„Doliny niesamowitości” to wystawa, którą Janek Zamoyski przerywa artystyczne milczenie i wraz z którą wraca do Warszawy po kilku latach nieobecności. Projekt jest formą artystycznej autobiografii – podsumowaniem dotychczasowej działalności i zarazem otwarciem nowego rozdziału twórczości.
W latach 2012-2019 Zamoyski zrealizował pięć indywidualnych wystaw fotograficznych, z których każda miała charakter artystycznego manifestu. Projekty te wpisane były w działalność założonej przez artystę galerii Czułość. Skupiała ona międzynarodowe środowisko artystek i artystów zajmujących się medium fotografii. W drugiej dekadzie XXI wieku stała się ważnym punktem na mapie warszawskiego życia artystycznego, realizując jednocześnie projekty od Tokio, przez Kijów, po Toronto.
Związany z Czułością etap w twórczości Zamoyskiego zamyka jego wyjazd z Polski w 2019 roku. Na „Dolinach niesamowitości” prace z projektów zrealizowanych w latach 2012-2019 po raz pierwszy zostają pokazane razem – włącznie z fotografiami z wystawy „Antarctic Typology”, która w 2019 roku miała premierę w Galerie Sophie Scheidecker w Paryżu i nie była do tej pory prezentowana w Polsce. Retrospektywne spojrzenie na twórczość Zamoyskiego rzuca nowe światło na jego poszukiwania, ukazując je jako konsekwentnie rozwijane wieloetapowe przedsięwzięcie artystyczne.
Szkic do retrospektywy Zamoyskiego ujęty jest w ramy jego dwóch nowych , postfotograficznych realizacji.
Pierwsza nawiązuje do kategorii pejzażu i jest sumą i zarazem reinterpretacją kluczowych wątków twórczości artysty. Należą do nich dialektyczna relacja człowieka i maszyny w procesie kreowania obrazów, postnaturalny charakter otaczających nas krajobrazów i ich abstrakcyjny wymiar, fascynacja informacyjnym szumem i poszukiwanie ukrytego w nim piękna.
W drugiej premierowej realizacji Zamoyski podejmuje grę z pojęciem autoportretu. Skupiony na obrazowaniu szeroko pojętego pejzażu współczesności, artysta konsekwentnie unikał fotografowania ludzi. Teraz w bezludnym do tej pory krajobrazie pojawia się figura protagonisty. Obecność tej postaci jest znakiem początku nowego etapu twórczości autora.
Dopełnieniem dyskursu wystawy jest gościnny udział Normana Leto, który na bazie wypracowanego w filmie „Sailor” i rozwijanego od tamtej pory algorytmu stworzył „Bryłę życiorysu” Janka Zamoyskiego – wirtualny, abstrakcyjny obiekt rzeźbiarski, będący przestrzenną reprezentacją biografii artysty.
*
Termin dolina niesamowitości (uncanny valley), które przywołujemy w tytule pochodzi z psychologii cybernetyki. Opisuje on odczucia istoty ludzkiej w obliczu humanoidalnych maszyn. Im bardziej sztuczne twory – na przykład androidy albo protokoły A.I. – przypominają ludzi, tym pozytywniejsze budzą uczucia – ale tylko do momentu, w którym trudno je jednoznacznie odróżnić od żywego człowieka. Wówczas krzywa odczuć gwałtownie spada w „dolinę niesamowitości” – niepokój podobny do tego, który towarzyszy konfrontacji z sobowtórem.
