Pamięci Jarosława Trojana (1958–2023)
Bartek Buczek od kilkunastu lat równolegle do swojej praktyki artystycznej rozwija działalność montażysty wystaw. Jako freelancer instaluje wystawy dla instytucji, festiwali i niezależnych galerii w całej Polsce, sporadycznie za granicą. Współpracuje również z indywidualnymi artystami, budując niestandardowe skrzynie na prace, wymyślając rozwiązania techniczne, aranżacje wystaw czy pełniąc rolę podwykonawcy poszczególnych elementów.
Wystawa „Zmiana ekspozycji” podsumowuje doświadczenia Buczka jako artysty i technicznego w jednej osobie, przybliżając jednocześnie pracę montażystów wystaw i specyfikę funkcjonowania działów technicznych, w tym działu technicznego Galerii Arsenał w Białymstoku. Ta praca pozostaje w cieniu, jest niewidzialna – nie tylko dlatego, iż realizowana jest w czasie, w którym galerie zamknięte są dla zwiedzających. Nie ma oficjalnej ścieżki edukacji, dostępnej wiedzy, a często choćby standardów realizacji wystaw. Ma być powieszone, ustawione, uruchomione, a wszelkie ślady po pracy zatarte. Projekt Buczka w Galerii Arsenał skupia się na tych nieuświadamianych przez publiczność aspektach, zmieniając przestrzeń wystawienniczą w rodzaj odkrywki, która odsłania zarówno proces realizacji wystaw, jak i choreografię, relacje międzyludzkie, etos oraz inwencję, jakie wiążą się z pracą technicznego.
Poszczególne obiekty, materiały i fragmenty „Zmiany ekspozycji” nawiązują do narzędzi, technik montażowych, anegdot i gestów związanych z pracą montażystów. Na wystawie, obok projektów, materiałów archiwalnych i artefaktów działu technicznego Galerii Arsenał w Białymstoku, prezentowane są wybrane realizacje Buczka jako pracownika technicznego. Są to m.in. postumenty i ekspozytory stanowiące elementy architektury wystaw, projekty i rysunki techniczne, skrzynie. Znajdują się tu także obiekty malarskie i rzeźbiarskie, które Buczek stworzył z potrzeby przetestowania poszczególnych narzędzi i przyrządów, które z pasją kolekcjonuje. Osobną pracą jest wideoperformans zrealizowany we współpracy z Dominikiem Ritszelem. Wystawę traktować można jako scenograficzną instalację imitującą sytuację montażu wystawy. Jej spoiwem jest realizacja malarska oddająca etap montowania ścianek z płyt gipsowo-kartonowych.
W ramach wystawy zorganizowane zostanie I Sympozjum Technicznych, w którym wezmą udział pracownicy techniczni z różnych instytucji i galerii w kraju. Wydarzenie będzie okazją do nawiązania kontaktów, wymiany wiedzy i zmapowania różnorodnych praktyk z dziedziny montażu i realizacji wystaw. W programie znajdą się wystąpienia, dyskusje i warsztaty, które dotyczyć będą różnych aspektów działalności pracowników technicznych, jak m.in. dostęp do wiedzy i jej międzypokoleniowy przepływ, standardy realizacji wystaw i organizacji pracy, konwencjonalne i niestandardowe rozwiązania techniczne i montażowe, kooperacja z artystami, kuratorami i konserwatorami.
Bartek Buczek urodził się w 1987 roku. Był stypendystą Krajowego Funduszu na Rzecz Dzieci. Ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Katowicach na kierunku malarstwo, dyplom obronił w pracowni Andrzeja Tobisa. Artysta malarz, twórca wideo-art, instalacji, a także autor tekstów, w tym książki Za drogie, za słabe, zbyt trudne, znajdującej się w kolekcji krakowskiego Bunkra Sztuki. Pracownik galerii o szerokich kompetencjach zawodowych (techniczny, wystawiennik, artysta, aranżer i kurator). W jego twórczości, także tej wykraczającej poza ramy obrazów, odnaleźć można melancholijną atmosferę zakorzenioną w głęboko egzystencjalnej refleksji. Swoje prace prezentował na 10 wystawach indywidualnych, uczestniczył w 42 wystawach zbiorowych, m.in. w CSW Zamek Ujazdowski w Warszawie, Fundacji Stefana Gierowskiego, SACO Contemporary Art Festival (Antofagasta, Chile), SB34 – Clovis (Bruksela, Belgia). Jako techniczny realizował wystawy i współpracował m.in. z Biennale Zielona Góra, Miesiącem Fotografii w Krakowie, Galerie Esther Shipper w Berlinie. Jest założycielem galerii Art Industry Standard. Mieszka w Krakowie.
Pomysł na zaproszenie Bartka Buczka do Galerii Arsenał w Białymstoku wynikł z potrzeby uhonorowania Jarosława Trojana, pracownika technicznego, który w Arsenale pracował od połowy lat 80. Miała to być okazja do wyróżnienia i opracowania jego dorobku jako montażysty wystaw o wyjątkowej renomie w środowisku artystycznym i wspaniałego człowieka – tuż przed jego odejściem na emeryturę. Zanim doszliśmy do etapu pogłębionych wywiadów i adekwatnej współpracy z Jarosławem, zachorował, trafił do szpitala, a po kilku miesiącach odszedł. Nie zdążyliśmy zachować i zarejestrować jego opowieści, wiedzy i umiejętności oraz wrażliwości, które cechowały Jarka, dlatego dedykujemy wystawę jego pamięci, pragnąc zaznaczyć jego wyjątkową praktykę oraz rolę w zespole Galerii Arsenał w Białymstoku.
Jarosław Trojan był artystą samoukiem, autorem witraży (wspólnie z Wojciechem Zaniewskim), przyjacielem artystów i niezwykle umiejętnym montażystą i realizatorem wystaw. Instalował setki wystaw i tysiące dzieł sztuki, współpracując z wieloma artystami i artystkami, którzy bardzo często o jego pracy i osobowości wypowiadają się z niezwykłym sentymentem. Od końca lat 70. uczestniczył w życiu artystycznym białostockiego środowiska plastyków, biorąc udział w plenerach i wystawach, gdzie nawiązał przyjaźnie i relacje z artystami z innych miast. Później jako pracownik Arsenału realizował wystawy i projekty, które niekiedy wymagały niezwykłej inwencji, elastyczności, a wręcz ekstremalnego nagięcia możliwości realizacyjnych i zasobów instytucji. Zawsze mówił, iż wszystko da się zrobić, wybierając zaskakujące ścieżki dojścia do ostatecznych rozwiązań. Jego gawędy, dowcipy i historie, które nieustannie opowiadał, wprowadzały wyjątkową atmosferę podczas montażów wystaw i w zespole. Przewijały się w nich zarówno wątki relacji z artystami, podróży, jak też opowieści o regionie oraz ukochanym przez niego wędkarstwie. Jarosław był skarbnicą wiedzy na temat historii sztuki, jak również rozwiązań technicznych i montażu wystaw. Zdołał wychować (wyuczyć) swoich następców i tym samym na dobre wpłynąć na funkcjonowanie działu technicznego Galerii Arsenał w Białymstoku. Na wystawie prezentujemy wybór jego ostatnich realizacji technicznych. 7 maja w ramach I Sympozjum Technicznych odbędzie się memoriał Jarosława Trojana, podczas którego wspominać go będą przyjaciele i współpracownicy.
Tomek Pawłowski-Jarmołajew
