Atomowe nawyki – esencja książki

Książka „Atomowe nawyki” autorstwa Jamesa Cleara to przewodnik po świecie nawyków, który pokazuje jak małe, codzienne działania mogą prowadzić do wielkich zmian w naszym życiu. Autor w przystępny sposób tłumaczy jak budować dobre rutyny oraz eliminować te złe.

Wprowadzenie do świata Atomowych nawyków

Warto zacząć od wyjaśnienia samego tytułu, który trafnie streszcza o czym jest książka. Nawyk to pewne przyzwyczajenie lub czynność robiona niemalże automatycznie i często wręcz nieświadomie w reakcji na konkretną sytuację. Przymiotnik atomowy oznacza tutaj coś niewielkiego, najmniejsze możliwe działanie. Jak się już pewnie domyśliłeś będziemy zajmować się budowaniem niewielkich przyzwyczajeń, które przyniosą pozytywne długofalowe skutki lub będziemy starali się zapobiegać aktywacji szkodliwych dla nas nawyków.

Minimalne postępy

Pisząc o finansach często widzę, iż czytelnicy nie potrafią docenić niewielkich różnic w stopach procentowych na lokatach (pisałem o tym chociażby we wpisie Gdzie przechowywać gotówkę). Drobne zmiany, takie jak poprawa jednego parametru o 1%, są dla nas niemalże niedostrzegalne.

Autor podaje tutaj interesujący przykład. Wyobraź sobie, iż codziennie stajesz się w czymś o 1% lepszy. Przyjmijmy, iż chodzi o prędkość czytania. Brzmi to banalnie i praktycznie na początku zmiany są niezauważalne, choćby po tygodniu wydaje Ci się, iż czytasz w sumie tak samo. Jednak, gdybyś utrzymał tempo tej zmiany przez rok, to na koniec roku czytałbyś 37 razy szybciej (3700%). Nie pomyliłem się. Tak działa procent składany w czasie i przyrost wykładniczy.

Akumulacja drobnych, pozytywnych zmian początkowo jest praktycznie niedostrzegalna, jednak jeżeli uda się nam utrzymać wytyczony trend, to w pewnym momencie ich skumulowany efekt okaże się istotny (to samo zjawisko ma miejsce w przypadku produktów oszczędnościowych).

Należy pamiętać, iż złe nawyki mogą kumulować się równie szybko. Gdybyśmy codziennie czytali wolniej o 1%, to po roku czytalibyśmy o 97% wolniej, czyli z praktycznie zerową prędkością.

Dlatego tak istotne jest, aby ilość zmian pozytywnych przewyższała te negatywne.

Oczywiście nie ma czegoś takiego jak uniwersalnie dobre lub złe nawyki – zauważa to sam autor. Coś, co dla jednej osoby może być szkodliwe dla innej będzie korzystne. Dobre nawyki pozwalają nam żyć lepiej, zdrowiej i realizować swoje aspiracje, złe natomiast oddalają nas od tego kim chcemy być i jak chcielibyśmy funkcjonować.

Plateau ukrytego potencjału

Na co dzień jesteśmy przyzwyczajeni do zjawisk mających skutki liniowe, tj. powtórzenie tej samej czynności da nam taki sam efekt. Wracając do przykładu z czytaniem, chcielibyśmy mieć prosty związek przyczynowo-skutkowy: jeżeli będziemy czytać 15 min dziennie, to każdego dnia tempo naszego „liczenia literek” wzrośnie o 5 sekund. Najlepiej żebyśmy zauważyli ten efekt już po pierwszym lub drugim dniu. Niestety, w prawdziwym życiu by efekty stały się widoczne, często potrzeba po prostu czasu i powtarzalności, a pierwsze skutki dostrzegamy po wykonaniu pewnej rutyny co najmniej kilkadziesiąt razy.

