Od 2025 roku w Polsce obowiązuje globalny podatek wyrównawczy, który może zakończyć złoty okres polskiej gospodarki. Wielkie korporacje, które dotychczas masowo inwestowały w Polsce dzięki ulgom podatkowym, będą musiały zapłacić dodatkowy podatek. Eksperci ostrzegają: może to oznaczać exodus inwestorów i utratę tysięcy miejsc pracy.
Fot. Warszawa w Pigułce
Rewolucja podatkowa, która zmieni wszystko
Od 1 stycznia 2025 roku w Polsce obowiązuje ustawa o opodatkowaniu wyrównawczym jednostek składowych grup międzynarodowych i krajowych. To implementacja unijnej dyrektywy, która wprowadza minimalny 15% poziom opodatkowania dla największych korporacji na świecie.
Globalny podatek wyrównawczy dotyczy grup kapitałowych, których skonsolidowane przychody wynoszą co najmniej 750 mln euro rocznie w dwóch z czterech poprzednich lat podatkowych. jeżeli efektywna stawka podatkowa (ETR) takiej grupy w jakimkolwiek kraju będzie niższa niż 15%, firma będzie musiała dopłacić podatek wyrównawczy.
W praktyce to oznacza koniec z polskimi ulgami podatkowymi, które przez lata przyciągały inwestorów do naszego kraju.
Dlaczego polskie ulgi przestają działać?
Samo Ministerstwo Finansów przyznało w uzasadnieniu do ustawy, iż podatek wyrównawczy może „zneutralizować” pozytywny efekt preferencji podatkowych. Może to spowodować spadek atrakcyjności inwestycyjnej Polski i w efekcie spadek bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
Mechanizm jest prosty i bezlitosny:
- Firma inwestuje w Polsce i otrzymuje ulgę podatkową (np. w Polskiej Strefie Inwestycji)
- Dzięki uldze płaci w Polsce np. 5% podatku zamiast standardowych 19%
- Efektywna stawka podatkowa spada poniżej 15%
- Firma musi zapłacić globalny podatek wyrównawczy, który doprowadzi całkowite obciążenie do 15%
- Rezultat: Ulga podatkowa staje się bezwartościowa
Po wdrożeniu globalnego podatku wyrównawczego przedsiębiorstwo, które z jednej strony obniży podatek dzięki uldze, z drugiej – będzie musiało zapłacić podatek wyrównawczy, by efektywna stawka wyniosła 15%.
Kto zostanie dotknięty najsilniej?
System dotyczy gigantów, ale skutki odczuje cała gospodarka:
Mimo iż rząd argumentuje, iż nowy podatek zapłaci „jedynie” około 7-8 tysięcy podmiotów w Polsce, to są to firmy o ogromnym znaczeniu, należące do największych grup kapitałowych. Pośrednio dotknie to setek tysięcy podmiotów – ich kontrahentów, dostawców oraz pracowników.
Najważniejsze zagrożone ulgi:
- Polska Strefa Inwestycji (dawne Specjalne Strefy Ekonomiczne) – zwolnienia na 10-15 lat
- Ulga badawczo-rozwojowa (B+R) – odliczenia wydatków na innowacje
- IP Box – preferencyjne 5% opodatkowanie dochodów z praw własności intelektualnej
- Ulgi regionalne i inwestycyjne
Co to oznacza dla Ciebie?
Jeśli pracujesz w międzynarodowej korporacji: Twoja firma może zacząć szukać oszczędności lub choćby rozważyć przeniesienie inwestycji do państw oferujących granty zamiast ulg podatkowych. To może oznaczać zwolnienia lub zamrożenie wynagrodzeń.
Jeśli prowadzisz firmę współpracującą z wielkimi koncernami: Twoi klienci z sektora korporacyjnego mogą ograniczyć wydatki, co bezpośrednio wpłynie na Twoje przychody. Koncerny będą optymalizować koszty, aby zrekompensować dodatkowe obciążenia podatkowe.
Jeśli mieszkasz w regionie z dużymi inwestycjami zagranicznymi: Lokalna gospodarka może osłabnąć, jeżeli międzynarodowi inwestorzy zdecydują się na przeniesienie działalności do państw oferujących bardziej atrakcyjne warunki.
Jeśli planujesz karierę w sektorze innowacji: Firmy technologiczne korzystające z ulgi B+R lub IP Box mogą ograniczyć inwestycje w badania i rozwój, co oznacza mniej miejsc pracy dla specjalistów.
Jak rząd próbuje ratować sytuację?
Plany zastąpienia ulg grantami: Rząd zapowiada, iż planuje zastąpić ulgi podatkowe grantami gotówkowymi. Wartość grantu byłaby uzależniona od wartości inwestycji, lokalizacji oraz liczby zadeklarowanych kryteriów jakościowych.
Problem z grantami:
- Granty wymagają budżetu państwa (ulgi były „bezkosztowe”)
- Procedury przyznawania grantów są bardziej biurokratyczne
- Granty mogą być ograniczone dostępnymi środkami publicznymi
- Inwestorzy preferują przewidywalne ulgi od niepewnych grantów
Substrat osobowo-majątkowy jako osłona: Jedynym mechanizmem zabezpieczającym przed dopłatą podatku będzie tzw. substrat osobowo-majątkowy – preferencja dla realnej działalności biznesowej. Przy wyliczeniu wartości substratu uwzględnia się koszty pracownicze i wartość poniesionych nakładów inwestycyjnych na rzeczowe środki trwałe.
