[Recenzja] Felá Anikũlapo Kuti - "Black President" (1981)

Latem chętniej sięgam po muzykę bardziej pogodną i oddającą tropikalne temperatury. Świetnie w tej roli sprawdza się Fela Kuti i jego mieszanka afrykańskiej tradycji muzycznej z zachodnimi stylami, jak funk, dub czy jazz. Teoretycznie wszystkie płyty nigeryjskiego artysty są niemal identyczne, a jednak jedne trafiają do mnie bardziej, a inne mniej. Do moich faworytów, obok recenzowanych już "Expensive Shit" i "Live!" z Gingerem Bakerem, zaliczyłbym także "Black President". Przy czym ten ostatni to tak naprawdę kompilacja dwóch różnych tytułów, nagranych w niemal kompletnie odmiennych składach: "Sorrow Tears and Blood" z roku 1977 oraz trzy lata późniejszego "I.T.T. (International Thief Thief)". Osobno są to bardzo krótkie wydawnictwa, zawierające po dwie ścieżki o łącznej długości niespełna dwudziestu pięciu minut. Zebrane razem zyskują albumowy czas trwania.

"Sorrow Tears and Blood" jest z tych dwóch płyt niewątpliwie bardziej znana i ceniona. Sam kawałek tytułowy był wielokrotnie samplowany oraz nagrywany przez innych wykonawców. Nagranie opiera się na typowym dla Kutiego schemacie. Pierwsza połowa tego dziesięciominutowego kawałka to instrumentalne wprowadzenie, łączące funkowy rytm, afrykańskie perkusjonalia oraz jazzujące solówki na dęciakach (na jednej z trąbek gra gościnnie Lester Bowie z Art Ensemble of Chicago) i elektrycznym pianinie, w drugiej natomiast dochodzi charakterystyczny wokal lidera, wraz z plemiennymi chórkami. Jest tu jednocześnie jamowo, tanecznie, rytualnie i przebojowo. Pomimo pogodnego - choć z dodatkiem nieco melancholijnego śpiewu Feli - nastroju, tekst odnosi się do traumatycznych wydarzeń z lutego 1977 roku.

Nigeryjska armia, rzekomo w liczbie blisko tysiąca żołnierzy, wtargnęła wówczas do tzw. Republiki Kalkuty - kompleksu mieszczącego m.in. studio nagraniowe i komunę, gdzie artysta mieszkał ze swoimi licznymi żonami, resztą rodziny i znajomymi, w większości muzykami jego grupy Africa 70 - w efekcie czego obiekt doszczętnie spłonął, a jego mieszkańcy odnieśli liczne obrażenia. Wyrzucona przez okno matka artysty zapadła w śpiączkę i zmarła rok później. Atak był prawdopodobnie efektem zyskującego na popularności nagrania "Zombie", w którym Fela otwarcie krytykował nigeryjski reżim wojskowy. Tytułowe zombie to oczywiście szeregowi żołnierze, ślepo wykonujący rozkazy skorumpowanej władzy.

Strona B "Sorrow Tears and Blood" - na "Black President" obie kompozycje zajmują stronę A - to utwór "Colonial Mentality". Tym razem Kuti odnosi się do problemu częstego wśród mieszkańców dawnych europejskich koloni poczucia niższości i prób upodabniania się przez nich do kolonizatotôw. Muzycznie jest to jeszcze jeden kawałek o tej typowej dla Nigeryjczyka, luźnej strukturze. Od pierwszych sekund uwagę przykuwa wprowadzająca w trans dubowa linia basu, ale pozostałe elementy pozostają bez zmian. Po intensywnej części instrumentalnej, z jeszcze bardziej jazzowymi solówkami dęciaków na pierwszym planie - m.in. świetne solo na trąbce - w segmencie wokalnym utwór staje się bardziej stonowany. Sekcja dęta w tej drugiej połowie gra już w nieco zbyt powtarzalny sposób, za to lider zaprezentował jeden ze swoich najlepszych popisów na elektrycznym pianinie.

Tytuł "I.T.T (International Thief Thief)" to z kolei atak na korporację International Telephone and Telegraph, a adekwatnie na jej ówczesnego CEO Moshooda Abiolę, który wcześniej okupował kierownicze stanowisko w afrykańskim oddziale wytwórni Decca, Afrodisia. Firma wydawała też płyty Kutiego, ale pod koniec lat 70. Abiola - na polecenie nigeryjskiej junty - blokował wiele jego wydawnictw (m.in. "Sorrow Tears and Blood"). Nagrany już nie z Afrika 70, a nową grupą Egypt 80, album jest o tyle nietypowy w dorobku Feli, iż zamiast dwóch różnych kompozycji zawiera dwa fragmenty tytułowego nagrania - pierwszy głównie instrumentalny, choć iż skromnym udziałem wokalistów, a drugi już zdominowany przez śpiew. Na potrzeby "Black President" ponownie je połączono, ale z ubytkiem około sześciu minut. Stylistycznie niby kilka się zmieniło, ale środek ciężkości wydaje się delikatnie przeniesiony z funku na jazz. Groove nie jest tak wyrazisty, jak w starszych nagraniach - brak Tony'ego Allena ewidentnie daje się odczuć - za to sekcja dęta stała się jeszcze gęstsza i bardziej ekspresyjna. Z drugiej strony, partie gitar trochę tego funkowego pulsu tu dodają.

Skompilowanie "Sorrow Tears and Blood" i "I.T.T. (International Thief Thief)" w jedno wydawnictwo było znakomitym posunięciem. Zamiast dwóch wydawnictw w formie bliższej EPki czy maxi singla, powstał album o słusznej długości, do tego całkiem, jak na jego autora, zróżnicowany. "Black President" to Fela Kuti w jednej ze swoich najlepszych odsłon.