James Clear nazwał tą sytuację „doliną rozczarowań” i świetnie przedstawił ją na wykresie. Gdy zaczynamy coś robić, praktycznie nie widzimy efektów, te pojawiają się dopiero po pewnym czasie, ale za to mogą nas nieźle zaskoczyć Tak też może być w przypadku większości nawyków. Myślę, iż poniższy wykres doskonale to oddaje:

Realizacja planu poprzez działanie, a nie stawianie sobie celów

„Atomowe nawyki” to nie książka o wytyczaniu sobie celów. Autor dość jasno prezentuje swój punkt widzenia na ten temat i dobrze wskazuje problemy związane z takim naiwnym podejściem. Na początku roku często robimy wiele ambitnych planów – chociażby zbudowanie masy mięśniowej na tej mitycznej siłowni. Samo wytyczenie celu nie przykłada się jednak wprost na rezultaty. Cel jest miejscem, do którego chcemy dojść, ale zupełnie nie mówi jak mamy tego dokonać.

Clear stawia nacisk na działania i wskazuje jakimi posunięciami możemy dotrzeć tam gdzie chcemy. W skrócie, autor skupia się na procesie, a na nie samym rezultacie. Jak podkreśla, to Twoje zaangażowanie w dane działanie zdecyduje o postępach i finalnym rezultacie – samo wytycznie kierunku to za mało.

Autor wręcz zniechęca do wyznaczaniu sobie celów (z czym ja akurat osobiście zupełnie się nie zgadzam, gdyż moim zdaniem wytyczanie celów jest równie istotne jak sam proces) – natomiast w książce skupiamy się na systemach. Dowiadujemy się zatem JAK działać, a nie DLACZEGO działać.

Tożsamość a nawyki

W „Atomowych nawykach” poznajemy unikatową perspektywę. Zamiast skupiać się na tym, co chcesz osiągnąć, skoncentruj się na tym, kim chcesz się stać. Tworzenie nowych nawyków staje się łatwiejsze, gdy są one powiązane z Twoją tożsamością, a nie tylko z określonymi celami. Kiedy identyfikujesz się jako osoba oszczędna, każda decyzja finansowa jest częścią tej tożsamości, co sprawia, iż wybory stają się bardziej spójne i naturalne. Budowanie nawyków w oparciu o tożsamość pomaga w ich utrzymaniu, ponieważ działasz zgodnie z tym, kim naprawdę chcesz być. Tożsamość jest trwała i napędza długofalowe zmiany, co oznacza, iż nawyki z nią związane są bardziej stabilne i trudniejsze do porzucenia.

Zamiast stawiać sobie za cel oszczędzenie określonej kwoty w danym miesiącu, pomyśl o sobie jako o osobie oszczędnej. Każdego dnia podejmuj decyzje finansowe, które są zgodne z tym wizerunkiem. Na przykład, zamiast kupować nowy gadżet, zastanów się, czy nie lepiej zainwestować te pieniądze. Przed zakupem możesz zadać sobie w duchu pytanie: „czy osoba dbająca o finanse podjęłaby taką decyzję?” lub – jeżeli masz jakiś autorytet w tej dziedzinie – „co zrobił by Pan/Pani X w tej sytuacji?”. Możesz przeczytać artykuł o tym jak oszczędzać na zakupach spożywczych, zaczerpnąć z niego kilka wskazówek i podczas każdych zakupów sprawdzać, czy jesteś osobą, która przestrzega tych porad.

Budowanie nowego nawyku – zasada 2 minut

Aby ułatwić zbudowanie nowego nawyku, „Atomowe nawyki” proponują zasadę 2 minut. Polega ona na tym, aby zaczynać od wersji nawyku, która zajmuje nie więcej niż dwie minuty. Stopniowo, gdy stanie się on rutyną, można go rozwijać i wydłużać czas jego wykonywania. Zaczynanie od małych, łatwych do osiągnięcia kroków sprawia, iż perspektywa staje się mniej przytłaczająca i bardziej osiągalna. najważniejsze jest to, żeby każdy nawyk sprowadzić do prostej, szybkiej czynności, która jest łatwe do wdrożenia w codziennym życiu. Zasada 2 minut pomaga przezwyciężyć opór przed rozpoczęciem nowego działania i ułatwia jego wdrożenie.

