6 listopada 1944 roku zmarła Maria Rodziewiczówna, autorka popularnych powieści, tłumaczonych na wiele języków. Wśród nich znalazły się Straszny dziaduniu i Dewajtis, dzięki którym jej twórczość stała się rozpoznawalna. Dziś udostępniamy na Wolnych Lekturach kolejną powieść pisarki — Joan. VIII 1-12.
Powieść Marii Rodziewiczówny z 1906 r. pod frapującym tytułem Joan. VIII 1–12 to historia stróża Jana Gedrasa, który pomaga znalezionej przy drodze ciężarnej kobiecie i zabiera ją do domu. Matka umiera przy porodzie, ale dziecko udaje się uratować. Mimo wielu przeciwności Gedras bierze je pod swoją opiekę. Losy stróża i zamożnej rodziny, dla której pracował, splatają się, prowadząc do tragedii, która zmusza czytelnika do refleksji nad krzywdą i niesprawiedliwością społeczną.
Tajemniczy tytuł utworu odsyła do ewangelii św. Jana. Przywołany fragment to przypowieść o Chrystusie, który wybacza kobiecie cudzołożnej, żegnając ją słowami „I Ja ciebie nie potępiam. Idź, a od tej chwili już nie grzesz!”.
Opowiadając historię Jana Gedrasa i jego przybranej córki, Maria Rodziewiczówna stawia diagnozę społeczeństwa, w którym los człowieka wydaje się przypieczętowany od chwili narodzin. Biedni nie mają szansy na poprawę swojego życia, a bogaci stoją ponad prawem. Na szczególną uwagę zasługuje konstrukcja fabuły równoległej, ukazującej kontrast, ale też podobieństwa między życiem Mańki-sieroty i Maniusi-panienki. Powieść może być cennym źródłem do badań nad wątkami feministycznymi w literaturze — kobiety, mimo inteligencji i wykształcenia, nie znaczą tu tyle, co mężczyźni. To mężczyźni mają moc sprawczą i odwagę, by krytykować zastaną rzeczywistość. Przykładem może być wuj Bolesław oraz prawnik Stuch, wygłaszający mowę obronną Gedrasa. Ważnym motywem (na co naprowadza sam tytuł), jest także stosunek społeczeństwa do kobiety zhańbionej, „upadłej” i różnice pomiędzy postrzeganiem kobiecych i męskich przewinień.
Powieść Joan. VIII 1–12 można więc analizować pod wieloma kątami — od krytyki klas uprzywilejowanych i obrazu nierówności społecznych po refleksję nad pozycją kobiety względem mężczyzny. O wartości dzieła Marii Rodziewiczówny świadczy również to, iż wiele zadawanych przez autorkę pytań wciąż pozostaje aktualnych.
Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromańska, Izabella Góral, Aleksandra Sekuła, Barbara Zadrożny.
