bańce, najnowsze trendy światowego jazzu, a zarazem je rozwijał, wprowadzając elementy muzyki współczesnej i uchwytną słowiańskość. Recenzja

O ile w PRL-u większość krajowych grup rockowych zadowoliła się byciem polskim czymś-tam, tutaj udało się stworzyć coś faktycznie unikalnego na skalę światową, bo nikt w ten sposób nie łączył proga, jazz-rocka i poważnej awangardy. Recenzja

Ostatni album klasycznego kwintetu Stańki, na którym w pełni dokonała się transformacja z freejazzowej grupy w stylu Colemana w zespół na swój własny sposób rozwijający muzykę Milesa Davisa z "Bitches Brew", zapowiadając bardziej nastrojowe granie z "TWET" czy "Balladyny". Recenzja

Pierwsze miejsce dla właśnie tego albumu jest z pewnością najbardziej przewidywalnym, wręcz sztampowym aspektem tej listy. Zarazem umieszczenie tu jakiegokolwiek innego tytułu można by odebrać jako szukanie kontrowersji. Po prostu jazz grany przez białych muzyków rzadko bywał aż tak dobry. Te wszystkie albumy z dalszych miejsc, choć wspaniałe, pozostają jednak w cieniu tego dzieła. Recenzja