Chcesz zacząć monitorować swoje wydatki? Zacznij od poświęcenia dwóch minut dziennie na sprawdzenie stanu swojego konta bankowego i zapisywanie choć jednego wydatku w arkuszu kalkulacyjnym do prowadzenia budżetu domowego lub aplikacji do budżetowania. Z czasem możesz rozbudować ten nawyk do pełnego zarządzania swoim budżetem domowym, co wprawdzie zajmie więcej czasu, ale będzie naturalnym rozszerzeniem prostego nawyku. Dzięki zasadzie 2 minut, gdy nowe, łatwe do wdrożenia działanie stanie się rutyną, możesz zwiększać jego zakres, co przyczyni się do lepszego zarządzania finansami.

Zasada 4 kroków: sygnał, pragnienie, reakcja, nagroda

Każdy nawyk, jak wskazuje Clear, przechodzi przez cztery etapy: sygnał (trigger), pragnienie (desire), reakcja (response) i nagroda (reward). Aby zmienić nawyk, musisz zmienić któryś z tych elementów. Wskazówka to sygnał, który uruchamia nawyk; pragnienie to motywacja do jego wykonania; odpowiedź to konkretne działanie, które podejmujesz; a nagroda to korzyść, którą zyskujesz. Zrozumienie tych etapów pozwala na świadome manipulowanie swoimi nawykami. Możesz na przykład zmienić wskazówkę, aby unikać pokus, albo dostosować nagrodę, aby wzmocnić pożądane zachowanie. Każdy z tych kroków jest najważniejszy w procesie budowania lub eliminowania nawyków, a ich modyfikacja może prowadzić do trwałych zmian w zachowaniu.

Jeśli masz zwyczaj robienia nieprzemyślanych zakupów online, spróbuj temu przeciwdziałać. W swoim miesięcznym budżecie wyznacz maksymalną kwotę na zachcianki. Zidentyfikuj wyzwalacz – może to być np. zobaczenie super promocji w social mediach. Pragnieniem jest chęć posiadania jakiejś nowej rzeczy. Odpowiedź, czyli kliknięcie „kup teraz”, możesz zastąpić przelaniem równowartości tej kwoty na konto oszczędnościowe. Nagrodą będzie satysfakcja z rosnących oszczędności, co dodatkowo wzmocni nowy, pozytywny nawyk (jeśli sama nagroda z oszczędności to dla Ciebie za mało, to pomyśl o jakimś fajnym marzeniu, które chcesz zrealizować. Przyjmij, iż połowę zaoszczędzonej kwoty wpłacisz na konto oszczędnościowe, a drugą połowę na osobny rachunek, na którym zbierasz środki na spełnienie tego marzenia).

Prawo efektu – ułatwiaj sobie dobre nawyki

Clear podkreśla, iż aby ułatwić sobie utrzymanie dobrych nawyków, warto zadbać o otoczenie, które będzie je wspierać. Im łatwiejsze do wykonania jest dane działanie, tym bardziej prawdopodobne, iż stanie się ono nawykiem. Dlatego tak ważne jest, aby tworzyć środowisko, które sprzyja pożądanym zachowaniom. Można to osiągnąć poprzez uproszczenie procesu, usunięcie przeszkód lub zautomatyzowanie pewnych działań. Kiedy nawyk staje się częścią codziennej rutyny i nie wymaga dużego wysiłku, staje się bardziej trwały. Ułatwianie sobie dobrych nawyków to klucz do ich utrzymania, ponieważ usuwamy bariery, które mogłyby nas powstrzymać przed ich wykonaniem.

