„Po męstwie”, czyli wstydliwa historia męskości. Wpływy sarmatów widać choćby w „Seksmisji” | Atlas chłopów polskich

Zdjęcie: Aleksander Jałosiński / Forum


Żeby zrozumieć współczesnego mężczyznę i wszystko, co sobie zmyślił na swój temat, warto sięgnąć do historii wykluwania się męskości i męstwa. O dziewiątej rano 26 września 2024 r. na Facebooku na zielonym tle wyświetlił się biały napis „Co to znaczy być mężczyzną?”. Pytanie zadał magazyn „Pismo”, a jedną z pierwszych odpowiedzi zamieścił profil Stowarzyszenie na rzecz Chłopców i Mężczyzn: „Nasz prezes w wywiadzie u Was odpowiadał”. Wydało się to intrygujące – nie sama przytoczona dalej wypowiedź prezesa, ale ta uzurpacja męskości. Największe prawo do wypowiadania się w temacie mężczyzn ma ten, kto posiada legitymację odpowiedniego klubu; to do niego po wypowiedź skierują swoje kroki media w czasie Dnia Mężczyzny lub Dnia Chłopaka (to ciekawe, iż Międzynarodowy Dzień Kobiet został zrównoważony aż dwiema okazjami).

Pretekstem do zadania pytania była publikacja eseju, fragmentu książki „Po męstwie”. Jej autor Wojciech Śmieja do wypowiadania się w tej sprawie ma jak najlepsze kwalifikacje: wykładowca, literaturoznawca i reporter. Badacz teorii queer, gender oraz mężczyzn i męskości; rocznik 1977, więc (jak sam się przyznaje) uwikłany w męskość z czasów transformacji ustrojowej. „Po męstwie” zaczyna się od obserwacji obyczajowej – oto autor widzi nowoczesnego tatusia z czułością zajmującego się brzdącem, ale odzianego w militarną kurtkę-ikonę, kojarzoną z zupełnie innym rodzajem męskości: szorstkim, brutalnym, skazanym na samozagładę. To pęknięcie między aktem i strojem aktora obnaża oczywistą prawdę – męskość jest zmyślona. Tylko kto i jak ją zmyślił? Czy też, jak to ujął raper Legendarny Afrojax – „kto nas i kiedy nakarmił tym ścierwem?”.

To ostatnie pytanie pada w tryptyku „Do gazu” z płyty „anarcho porno gran turismo” z 2019 r. Raper wysyła do niego skompromitowaną męskość, ponieważ „wirus męstwa to relikt, oszustwo”.