Współcześnie coraz młodsi sięgają po technologie cyfrowe, a co za tym idzie, łatwo wpadają czasem przez przypadek, a czasem z polecenia czy za namową na różne patologie tak w tekstach, jak i w obrazach. Jednak nie tylko najmłodsi są podatni na negatywne wpływy z sieci. Niczym nieograniczony dostęp do sieci powoduje, iż również dorośli dają się wmanewrować i ulec patologicznym wpływom.
Nie tak dawno nikomu do głowy nie przyszło, iż w sieci internetowej pojawia się takie wytwory jak fake news, deepfake, czy patostreamy. Są to ogromne problemy i wyzwania dla odbiorców sieci. Tym większe, iż stosowane prze rodziców lub opiekunów filtry sieciowe, czy ograniczenia mają niewielki skutek. Młodzi są znacznie bieglejsi w posługiwaniu się technologią cyfrową od starszych, gdyż są na niech wychowani. Potrafią gwałtownie i skutecznie omijać blokady i tym samym są bardziej narażeni na szkodliwe treści.
Coś co dla dorosłych jest złe, nieetyczne i niemoralne dla najmłodszych staje się rozrywką, świetną zabawą i możliwością zaimponowanie rówieśnikom. Problem tym większy, iż młody odbiorca czasem myli treści filmowe z rzeczywistością, co z czasem powoduje, iż ulega tzw. patotreściom, które z czasem powodują rozchwianie emocjonalne, kształtują fałszywy obraz świata, relacji międzyludzkich oraz pozbawiają hamulców moralnych i społecznych. To z kolei rodzi agresję i demoralizację, gdyż nakłania do działania pod płaszczykiem dobrych dochodów, sławy i dobrobytu.
Za patotreści uznane są te formy, które mają działanie szkodliwe moralnie, prawnie, etycznie i społecznie. Są to zatem wszelkie treści zawierające przemoc, znęcanie się nad ludźmi i zwierzętami, ukazujące okrucieństwo. Tu granica jest bardzo cienka, gdyż część osób może teraz uznać za patologiczne relacje telewizyjne przedstawiające wojnę w Ukrainie, czy na Bliskim Wschodzie, czy tak popularne wśród młodych widzów horrory. Tu trzeba podchodzić bardzo indywidualnie do tematu. Za patologiczne uważane są też treści pokazujące samookaleczenia, samobójstwa, restrykcyjne diety, zażywanie substancji zakazanych. Jednak czasem w wychowaniu dzieci trudno uniknąć takich obrazów, by uchronić je od korzystania np. ze szkodliwych działań. Tu potrzebna jest odpowiednia forma i sposób przekazania, by nie wywołać odwrotnego skutku – by zamiast pomóc nie zaszkodzić.
Za patologiczne uznawane są treści dyskryminujące innych, promujące wrogość, a choćby nienawiść, pornograficzne dostępne bez żadnego ostrzeżenia, w tym materiały ukazujące sytuacje związane z przemocą seksualną, nietypowe, pedofilskie i dewiacyjne. W przypadku pornografii jest trudne do rozdzielenia co nią jest, a co nie. Dla jednej osoby są to czyste treści ukazujące praktyki seksualne, dla innych może to być zbyt wielka zażyłość dwóch lub więcej osób. Do dziś nie ma precyzyjnej definicji pornografii i jest ona określania na podstawie indywidualnego samopoczucia każdego z osobna.
Szkodliwą treścią, która się ostatnio mnoży na potęgę są fake newsy, których głównym celem jest wzbudzanie sensacji, manipulacja i wprowadzanie odbiorcy w błąd, w celu osiągnięcia jakichś korzyści, najczęściej finansowych. To jedna z najgroźniejszych form oddziaływania, którą posługują się zarówno przeciętni użytkownicy sieci i mediów, jak też działacze rozmaitych organizacji i partie polityczne dla własnych korzyści. Fake news jest trudny do wykrycia, gdyż ma bardzo mocne pozory realności i opiera się na prawdziwych przesłankach.
Szkodliwym jest też patostream, czyli transmisje internetowe na żywo, prowadzona w serwisach internetowych udostępniających wideo strumieniowe np. na youtube, w której trakcie prezentowane są zachowania dewiacyjne, wulgaryzmy lub ktoś prezentuje działania w zamian za wpłaty pieniężne dokonywane przez widzów. Robienie relacji na żywo oraz oglądanie ich jest najprostszą formą zabicia czasu i nudy, która wkrada się do życia, jest również poczuciem, iż posiada się jakąś siłę sprawczą i władzę. Wpłata daje poczucie kierowania sytuacją i jest odskocznią. Najgorsze jest to, iż niektórzy są w stanie zapłacić wiele za patozachowania online, bo sami nigdy by tego nie zrobili w rzeczywistości.
Patotreści uzmysławiają dobre i złe strony nowoczesnych technologii. To nie tylko poznawanie świata i jego możliwości, ale też możliwość przekraczania norm moralnych i społecznych, praktycznie bez kontroli. Dorośli powinni sami zadbać o to, by nie ulegać szkodliwemu wpływowi płynącemu z sieci i zadbać jednocześnie o swe potomstwo, by i ono nie ulegało patologii sieciowej. Trzeba chronić i zwracać uwagę na to czego słucha, co ogląda i czyta dziecko oraz niepełnoletnia młodzież. Zawsze warto kierować uwagi o szkodliwych treściach, również w sieci do administratorów stron, gdy dziecko zachowuje się w sposób budzący niepokój. Większość patotreści można zobaczyć w sieci, ale publikowanie ich nie jest zabronione, choćby jeżeli zawiera jakiekolwiek znamiona mówiące o wykroczeniach. Co prawda portale społecznościowe starają się walczyć z tym, jednak nie jest to łatwe, bo patocelebryci zakładają stale nowe konta, a materiały gwałtownie z nich znikają po zakończeniu transmisji. Warto też, by ochronić swe potomstwo, szukać w sieci stron, gdzie wskazane są metody i techniki walki z patologią sieciową.
Bogumiła Nowak