Automatyzuj swoje oszczędności. Ustaw zlecenie na stałe przelewy na konto oszczędnościowe lub inwestycyjne, zaraz po wypłacie. W ten sposób unikasz pokusy wydawania pieniędzy, zanim zdążysz je zaoszczędzić. Automatyzacja eliminuje potrzebę podejmowania decyzji każdego miesiąca i sprawia, iż oszczędzanie staje się nawykiem, który nie wymaga od Ciebie dodatkowego wysiłku. jeżeli chcesz czytać więcej o finansach, to zawsze trzymaj książkę na ten temat w zasięgu wzroku, np. połóż ją na stole jadalnianym, szafce nocnej lub stoliku przy kanapie, tak, abyś zawsze mógł łatwo po nią sięgnąć.

Prawo trudności – utrudniaj sobie złe nawyki

Z drugiej strony autor „Atomowych nawyków” sugeruje, iż aby pozbyć się złych nawyków, należy uczynić je trudniejszymi do wykonania. Im bardziej skomplikowane i czasochłonne jest dane działanie, tym mniej prawdopodobne, iż będzie ono powtarzane. Można to osiągnąć poprzez zwiększenie liczby kroków potrzebnych do wykonania danej czynności lub poprzez stworzenie barier, które utrudnią jej realizację. Kiedy nawyk wymaga więcej wysiłku, staje się mniej atrakcyjny i mniej prawdopodobne, iż będziemy do niego wracać.

Jeśli masz problem z impulsywnymi zakupami, usuń zapisane dane kart płatniczych z aplikacji zakupowych. Możesz też odinstalować aplikację banku na telefonie, aby nie być w stanie łatwo płacić blikiem. Dodatkowy wysiłek związany z wpisywaniem danych sprawi, iż spontaniczne zakupy staną się mniej atrakcyjne, a Ty zyskasz czas na zastanowienie się, czy dany zakup jest naprawdę potrzebny. Dzięki temu ograniczysz impulsywne wydatki. jeżeli robisz zakupy w sklepach stacjonarnych, to staraj się nie odwiedzać tych, w których trudno Ci jest się kontrolować.

Technika habit stacking (nakładania nawyków)

Technika habit stacking, czyli nakładania nawyków, polega na dodawaniu nowego nawyku do już istniejącego. Dzięki temu łatwiej jest wdrożyć nowe działania w codzienne funkcjonowanie. Ten nowy nawyk staje się wtedy naturalnym przedłużeniem istniejącej rutyny, co znacznie ułatwia jego wprowadzenie. Układanie nawyków jest skuteczną metodą na wprowadzenie wielu pozytywnych zmian w życiu bez potrzeby rewolucjonizowania całego dnia. Wystarczy stopniowo dodawać kolejne elementy do już istniejących nawyków, co umożliwia płynne wprowadzenie nowych zwyczajów.

Jeśli codziennie pijesz poranną kawę, dodaj do tego nawyk wpisywania wydatków budżetu za poprzedni dzień, układania list zakupów lub przeczytania jednej strony z książki o finansach (lub wpisu z bloga np. jednego z krótkich wpisów z sekcji pytań i odpowiedzi – FAQ). Z czasem stanie się to automatycznym elementem Twojego poranka, a Ty zyskasz lepszą kontrolę nad swoimi finansami. Układanie nawyków w ten sposób sprawia, iż codzienne zarządzanie finansami staje się naturalne.

Monitorowanie postępów

Monitorowanie postępów jest najważniejsze w procesie budowania nawyków. Regularne śledzenie swoich działań i wyników pomaga utrzymać motywację i pozwala na bieżąco oceniać, czy zmierzamy we właściwym kierunku. Clear podkreśla, iż utrzymanie widocznego śladu swoich działań, na przykład w postaci notatek, kalendarza czy aplikacji do śledzenia nawyków, może znacząco wpłynąć na naszą determinację do ich kontynuowania. Widoczne postępy zachęcają do dalszej pracy i pomagają w utrzymaniu pozytywnych nawyków na dłuższą metę.

