László Krasznahorkai otrzymał Literacką Nagrodę Nobla za rok 2025, ogłosiła w czwartek Królewska Szwedzka Akademia Nauk. To drugi w historii węgierski noblista w dziedzinie literatury.
Nagrodę przyznano „za poruszające i wizjonerskie dzieło, które pośród apokaliptycznego terroru potwierdza siłę sztuki”, poinformował Komitet Noblowski.
„László Krasznahorkai to wielki epik w tradycji środkowoeuropejskiej, sięgającej od Kafki po Thomasa Bernharda, której cechą są absurd i groteskowa przesada” napisano w oświadczeniu.
„Ale jego twórczość ma też inne oblicze – zwraca się ku Wschodowi, przyjmując bardziej kontemplacyjny, precyzyjnie wyważony ton”, dodano.
Drugi węgierski noblista w dziedzinie literatury
Krasznahorkai jest drugim Węgrem nagrodzonym Nagrodą Nobla po Imrem Kertészu, który otrzymał tę nagrodę w 2002 roku.
Pisarz urodził się w niewielkim mieście Gyula w południowo-wschodnich Węgrzech, niedaleko granicy z Rumunią. Jego przełomowa powieść „Szatańskie tango” z 1985 r., której akcja rozgrywa się w podobnie odizolowanym wiejskim regionie, stała się literacką sensacją na Węgrzech.
„Powieść w sugestywny sposób przedstawia zubożałą grupę mieszkańców opuszczonego PGR-u na węgierskiej prowincji tuż przed upadkiem komunizmu”, podkreśliła Akademia.
Krasznahorkai współpracował z węgierskim reżyserem Bélą Tarrem. Kilka jego utworów – w tym „Szatańskie tango” i „Harmonie Werckmeistera” Tarr zekranizował. Ich kooperacja przyniosła uznanie krytyków, zauważa agencja Reutera. W 1993 roku pisarz otrzymał niemiecką nagrodę Bestenliste za najlepsze dzieło literackie roku – „Melancholię oporu”.
Literacki Nobel
Nagrody Nobla, ustanowione w testamencie szwedzkiego wynalazcy dynamitu Alfreda Nobla, przyznaje się od 1901 roku za osiągnięcia w dziedzinie literatury, nauki i pokoju.
Wśród dotychczasowych laureatów literackiego Nobla, wartego 11 mln koron szwedzkich (ok. 1,2 mln dolarów), znaleźli się m.in. francuski poeta i eseista Sully Prudhomme – pierwszy zdobywca nagrody, amerykański powieściopisarz William Faulkner (1949), brytyjski premier Winston Churchill (1953), turecki pisarz Orhan Pamuk (2006) i Norweg Jon Fosse (2023).
Dotychczas Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury otrzymało pięcioro Polaków: Henryk Sienkiewicz (1905), Władysław Reymont (1924), Czesław Miłosz (1980), Wisława Szymborska (1996) i Olga Tokarczuk (2018).
W ubiegłym roku nagrodę otrzymała południowokoreańska pisarka Han Kang, osiemnasta kobieta w historii (pierwszą była Szwedka Selma Lagerlöf w 1909 roku) i zarazem pierwsza Koreanka uhonorowana Noblem.
Na przestrzeni lat decyzje Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk wzbudzały jednak tyle samo zachwytu, co kontrowersji, wskazuje agencja Reutera.
W 2016 roku wyróżnienie dla amerykańskiego piosenkarza i autora tekstów Boba Dylana spotkało się z krytyką, iż jego twórczość „nie jest prawdziwą literaturą”.
Oburzenie wywołało też przyznanie w 2019 roku nagrody Austriakowi Peterowi Handkemu. Pisarz w 2006 roku uczestniczył w pogrzebie byłego prezydenta Jugosławii Slobodana Miloševicia, uznawanego przez wielu za odpowiedzialnego za śmierć tysięcy Albańczyków w Kosowie i wysiedlenie niemal miliona osób podczas brutalnej wojny prowadzonej przez jego siły w latach 1998–1999.
W przeszłości zarzucano również przyznającym nagrodę snobizm, antyamerykańskie uprzedzenia oraz ignorowanie niektórych gigantów literatury, takich jak Lew Tołstoj, Émile Zola czy James Joyce.
