Już w 2026 roku rozwód w Polsce może stać się znacznie prostszym i mniej stresującym procesem. Rząd pracuje nad nowymi przepisami, które umożliwią zakończenie małżeństwa podczas wizyty w Urzędzie Stanu Cywilnego (USC). To rewolucyjna zmiana, która ma na celu uproszczenie procedury rozwodowej i odciążenie przepełnionych sądów.
Głównym celem zmian jest uproszczenie procedury rozwodowej i odciążenie sądów. Nowa procedura rozwodowa będzie dostępna jedynie dla małżeństw, które spełnią kilka warunków, w tym brak dzieci i pełna zgoda stron. Małżonkowie będą musieli złożyć pisemne zapewnienia, iż spełniają warunki. Bez nich kierownik USC nie rozpocznie procedury.
Procedura rozwodowa przed USC będzie prosta, ale podzielona na dwa etapy. Pierwszym krokiem będzie złożenie przez obie strony pisemnych zapewnień. W tym dokumencie małżonkowie formalnie potwierdzą, iż spełniają wszystkie ustawowe warunki wymagane do przeprowadzenia rozwodu poza sądem. Ten etap jest kluczowy, bo właśnie wtedy kierownik USC będzie miał możliwość oceny, czy para kwalifikuje się do uproszczonej procedury.
Drugi krok może nastąpić dopiero po upływie minimum miesiąca od dnia złożenia zapewnień, ale nie później niż po sześciu miesiącach. W tym czasie małżonkowie mają możliwość przemyślenia decyzji i – jeżeli zajdzie taka potrzeba – wycofania się z niej. Dopiero jeżeli po tym okresie przez cały czas będą zgodni co do chęci rozwiązania małżeństwa, będą mogli złożyć oświadczenia o rozwodzie.
Rozwód nie będzie uzależniony od miejsca zamieszkania ani zameldowania. Będzie można go przeprowadzić w dowolnym Urzędzie Stanu Cywilnego na terenie kraju. Dla osób przebywających za granicą przewidziano możliwość zakończenia małżeństwa w polskim konsulacie. To ukłon w stronę Polaków zamieszkałych poza granicami kraju, którzy coraz częściej napotykają trudności formalne w sprawach rodzinnych.
Łączny koszt rozwodu pozasądowego wyniesie 620 zł, co jest tyle samo, ile wynosi w tej chwili rozwód z orzeczeniem o winie przed sądem. Różnica? W sądzie część tej opłaty może zostać zwrócona, tu – nie.
Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek podkreśla, iż Konstytucja RP nie wymaga, by rozwody odbywały się wyłącznie przed sądem. Zwraca jednak uwagę na konieczność odpowiedniego wyważenia prawa do prywatności z konstytucyjnym obowiązkiem ochrony instytucji małżeństwa.
„Korzystając z tej swobody, ustawodawca powinien jednak – ze względu na rangę małżeństwa wśród wartości konstytucyjnych – przewidzieć stosowne zabezpieczenia, tak aby instytucja pozasałowego rozwiązania małżeństwa nie była nadużywana ani wykorzystywana do obejścia przepisów o jego sądowym rozwiązaniu” – ostrzega RPO.
Przypomina również, iż po rozwodzie mogą istnieć zobowiązania alimentacyjne oraz inne roszczenia majątkowe, których nowe przepisy nie powinny ignorować. RPO zastanawia się jednak, czy urzędnik faktycznie ma kompetencje do oceny tak złożonego i subiektywnego stanu jak trwały rozkład pożycia.
Nowelizacja trafi niebawem do konsultacji publicznych. Nowe przepisy mają zacząć obowiązywać pół roku po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw. Oznacza to, iż realnie rozwód w USC będzie możliwy od pierwszej połowy 2026 roku.
Według danych z 2022 roku, w Polsce rozwody stanowiły około 30% wszystkich małżeństw. Wzrost liczby rozwodów w Polsce jest zjawiskiem coraz bardziej powszechnym. W 2020 roku rozwody dotknęły około 70 tysięcy par, co oznacza wzrost o 10% w porównaniu z rokiem poprzednim.
Nowe przepisy mają na celu ułatwienie procesu rozwodu i zmniejszenie stresu związanego z tym procesem. Jednakże, jak zwraca uwagę RPO, nowe przepisy nie powinny ignorować praw i obowiązków stron, w tym zobowiązań alimentacyjnych i roszczeń majątkowych.
Prawidłowe wdrożenie nowych przepisów wymagać będzie szkoleń i edukacji urzędników oraz stron procesu rozwodowego. W przeciwnym razie, nowe przepisy mogą nie spełnić swojego celu i nie przynieść oczekiwanego uproszczenia i odciążenia sądów.
Warto zauważyć, iż nowe przepisy dotyczące rozwodów są jednym z elementów szerszej reformy systemu prawa rodzinnego w Polsce. Reforma ta ma na celu uproszczenie i zmodernizowanie procedur prawnych związanych z małżeństwem i rozwodem.
Wśród zalet nowych przepisów należy wymienić szybszy i mniej stresujący proces rozwodowy, niższe koszty oraz większą swobodę w wyborze sądu lub USC. Jednakże, jak zwraca uwagę RPO, nowe przepisy wymagają dokładnej i starannej implementacji, aby nie dopuścić do nadużyć i nieprawidłowości.
