Efekt opery niedługo zobaczymy w Gdańsku? Jak nowoczesne gmachy zmieniają oblicza miast

Europa razy trzy

Lata 2000. pozostawiły po sobie zwłaszcza dwie opery, a czas pokazał, iż reszta świata wyraźnie pozazdrościła tych realizacji. Pierwszą z nich jest Opera Narodowa w Kopenhadze, skąd pochodził właśnie Jørn Utzon. Ale to Henning Larsen, również Duńczyk, zaprojektował gmach, który ze stolicy uczynił mekkę melomanów. Monumentalny budynek przyjął pierwszych gości zimą 2005 r. Stanął w centralnej części miasta, kosztował kilkaset milionów dolarów. najważniejszy udział w przedsięwzięciu miał Mærsk Mc-Kinney Møller, przemysłowiec, jeden z najbogatszych ludzi w kraju. Kontrowersje towarzyszące budowie i spory na linii architekt–miliarder to osobna historia, ale i tak powstało coś nadzwyczajnego.

Już w 2008 r. konkurencja wyrosła, chciałoby się rzec, po sąsiedzku. Opera w Oslo bez dwóch zdań zachwyca. Odmieniła miasto i dała impuls do kolejnych realizacji, jak fenomenalne Muzeum Muncha czy nowa siedziba Muzeum Narodowego. Wydaje się, iż opera jest zbudowana z brył lodu, śnieżnobiała konstrukcja od razu przykuwa wzrok i świetnie się komponuje z miejską panoramą. o ile jest jedno słowo, które miałoby opisać ten budynek, to jest nim „ikona”. Z jednej strony gmach reprezentuje kulturę wysoką, ale jest zarazem przykładem architektury otwartej czy też demokratycznej. Można po nim swobodnie chodzić i podziwiać Oslo z nadzwyczajnej perspektywy. Projekt jest dziełem studia Snøhetta.

Spójrzmy teraz na południe kontynentu. Od 2017 r. w Atenach otwarta jest imponująca budowla autorstwa Renzo Piano Building Workshop. Studio zaprojektowało Centrum Kultury Fundacji Stavros Niarchos. W olbrzymim kompleksie znajdują się opera oraz Biblioteka Narodowa. Budowla sąsiaduje z parkiem imienia oczywiście Niarchosa. Fundacja, której patronuje zmarły ćwierć wieku temu armator i miliarder, porozumiała się z rządem, a stolica zyskała coś budzącego podziw. Koszt budowy wyniósł, proszę się trzymać, ponad 600 mln euro, a całość pokryła fundacja. Można tylko pozazdrościć partnerstwa publiczno-prywatnego na takim poziomie.

Czytaj też: Komu wolno mówić Danzig i kto może się mienić Kaszubem. Narodowy monolit to mit

Operowa gorączka

Z Europy przenieśmy się do Azji. Własnej opery doczekał się m.in. Dubaj i trzeba przyznać, iż jak na jego warunki jest to realizacja stosunkowo skromna. Opera została otwarta w 2016 r. i wyrasta nieopodal Burdż Chalifa, najwyższego na świecie drapacza chmur. Budynek zaprojektował Janus Rostock. Architektonicznie nawiązuje do dau, czyli tradycyjnych arabskich statków. I faktycznie przywodzi na myśl łódź, która przycupnęła pod wieżowcami.

Operowa gorączka ogarnęła też Chiny, zwłaszcza w ostatniej dekadzie. Opera w Kantonie została otwarta w 2010 r., za projekt odpowiada Zaha Hadid, przedwcześnie zmarła wybitna architektka. Rozmiar budowli to niebagatelne 70 tys. m kw. – iście chińska skala.

W ślad za megamiastem podążyły oczywiście inne. W 2015 r. własnej opery doczekało się np. Harbin; studio MAD Architects stworzyło futurystyczny gmach, za pomocą którego miasto znalazło się na ustach całego świata. Trudno się dziwić, skoro z zewnątrz wygląda, jakby pochodził z przyszłości. Na koniec ubiegłej dekady charakterystyczną budowlę zyskało również Hangzhou – tu za projekt odpowiada studio Henninga Larsena (tego od kopenhaskiej opery). Ciężko powiedzieć, czy w chińskiej metropolii udało się powtórzyć efekt znany z duńskiej stolicy.

Plac budowy

Snøhetta odpowiada z kolei za imponujący gmach opery w Szanghaju (prawie 150 tys. m kw.). Wielkie otwarcie ma nastąpić w przyszłym roku. To samo studio kończy budować operę w południowokoreańskim Pusan. Dwie nowoczesne opery powstają też w Arabii Saudyjskiej, pierwsza niedaleko Rijadu w mieście Ad-Dirijja; gmach zaprojektowała (znowu) Snøhetta. Otwarcie zaplanowano na 2028 r. Natomiast w Dżuddzie za projekt odpowiada dobrze nam już znane studio Henninga Larsena.

Opery z prawdziwego zdarzenia doczeka się także Shenzhen. Zwycięski projekt to dla odmiany dzieło studia Jeana Nouvela. Nie będzie to pierwsza tego typu realizacja tej słynnej pracowni architektonicznej. Poprzednia to Opéra Nouvel w Lyonie, która w zaskakujący sposób połączyła stare z nowym. Ukończona w 1993 r., po przeszło trzech dekadach pozostaje jednym z najbardziej charakterystycznych budynków w tkance francuskiego miasta.

Ale nie trzeba spoglądać na bliższy czy dalszy Wschód. Wspomniana Snøhetta zaprojektowała operę za naszą zachodnią granicą: Duett Düsseldorf ma być kulturalnym centrum, czy też epicentrum, na mapie niemieckiego miasta. Opera została wpisana w dwie szklane wieże (na zdjęciu na samej górze).

Czytaj też: Zmiana idzie do Gdańska? Nowe pokolenie wchodzi do gry. Po wielu, wielu latach

Czekając na operę

Opery zmieniły i będą zmieniać oblicza miast. Gdańsk ma skąd czerpać inspirację; o ile mądrze wykorzysta szansę, może zyskać obiekt, który stanie się jego nowym symbolem. Nie pierwszym. Przywołajmy tylko oddane w 2017 r. Muzeum II Wojny Światowej czy Europejskie Centrum Solidarności, które świętuje dziesiąte urodziny.

Możliwe, iż w nie tak odległej przyszłości do tego grona dołączy Metropolitalna Opera Bałtycka. Poprzeczka jest ustawiona wysoko, a na realizację (spektakularnej) wizji potrzebne będą setki milionów złotych. Przekonaliśmy się, iż niektóre budynki potrafią raz na zawsze zmienić trajektorię miejskiej historii. Czy Gdańsk doczeka się wreszcie nowoczesnej opery? Wszystko w rękach architektów. I polityków, rzecz jasna.