Prawie 50 zabytkowych rękopisów znajdujących się w Bibliotece Diecezjalnej w Sandomierzu przeszło w tym roku renowację. Zakres prac był różny. Pełnej konserwacji poddany został np. XIV-wieczny manuskrypt i trzy dokumenty pergaminowe z XV w.
Najcenniejszym z odnowionych i zabezpieczonych zabytków jest rękopis zawierający Dekretały Grzegorza IX, czyli przepisy prawa kanonicznego zebrane przez katalońskiego prezbitera i generała zakonu dominikanów Rajmunda z Penyafortu. Odnowiony egzemplarz z XIV wieku jest bogato ilustrowany, wykonany na pergaminie, oprawiony w drewniane okładziny powleczone białą skórą, z mosiężnymi guzami. Ks. Piotr Tylec, dyrektor Biblioteki Diecezjalnej w Sandomierzu mówi, iż w rękopisie można odnaleźć liczne komentarze na marginesach, dopisane już po tym, jak powstała księga, co jest unikatowe. Ostatni taki wpis pochodzi z XVIII wieku, więc jest to księga, z której bardzo długo korzystano. Z tego powodu była też bardzo zniszczona. Prace polegały m.in. na odnowieniu oprawy i wyprostowaniu mocno pozaginanych kart.
Z kolei odrestaurowane dokumenty pergaminowe z XV wieku dotyczą działalności kościoła. W jednym z nich, datowanym na 1418 rok, można znaleźć informację o tym, iż dziekan sandomierski Eliasz poleca ogłosić klątwę na Dobkę Kobyłę z Tuszyna. Sprawa dotyczy sporu z opatem cystersów z Wąchocka, Gotfrydem. Jednak najbardziej charakterystyczne w tych pergaminach jest to, iż zachowały się przy nich pieczęcie.
– To jest w naszych zbiorach sandomierskich rzadkość, bo te pieczęcie były często odcinane, w XIX wieku chętnie je kolekcjonowano, a część po prostu uległa zniszczeniu. Bardzo cenny dokument zawiera aż 5 pieczęci, dotyczy nadania Bractwa Różańcowego w Koprzywnicy – dodał ks. Piotr Tylec.
100 tys. zł na wykonanie tych prac pochodziło z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, z programu pn. „Wspieranie działań muzealnych”.
W ramach kolejnego projektu za 180 tys. zł z programu „Ochrona zabytków” dokonano renowacji średniowiecznych manuskryptów i zabytkowych rękopisów nowożytnych. Wykonano prace m.in. przy manuskrypcie będącym fragmentem anonimowego komentarza do listów św. Pawła. Konstrukcja tej księgi była mocno uszkodzona, sznur wzmacniający jej grzbiet był popękany, blok zawilgocony, a część tekstu rozmyta. Drugi manuskrypt, który przeszedł pełną renowację, zawiera średniowieczne kazania. Ten wolumin był silnie zdeformowany – jego grzbiet uległ poważnemu wygięciu, dodatkowo nie miał on oprawy, a niektóre karty były mocno zabrudzone, m.in. poprzez intensywne zacieki. Prace przy tych dwóch zabytkach obejmowały dezynfekcję, oczyszczenie kart, wzmocnienie struktury papieru, ustabilizowanie konstrukcji, rekonstrukcję opraw i wykonanie pudeł ochronnych.
Konserwację przeszło także 36 zabytkowych rękopisów nowożytnych. Można w nich odnaleźć zbiory rozważań teologicznych oraz filozoficznych, traktaty i podręczniki. Woluminy te poddano dezynfekcji, oczyszczeniu, wzmocnieniu oraz interwencyjnej renowacji.
Oprócz tego, w tym roku Biblioteka Diecezjalna w Sandomierzu w ramach programu Wspieranie Działań Archiwalnych prowadzonego przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych dokonała konserwacji dwóch ksiąg metrykalnych, które zawierają wpisy ochrzczonych i zaślubionych z końca XVI w. Woluminy te były bardzo uszkodzone. W tym przypadku dotacja wyniosła 46,8 tys. zł.
Wszystkie rękopisy poddane pełnej konserwacji można obejrzeć na specjalnie przygotowanych wystawach w Muzeum Diecezjalnym oraz Bibliotece Diecezjalnej w Sandomierzu. Będą eksponowane do końca marca 2025 r.
