W nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 roku miała miejsce jedna z najważniejszych akcji polskiego podziemia niepodległościowego po II wojnie światowej, czyli rozbicie więzienia kieleckiego. Jak co roku, o tym wydarzeniu przypomni inscenizacja.
W tym roku wydarzenie odbędzie się w piątek (28 lipca) o godz. 21 na dziedzińcu Wzgórza Zamkowego – zapraszamy do oglądania transmisji online.
Widowisko „Rozbić więzienie UB”
Widowisko „Rozbić więzienie UB” przypomina wydarzenia z czasu okupacji niemieckiej i sowieckiej. Zaowocowały one opanowaniem więzienia przy ulicy Zamkowej w Kielcach przez oddziały Podziemia Niepodległościowego pod dowództwem Antoniego Hedy „Szarego”. Uroczystość rozpocznie się o godz. 20:30 złożeniem kwiatów i zniczy przed Ścianą Śmierci oraz uczczeniem bohaterów salwą honorową. Widowisko „Rozbić więzienie UB” rozpocznie się o godz. 21:00 na dziedzińcu dawnego więzienia.
Rekonstrukcje są przygotowywane od 2009 roku. Koncentrują się wokół tego samego wydarzenia, ale za każdym razem nacisk jest położony na inny aspekt akcji.
ZDJĘCIA Z MINIONYCH LAT
Historia rozbicia kieleckiego więzienia UB
W nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 roku około 200-osobowy oddział pod dowództwem Antoniego Hedy „Szarego” dokonał rozbicia kieleckiego więzienia UB. Żołnierze niepodległościowego podziemia uwolnili 354 więźniów aresztowanych przez komunistyczne władze. W operacji uczestniczył także oddział porucznika Stefana Bembińskiego, pseudonim „Harnaś”, liczący kilkadziesiąt osób.
Perfekcyjnie zaplanowana i przeprowadzona przez siły zgrupowania poakowskich oddziałów partyzanckich akcja uniemożliwiła skuteczną reakcję wojska, milicji, Urzędu Bezpieczeństwa i sił sowieckich. Rozbicie więzienia w Kielcach było najgłośniejszą i jedną z najważniejszych operacji polskiego podziemia niepodległościowego po II wojnie światowej.
Więźniom Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Kielcach groziły ciężkie represje, wyroki śmierci albo wywiezienie w głąb Związku Radzieckiego. Funkcjonariusze UB i NKWD poddawali ich torturom, wykonywali też wyroki śmierci. Osadzonymi byli głównie żołnierze Armii Krajowej i przeciwnicy ustroju komunistycznego.
Operacja rozbicia kieleckiego więzienia trwała cztery godziny. W 2005 roku Antoni Heda wspominał, iż inspiracją do przeprowadzenia akcji były informacje o losie aresztowanych i ich rodzin, torturowanych przez ubecję i NKWD.
Akcja zakończyła się powodzeniem między innymi dzięki strategii dowodzącego nią kapitana Antoniego Hedy. Pod pozorem walk partyzanci wywabili z Kielc część oddziałów UB i NKWD, po czym zajęli strategiczne punkty w mieście. W czasie działań zginął jeden z partyzantów, a dowódca „Szary” został ranny w nogę, odłamkiem miny użytej do wysadzenia bramy więziennej.
Po akcji w Kielcach „Szary” zaprzestał działalności konspiracyjnej. Aresztowany w 1948 roku dostał cztery wyroki śmierci. Ocalił życie dzięki interwencji byłych oficerów AL, którzy współdziałali z nim w czasie wojny. Wyszedł na wolność w 1956 roku na mocy amnestii. Przez wiele lat był doradcą prymasa Stefana Wyszyńskiego. Związał się z NSZZ „Solidarność”, był przewodniczącym Niezależnego Związku Kombatantów przy związku. Zmarł 14 lutego 2008 roku w Warszawie w wieku 91 lat. Został pochowany w Podkowie Leśnej.
Za zasługi wojenne został uhonorowany wieloma odznaczeniami, w tym dwukrotnie Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych. W 1990 roku został awansowany do stopnia pułkownika, a w 2006 roku generała brygady. Pośmiertnie nadano mu Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Kieleckie więzienie funkcjonowało do lat 70. XX wieku. Wówczas zostało przeniesione do nowego budynku na Piaskach. Obecnie na Wzgórzu Zamkowym mieści się Muzeum – Pomnik Historii Więzienia Kieleckiego lat 1939-56. Ekspozycja obejmuje między innymi celę straceń i pomieszczenia, w których przetrzymywano osadzonych.
