W kolejnym artykule z cyklu „Patroni rzeszowskich ulic” pozostajemy na osiedlu Krakowska Południe. Tym razem przybliżamy postać Jerzego Pleśniarowicza – wybitnego filologa, poety, tłumacza i reżysera, którego życie i działalność na trwałe wpisały się w historię Rzeszowa oraz polskiej kultury.
Ludzie są jako te drzewa
nie ma dwóch podobnych od siebie
Pleśniarowicz był jesionem —
korzenie wrosły w Ukrainę
a korona w Polsce szumiała
Poszum ten docierał do Lwowa
poszum do Kijowa też docierał
z jego mieszkania w Rzeszowie
zastawionego stosami książek
Jesion Pleśniarowicz
Wiersz Wołodymyra Łuczuka w przekładzie Floriana Nieuważnego
Jerzy Pleśniarowicz: Poeta, tłumacz i reżyser, który zapisał się w historii Rzeszowa i polskiej kultury
Jerzy Pleśniarowicz, to postać niezwykle zasłużona dla literatury, teatru oraz kultury Rzeszowa. Urodził się 7 stycznia 1920 roku w Jekaterynosławiu (dzisiejszym Dnieprze na Ukrainie). Już jako nastolatek, jeszcze przed ukończeniem Gimnazjum im. Staszica w Lublinie, debiutował jako poeta i tłumacz na łamach tygodników „Pion” i „Wołyń”. W 1939 roku ukazały się jego pierwsze tomiki poetyckie: „Arkusz poetycki” i „Śpiew pierwszy” .
Młodość, studia i wojenne lata
W 1938 roku rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie był aktywnym członkiem zarządu Koła Polonistów. Okres II wojny światowej przerwał jego formalną edukację, ale nie zahamował rozwoju twórczego i działalność społecznej. W latach okupacji mieszkał w Lublinie i Nałęczowie, gdzie pracował jako nauczyciel w Szkole Spółdzielczości Rolniczej oraz angażował się w tajne nauczanie i działalność konspiracyjną w Batalionach Chłopskich. W tym trudnym czasie kolportował konspiracyjnie swój tomik wierszy „Droga”.
Powojenne lata w teatrze i radiu
Po wojnie kontynuował studia polonistyczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL), gdzie został prezesem Koła Polonistów i młodszym asystentem Katedry Historii Literatury Polskiej. Równocześnie rozwijał karierę jako reżyser i animator kultury, pracując w Polskim Radiu, „Gazecie Lubelskiej”, redakcji literackiej „Czytelnika”, a także w Teatrze im. Juliusza Osterwy. W roku 1950 przeniósł się do Krakowa, gdzie ukończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim i kontynuował działalność reżyserską w środowiskach literackich i teatralnych.
Jerzy Pleśniarowicz z Czesławem Miłoszem i Matką Józefą jerzyplesniarowicz.plRzeszów – centrum twórczości i działalności
Od 1952 do 1974 roku, z krótką przerwą, pełnił funkcję kierownika literackiego Teatru Ziemi Rzeszowskiej, który później został przemianowany na Teatr im. Wandy Siemaszkowej. To tutaj zrealizował 15 przedstawień, m.in. „Medeę” Eurypidesa, „Matkę” Maksima Gorkiego, „Antygonę” Jeana Anouilha, „Chłopców” Tadeusza Różewicza oraz „Uciekła mi przepióreczka” Stefana Żeromskiego. Jego reżyseria wyróżniała się głębokim podejściem do żywego słowa i teatralnej formy, co zostało dobrze przyjęte na rzeszowskiej scenie teatralnej. Był również współinicjatorem Rzeszowskich Spotkań Teatralnych od 1961 roku, które z czasem stały się jednym z najważniejszych wydarzeń teatralnych regionu.
Tłumacz i popularyzator literatur Europy Środkowo-Wschodniej
Jerzy Pleśniarowicz miał ogromny dorobek jako tłumacz – w ciągu swojej kariery opublikował blisko 500 przekładów poetyckich z języków białoruskiego, ukraińskiego, rosyjskiego, czeskiego i słowackiego. Był współautorem i tłumaczem licznych antologii, takich jak „Wiersze białoruskie” (1971), „Antologia poezji czeskiej i słowackiej XX wieku” (1972) oraz „Poezja gruzińska. Antologia” (1985). Do jego zasług należą też wybory poezji konkretnych autorów, m.in. Iwana Dracza, Maksima Tanka czy Miroslava Holuba. Poprzez swoją pracę przekładową znacznie wzbogacił polski czytelniczy obieg literatur środkowoeuropejskich i wschodnich, umacniając ich obecność w polskiej kulturze .
Funkcje społeczne i literackie
Pleśniarowicz był także aktywnym organizatorem życia literackiego regionu. W latach 1962–1972 działał w redakcjach takich czasopism jak „Kamena”, „Kwartalnik Rzeszowski” i „Profile”. W 1967 roku założył i został pierwszym prezesem Rzeszowskiego Oddziału Związku Literatów Polskich. W 1974 roku wydał antologię „Wiersze z Rzeszowskiego”, prezentującą twórczość lokalnych poetów.
Życie prywatne i odznaczenia
Jerzy Pleśniarowicz zamieszkał na stałe w Rzeszowie w 1955 roku. W 1963 roku zdał eksternistyczny egzamin reżyserski i odbył stypendium rządu francuskiego, zdobywając doświadczenie w paryskim Théâtre National Populaire. Za swoje zasługi został uhonorowany wieloma odznaczeniami, m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1955), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1964) oraz Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1974). Zmarł 13 stycznia 1978 roku w Rzeszowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, obok żony Blanki.
Źródła: jerzyplesniarowicz.pl
