Największą siłą Manifesta 14, odbywającej się do końca października w stolicy Kosowa, jest głębokie zakorzenienie w lokalnym kontekście i miejskiej tożsamości Prisztiny. Spośród 25 lokalizacji rozsianych po całym mieście, wiele interwencji artystycznych bezpośrednio odnosi się do historii danego miejsca.
Christian Nyampeta, Sometimes It Was Beautiful, 2018, fot. Michał Podziewski
Manifesta, zwana także Europejskim Nomadycznym Biennale, odbywa się co dwa lata w innym mieście. Tegoroczna edycja kontynuuje podejście zapoczątkowane w 2018 roku w Palermo, polegające na aktywnym wnikaniu w historię i charakter miasta-gospodarza oraz współpracowaniu z lokalną społecznością. W siedzibie gazety „Rilindja”, turecki artysta dźwiękowy Cevdet Erek ożywia ogromną przestrzeń opuszczonej drukarni dzięki instalacji świetlno-dźwiękowej nawiązującej do kultury rave’owej która ‘przejęła’ budynek po upadku gazety. „Rilindja” była największą albańsko języczną gazetą za czasów Jugosławii, w latach 90. została zakazana przez serbskie władze okupacyjne. Z kolei w nieużywanym i podupadającym budynku kina Rinia, wyświetlana jest selekcja krótkich metraży Christiana Nyampety, artysty zajmującego się głównie sztuką wideo, często w swojej twórczości korzystającego z formatu teledysków muzycznych. Widownia złożona jest z krzeseł i foteli zebranych od mieszkańców Prisztiny – co na chwilę aktywuje i oddaje publiczności ten niegdyś popularny lokal.
Cevdet Erek, Brutal Times, 2022, fot. Michał Podziewski
Spośród wszystkich osób uczestniczących w Manifeście, aż 60% pochodzi z Bałkanów Zachodnich. Jednym z celów organizatorów było stworzenie platformy służącej nawiązaniu relacji i wymiany myśli między środowiskami artystycznymi państw regionu. W ten sposób Muzeum Etnograficzne zostaje tymczasowo przejęte przez prezentację archiwów Narodowego Muzeum Fotografii Marubi z albańskiej Szkodry, z kolei w galerii uniwersyteckiej Wydziału Sztuki ma miejsce przegląd twórców związanych z bułgarską galerią ICA Sofia. To tworzenie siatki relacji oplatającej region najbardziej odczuć można zagłębiając się w instalację przygotowaną przez Secondary Archive, archiwum zajmujące się badaniem twórczości artystek z Europy Środkowo-Wschodniej. W zaciemnionym pomieszczeniu wybrzmiewają krótkie osobiste wypowiedzi artystek z 9 państw. Stworzony bez narzuconego tematu czy zagadnienia, ten głosowy kolaż buduje zróżnicowany obraz regionu oraz stwarza okazję do wychwycenia nieoczywistych dialogów i powiązań między postawami twórczymi i życiowymi wypowiadających się osób.
RomaMoMA Library i Farija Mehmeti, Interwencja artystyczna w budynku Biblioteki Narodowej, 2022, fot. Michał Podziewski
Mimo nagromadzenia odniesień do konkretnych wydarzeń historycznych i współczesnych realiów społecznych Kosowa, Manifesta nie uderza w dydaktyczny ton, nie zasypuje widzów faktami i informacjami, które dla lokalnych odbiorców i tak byłyby dobrze znane. W zamian, zgodnie z hasłem przewodnim tegorocznej edycji („It matters what worlds world worlds. how to tell stories otherwise”), stawia na kształtowanie nowych narracji, języków i opowieści, które będą oddawać złożoność teraźniejszych przemian i problemów, ale też – zdaniem zaangażowanych w przygotowanie wystaw środowisk twórczych i kuratorskich – otwierać drogę ku wypracowywania lepszej przyszłości.
Michał Podziewski
Manifesta 14
„It matters what worlds world worlds. how to tell stories otherwise”
Prisztina, Kosowo
22.07.2022- 30.10.2022
Lee Bul, Willing to Be Vulnerable – Metalized Balloon V4, 2015/2020 , fot. Michał Podziewski
Jakup Ferri, Frekuenca Çiltërsia [The Frequency of Frankness], 2012-2022 , fot. Michał Podziewski
Jumana Manna, Thirty Plumbers in the Belly , 2021, fot. Michał Podziewski
Abi Shehu, Open Studio, 2022, fot. Michał Podziewski