Problem w tym, iż preferencja będzie ograniczana w czasie, co oznacza konieczność wprowadzenia innych rozwiązań.
Realny przykład wpływu na biznes
Case study – firma produkcyjna w SSE:
Międzynarodowa korporacja zainwestowała 100 mln zł w fabrykę w Polskiej Strefie Inwestycji. Dzięki zwolnieniu płaciła 0% podatku CIT przez pierwsze 5 lat.
Przed globalnym podatkiem wyrównawczym:
- Inwestycja: 100 mln zł
- Podatek w Polsce: 0%
- Oszczędność rocznie: około 3,8 mln zł (przy 19% stawce CIT)
Po wprowadzeniu globalnego podatku wyrównawczego:
- Efektywna stawka w Polsce: 0%
- Konieczność zapłaty podatku wyrównawczego: 15%
- Wynik: Firma musi zapłacić podatek wyrównawczy, jakby płaciła 15% podatku
- Oszczędność spadła z 3,8 mln zł do około 800 tys. zł rocznie
Wniosek: Atrakcyjność inwestycji drastycznie spadła.
Jakie kraje zyskują kosztem Polski?
Państwa, które gwałtownie dostosowały się do nowych realiów:
- Niemcy – wprowadzają system grantów dla przemysłu
- Francja – rozwija dotacje dla innowacji
- Irlandia – modyfikuje system ulg, aby były zgodne z Pillar II
- Singapur – tworzy hybrydowy system ulg i grantów
Polska pozostaje w tyle: Na razie nie ma gotowego projektu zmian w systemie zachęt inwestycyjnych. To oznacza, iż inwestorzy będą szukać alternatyw w innych krajach.
Co dalej z polską gospodarką?
Prognozy ekspertów:
- Spadek atrakcyjności inwestycyjnej Polski
- Możliwy odpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych
- Osłabienie sektorów wysokich technologii
- Zmniejszenie konkurencyjności w regionie
Pozytywne scenariusze: jeżeli rząd gwałtownie wprowadzi skuteczny system grantów i innych zachęt niezależnych od podatków, Polska może utrzymać pozycję atrakcyjnego miejsca dla inwestorów.
Trzy najważniejsze podatki w jednym systemie
Globalny podatek wyrównawczy składa się z trzech elementów:
- Globalny podatek wyrównawczy (IIR) – płaci go spółka dominująca od swoich nisko opodatkowanych jednostek zależnych
- Krajowy podatek wyrównawczy (QDMTT) – płaci go polska spółka od swojej działalności w Polsce
- Podatek od niedostatecznie opodatkowanych zysków (UTPR) – mechanizm zapasowy, gdy inne nie działają
Nowe obowiązki sprawozdawcze: Firmy będą musiały składać szczegółowe zeznania i raporty do 18-21 miesięcy po zakończeniu roku podatkowego. To oznacza dodatkowe koszty compliance i konieczność zatrudnienia specjalistów.
Jak się przygotować na zmiany?
Dla przedsiębiorców:
- Sprawdź, czy Twoja grupa należy do objętych podatkiem (750 mln euro przychodów)
- Oblicz efektywną stawkę podatkową w Polsce
- Przygotuj się na dodatkowe obowiązki sprawozdawcze
- Rozważ alternatywne sposoby optymalizacji podatkowej
Dla pracowników:
- Monitoruj plany rozwoju swojego pracodawcy
- Rozwijaj umiejętności, które będą przydatne w nowych warunkach
- Rozważ zmianę branży, jeżeli pracujesz w sektorze zagrożonym
Dla przedsiębiorców lokalnych:
- Dywersyfikuj portfolio klientów – nie polegaj tylko na wielkich korporacjach
- Monitoruj sytuację swoich głównych kontrahentów
- Przygotuj scenariusze awaryjne na wypadek utraty kluczowych klientów
Czy to koniec polskiego cudu gospodarczego?
Globalny podatek wyrównawczy to największa zmiana w międzynarodowym systemie podatkowym od dziesięcioleci. Dla Polski, która przez lata budowała swoją konkurencyjność na atrakcyjnych ulgach podatkowych, może to oznaczać koniec pewnej epoki.
Kluczowe będą następne miesiące: jeżeli rząd gwałtownie wprowadzi skuteczne alternatywy dla ulg podatkowych, Polska może utrzymać swoją pozycję. jeżeli nie – możemy być świadkami exodusu inwestorów i osłabienia gospodarki.
To nie jest odległa przyszłość – to dzieje się już teraz. Pierwsze firmy będą rozliczać nowy podatek już za 2024 rok, a jego skutki odczujemy w całej gospodarce już w 2025 roku.
Źródła: Ustawa z dnia 6 listopada 2024 r. o opodatkowaniu wyrównawczym, Dyrektywa Rady UE 2022/2523, Ministerstwo Finansów, OECD Pillar II
