Na początku roku Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej zapraszamy Państwa na słuchowisko, które powstało na podstawie jednej z najmniej znanych sztuk poetki.
Wystawiony tylko raz
„Mrówki” to też jeden z nielicznych niekonwencjonalnych dramatów Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Napisany przed 1932 rokiem został wystawiony tylko raz, w 1936 roku w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Odniósł duży sukces sceniczny, a prof. Kazimierz Wyka pisał o nim: „„Mrówki" w zasadniczej strukturze sztuki stanowią [...] najśmielszy pomysł, na jaki zdobył się kiedykolwiek teatr polski, gdy pamiętać będziemy o tak rzadkim połączeniu swobody poetyckiej z niecierpliwością o losy jednostki”.
„Mrówki” w swej narracji zestawiają i opisują dwa światy, dwa mikroorganizmy. Świat zwierząt - mrowisko i świat ludzi - rodzinę, jako podstawową komórkę społeczną. Równocześnie i identycznie, niezależnie od różnic między tymi światami, Jasnorzewska ukazuje dramat jednostek. Skrzydlatych, pełnych nadziei i miłości mrówek oraz kobiet, które nie zgadzają się na sprowadzenie ich istnienia tylko do narzędzia służącego rozmnażaniu i reprodukcji gatunku. Problemy, które rozważa poetka i z którymi mierzą się zarówno mrówki jak i ludzie, dotyczą relacji pomiędzy jednostką a jej obowiązkami i prawami względem społeczeństwa i świata, w którym funkcjonuje.
Pierwszy i trzeci akt dramatu rozgrywa się w mrowisku, drugi w świecie ludzkim. Obydwa mikrokosmosy łączy mrowisko, które znajduje się w przydomowym ogródku Giny i Kajetana, małżeństwa którego losy śledzimy w jednym poświęconym sprawom ludzkim akcie. Baśniowa konwencja dramatu umożliwia wielość interpretacji i stanowi o sile oraz uniwersalności utworu.
Współczesne pytania i dylematy
Niektórzy recenzenci, współcześni Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, zwracali również uwagę na profetyczność „Mrówek”. Odczytanie dramatu i uporządkowanego świata mrówek jako zapowiedź nadchodzącego faszyzmu oraz krytyczny komentarz w dyskusji o przemianach dwudziestowiecznego społeczeństwa w totalitarne państwo mrówek, które w finale trzeciego aktu ulega zagładzie wydaje się jednoznaczną zapowiedzią wojny, która wybuchła trzy lata po premierze sztuki.
Napisany ponad 90 lat temu dramat zadaje przez cały czas aktualna pytania. Wzrost totalitaryzmów i autorytaryzmów związany z kryzysami ekonomicznymi i migracyjnymi jest doświadczeniem współczesnego świata. Dyskusja o roli kobiet w życiu społecznym i ich prawie o samostanowieniu jest ciągle obecna w debacie publicznej. W „Mrówkach” odnajdziemy bieżące i współczesne pytania oraz dylematy, z którymi mierzy się teraz świat.
9 lipca 2025 roku przypada 80. rocznica śmierci jednej z największych polskich poetek – Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Tomiki z wierszami Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej przez cały czas są wznawiane, czytane i tłumaczone m.in. na języki angielski, niemiecki, francuski, włoski, rosyjski, szwedzki, chiński, japoński i hindi, czyniąc z niej, obok Wisławy Szymborskiej, najchętniej przekładaną polską autorkę w historii. Dlatego Senat przekonany o szczególnym znaczeniu dorobku twórczego poetki, ogłosił rok 2025 Rokiem Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej.
Twórcy
W słuchowisku wystąpili: Ewa Dałkowska, Ewa Ziętek, Marzena Trybała, Anna Cieślak, Elżbieta Nagel, Marcin Januszkiewicz
Kierownictwo produkcji: Beata Jankowska
Muzyka: Marcin Nierubiec
Reżyseria dźwięku: Andrzej Brzoska
Adaptacja i reżyseria: Aleksandra Głogowska
Po słuchowisku o twórczości Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej Jan Bończa-Szabłowski porozmawia z prof. Ingą Iwasiów - literaturoznawczynią, krytyczką literacką, poetką.
Polskiego Radia RDC można słuchać w Warszawie na 101 FM, w pasmach lokalnych oraz online na rdc.pl/player.
![Jedna z najbardziej uwielbianych bohaterek w historii kina powraca! [ZWIASTUN]](https://storage.googleapis.com/bieszczady/korsosanockie/articles/image/e085be98-d880-4a6c-8da4-e81f37c72e0b)
