„Tysiąc lat mija od chwili, w której korona uwieńczyła skronie pierwszego króla w dziejach Polski – Bolesława Chrobrego”. Z tej okazji Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie przygotowało nową wystawę czasową „CHROBRY. Życie i twórczość”. Przedstawiono na niej nie tyle samo wydarzenie koronacji, co życiorys pierwszego króla Polski. W 2025 roku przypada również tysięczna rocznica śmierci Chrobrego oraz koronacji Mieszka II Lamberta.
Bolesław był synem (zapewne pierworodnym) Mieszka I i Dąbrówki, córki czeskiego księcia Bolesława I Srogiego, po którym otrzymał imię. Dokładna data i miejsce jego narodzin nie są znane, najczęściej wskazuje się rok 967. Przydomek Chrobry został nadany znacznie później, pod koniec XIII wieku, wcześniej nazywany był Bolesławem Wielkim („Kronika Polska”).
Trzy małżeństwa
Bolesław wcześnie stracił matkę, Dobrawa zmarła w 977 roku, a niedługo po tym, między 978 a 980 rokiem, Mieszko ożenił się ponownie. Ze związku z Odą, córką margrabiego Marchii Północnej Dytryka, miał trzech synów: Lamberta, Mieszka i Świętopełka. Kilka lat później, wiosną lub latem 984 roku nastoletni Bolesław ożenił się z nieznaną nam z imienia córką Rygdaga, margrabiego Miśni. Było to krótkie małżeństwo, które został zerwane po utracie marchii przez teścia Chrobrego. Drugą żoną polskiego władcy była Węgierka, której personaliów również nie znamy.
fot. Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie
W 986 lub 987 roku urodziła mu syna imieniem Bezprym, po czym została oddalona. Dopiero kolejne małżeństwo Chrobrego zawarte między 987 a 989 rokiem z Emnildą, córka Dobromira okazało się trwałe. Bolesław ze swoją trzecią żoną miał synów Mieszka II Lamberta i Otta Bolesławowica oraz trzy córki.
25 maja 992 roku zmarł Mieszko I, który zdaniem niemieckiego kronikarza Thietmara, bardzo nieprzychylnego Bolesławowi, podzielił tereny między wszystkich swoich synów. Bolesław miał jednak wygnać Odę i przyrodnich braci, by rządzić w całym państwie. W tym samym roku okazał posłuszeństwo cesarzowi, wysyłając swoje wojsko na wyprawę Ottona III na Brennę. W 997 roku zorganizował misję chrystianizacyjną do pogańskich Prus, w trakcie której został zamordowany biskup Pragi Wojciech. Chrobry wykupił jego ciało i pochował w Gnieźnie. W 999 roku męczennika kanonizowano, a rok później cesarz Otton III wyruszył z wyprawą do grobu świętego. Słynny zjazd gnieźnieński zaowocował ustanowieniem arcybiskupstwa w Gnieźnie i utworzeniem nowych biskupstw w Kołobrzegu, Wrocławiu i Krakowie.
Relacje z cesarstwem
Dobre relacje Bolesława z cesarstwem upadły wraz z przedwczesną śmiercią Ottona III (1002). Nowy król Niemiec i przyszły cesarz rzymski Henryk II był bardzo niechętny polskiemu władcy. W 1003 roku Chrobry wmieszał się w konflikt o rządy w Czechach toczony między jego ciotecznymi braćmi. Jednego z nich, Bolesława III Rudego, uwięził i oślepił, a sam objął władzę, odmówił też podporządkowania się Henrykowi II, co poskutkowało wypowiedzeniem wojny, w wyniku której polski książę stracił panowanie w Czechach. Rok później król Niemiec zaatakował także Polskę. Mimo zawartego w 1005 roku rozejmu, wojna się nie zakończyła.
fot. Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie
W 1013 roku doszło do zawarcia kolejnego układu (w Merseburgu), na mocy którego Chrobry miał uznać zwierzchnictwo Henryka i zobowiązał się wesprzeć jego wyprawę na Italię. Król natomiast miał uznać władzę Bolesława nad Łużycami i Milskiem i oddał siostrzenicę Ottona III Rychezę za żonę Mieszkowi II. Polski władca nie wysłał jednak swoich wojsk na włoską wojnę i po powrocie z Italii Henryk rozpoczął ponowne walki z Piastem, zakończone dopiero pokojem w Budziszynie 30 stycznia 1018 roku.
Traktat ten potwierdzono czwartym małżeństwem Bolesława, zawartym z Odą, córką Ekkeharda, margrabiego Miśni. W tym samym roku Chrobry wyruszył z wyprawą do Kijowa. W walkach o władzę na Rusi pokonał Jarosława Mądrego i przywrócił rządy swego zięcia Światopełka. Ten jednak w 1019 roku został zdetronizowany przez swojego brata Jarosława Mądrego.
Pierwszy król Polski
Koronacja Chrobrego odbyła się prawdopodobnie w Wielkanoc 18 kwietnia 1025 roku. Niechętne polskiemu władcy źródła niemieckie jednoznacznie wskazywały, iż wykorzystał on śmierć cesarza Henryka, żeby założyć koronę. Najdłuższą wzmiankę na ten temat znajdujemy w „Rocznikach kwedlinburskich”: „Bolesław, książę-wojewoda Polski, dowiedziawszy się o śmierci cesarza augusta Henryka, napełnił się takim zadowoleniem i wzbił w pychę, iż posunął się do tego, by bezpodstawnie dać się koronować, uzurpując sobie namaszczenie. Jednak za tę śmiałość i zuchwałość umysłu spotkała go wnet pomsta Boża. Natychmiast bowiem nagle spotkał go smutny wyrok śmierci. Po nim syn jego, Mieszko, najstarszy w linii, podobną pychą nadęty tę zarazę zuchwałości wzdłuż i wszerz roznosi”.
fot. Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie
Niestety Chrobry zmarł zaledwie dwa miesiące po koronacji, 17 czerwca 1025 roku. Został pochowany w poznańskiej katedrze, a władzę po nim przejął Mieszko II, który w tym samym roku również otrzymał koronę. Pozostali synowie Otto i Bezprym zostali wydziedziczeni. Spokój w państwie Mieszka nie trwał jednak długo. Niechętny mu cesarz Konrad II jesienią 1031 roku urządził wyprawę zakończoną odebraniem Milska i Łużyc, a niedługo na państwo Piasta uderzył również księżę kijowski Jarosław Mądry, który na tronie obsadził Bezpryma.
Mieszko, uciekając z kraju, wpadł w ręce czeskiego księcia Ołdrzycha, brata Bolesława III Rudego. Rządy Bezpryma były krótkie, został bowiem zamordowany, prawdopodobnie za sprawą swoich braci. W 1032 roku Mieszko oddał swoje insygnia Konradowi II, a ten podzielił państwo pomiędzy niego, Otta i Thiedryka. Po śmierci drugiego z nich i wygnaniu Thiedryka Mieszko ponownie był jedynym władcą. Umarł w 1034 roku.
fot. Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie
Wystawa dostępna jest dla zwiedzających do 4 stycznia 2026 roku.