Poszerzaj swoją wiedzę czytając. jeżeli danego dnia uda Ci się poczytać książkę, chociaż przez 2 minuty, to w kalendarzu zaznaczaj ten dzień iksem (możesz wykorzystać do tego także aplikację w telefonie). Postaraj się aby „łańcuch” dni z iksami był jak najdłuższy i nie przerywaj dobrej passy.

Społeczny dowód słuszności

Autor zwraca uwagę na to, jak ważne jest otaczanie się ludźmi, którzy zbudowali już nawyki, do których dążysz. Społeczny dowód słuszności to koncepcja, według której nasze zachowania są kształtowane przez to co robią inni wokół nas. Dlatego przebywanie wśród osób, które wykształciły pożądane przez nas nawyki, może znacząco zwiększyć nasze szanse na ich przyjęcie. Grupa wsparcia, która dzieli nasze cele, może dostarczyć motywacji, inspiracji i praktycznych rad, a tym samym zwiększyć prawdopodobieństwo sukcesu. Przynależność do takiej grupy sprawia, iż czujemy się zobowiązani do trzymania się naszych postanowień, co z kolei wzmacnia naszą determinację do wprowadzania i utrzymywania dobrych nawyków.

Dołącz do grupy oszczędnościowej lub klubu inwestycyjnego, gdzie członkowie regularnie dzielą się doświadczeniami i wspierają w osiąganiu celów finansowych. Taka grupa będzie motywować Cię do trzymania się swoich nawyków, a także dostarczy Ci cennych informacji, które pomogą Ci lepiej zarządzać swoimi finansami. Wspólne dążenie do podobnych celów w grupie daje poczucie przynależności i odpowiedzialności, co jest najważniejsze dla utrzymania długotrwałych pozytywnych zmian w zarządzaniu finansami. Taką społecznością jest chociażby grupa na Facebooku „Oszczędzaj, inwestuj, powtórz”.

Drugą opcją jest rozmawianie na tematy finansowe z rodziną i przyjaciółmi. Być może masz w swoim otoczeniu kogoś, kto też interesuje się inwestowaniem, a choćby o tym nie wiedziałeś. Staraj się zbudować swoją własną mini-społeczność.

Znaczenie nagród

Wzmacnianie pozytywnych zachowań poprzez systematyczne nagradzanie się za postępy jest kluczowym elementem procesu budowania nowych nawyków. Nagroda pomaga sprawić, iż chcemy dane działanie powtarzać. Może ona być zarówno materialna, jak i niematerialna, ważne, aby była dla nas znacząca i adekwatna do osiągniętych postępów. System nagród pozwala również na docenienie własnych wysiłków i utrzymanie pozytywnego nastawienia, co jest niezbędne dla długotrwałego sukcesu. Najlepiej, gdyby każde działanie było nagradzane (jeśli jest to możliwe).

Po osiągnięciu określonego celu oszczędnościowego pozwól sobie na małą przyjemność, np. zakup książki o inwestowaniu lub wyjście na kolację. Takie nagrody sprawią, iż proces oszczędzania staje się bardziej satysfakcjonujący, a jednocześnie wzmocnią motywację do dalszego działania, a to przyczynia się do długoterminowego sukcesu w zarządzaniu finansami.

Główne zasady i wskazówki z książki – podsumowanie

Pierwsze prawo – spraw, by to było oczywiste

• Przygotuj listę nawyków, które w tej chwili wykonujesz. Zastanów się jakie nawyki chciałbyś opanować.
• Staraj się zaimplementować intencję: „Będę robił [akcja/zachowanie] o godzinie [czas] w [miejscu]”.
• Wykorzystaj piętrzenie nawyków. Zaplanuj jaki nawyk ma nastąpić po danej czynności.
• Zadbaj o otoczenie. Przygotuj przedmioty, które będą przypominać Ci o nawyku i staną się sygnałem do jego wykonania. Usuń z otoczenia przedmioty, które przypominają Ci o nawykach, których chcesz się pozbyć lub ograniczyć.
  
  

Drugie prawo – spraw, by to było atrakcyjne

• Połącz ze sobą dwa działania: jedno, które chcesz wykonywać, drugie, które potrzebujesz wykonać.
• Poszukaj społeczności, dla której dane zachowanie jest czymś naturalnym i oczywistym. Np. jeżeli chcesz lepiej oszczędzać i inwestować, możesz dołączyć do grupy na Facebooku „Oszczędzaj, inwestuj, powtórz”
• Przed wykonaniem trudnego działania zrób coś co zmotywuje Ci do jego wykonania. Stwórz coś w rodzaju rytuału, który wykonasz przed rozpoczęciem danej czynności.
• Jeśli planujesz pozbyć się złego nawyku, to zracjonalizuj tą chęć zmiany. Wypisz i podkreśl wszystkie korzyści wynikające z unikania go.

Trzecie prawo – spraw, by to było łatwe

• Zmniejszaj opory przed wykonaniem porządnego zachowania.
• Przygotuj otoczenie (ponownie ten punkt), tym razem nie tylko tak, żeby coś było widoczne, ale żebyś mógł łatwo i gwałtownie przystąpić do danego działania np. spakowana torba na siłownię czekająca w holu. W przypadku, gdy chcesz się pozbyć złego nawyku, staraj się dostosować otoczenie tak, aby tworzyło naturalne bariery (chcesz oglądać mniej telewizji – trzymaj pilota zawsze w zamkniętej szufladzie).
• Postaraj się zaczynać od nawyków, które są szybkie – wykorzystaj zasadę 2 minut.
• Spróbuj zautomatyzować niektóre nawyki – wykorzystaj technologię, aby pewne czynności działy się choćby bez twojej uwagi.

Czwarte prawo – spraw, by to było satysfakcjonujące

• Po wykonaniu nawyku przyznaj sobie nagrodę (chociażby małą).
• Śledź postępy w monitorowaniu nawyków, np. notuj w kalendarzu dni kiedy udało Ci się wykonać dany nawyk i staraj się, aby wszystkie dni były zapełnione.
• Czasem może Ci się nie udać zrealizować danej czynności, ale nigdy nie rezygnuj dwa razy z rzędu. jeżeli zapomnisz postąpić zgodnie z nawykiem, postaraj się jak najszybciej do niego wrócić.
• Skorzystaj z pomocy rodziny i znajomych – niech wybrana przez Ciebie osoba monitoruje czy wdrażasz nawyk, który chcesz rozwinąć lub unikasz tego, który chcesz porzucić.

Kilka słów na koniec

Książka „Atomowe nawyki” Jamesa Cleara dostarcza praktycznych narzędzi, które mogą pomóc czytelnikowi w budowaniu lepszego życia poprzez systematyczne wdrażanie dobrych nawyków i eliminowanie tych złych. Zastosowanie tych zasad w kontekście finansów osobistych może prowadzić do znaczącej poprawy sytuacji finansowej i realizacji celów długoterminowych. Dzięki koncepcjom takim jak siła marginalnych zysków, każdy może zbudować solidny fundament pod trwałe, pozytywne zmiany w swoim życiu.

Mam nadzieję, iż ten artykuł okaże się pomocny pod względem finansów osobistych, ale gorąco polecam zakup i przeczytanie książki „Atomowe nawyki”. choćby jeżeli teraz nie planujesz budowania nowych nawyków, to możesz zastosować kilka wskazówek, które w łatwy sposób poprawią jakość Twojego życia. Ja na co dzień stosuję chociażby zasadę ekspozycji oraz zasadę 2 minut. Myślę, iż także Ty znajdziesz w książce coś, co możesz łatwo wdrożyć u siebie.