„Zeszyty Artystyczne” – Call for papers: Polska wieś (nie tylko) w polu sztuki – zmiany kulturowe i społeczne
Problematyka wiejsko-chłopska w ciągu ostatnich lat stała się jednym z ważnych tematów refleksji nie tylko w polskiej humanistyce, ale i szeroko pojętej kulturze, obejmującej dyskurs medialny, literaturę, teatr, film, muzykę i sztuki wizualne. Upowszechnienie i zintensyfikowanie się tej problematyki skłoniło choćby niektórych obserwatorów do postawienia tezy, iż mamy do czynienia z dokonującym się w polu polskiej kultury tzw. zwrotem ludowym. Wynika on m.in. z rozpoznania, iż chłopstwo stanowiło w dziejach Polski aż do okresu powojennego grupę najliczniejszą, z której wywodzi się większość teraźniejszego społeczeństwa polskiego. Chłop(k)i byli jednakże warstwą politycznie, społecznie, ekonomicznie i kulturowo podporządkowaną i marginalizowaną, wewnętrznie kolonizowaną, a wręcz urasawianą, co najwyżej w niektórych okresach historycznych instrumentalnie hołubioną. Odpominanie więc ich historii, odzyskiwanie ich doświadczeń, podmiotowości i sprawstwa jest ważnym aspektem działań prowadzonych w ramach zwrotu ludowego. Wpisaliśmy się w tę problematykę już dwukrotnie naszymi działaniami. W styczniu 2025 roku otworzyłyśmy wystawę Całkiem zwyczajna wieś. Tytuł nawiązywał do książki Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii, jej autor, amerykański historyk o polskich korzeniach, Brian Porter-Szűcs, stwierdził, iż uważa „Polskę za naprawdę interesującą, jednak bynajmniej nie dlatego, iż jest krajem niezwykłym, ale właśnie dlatego, iż jest tak bardzo zwyczajna”. Zwyczajność Polski ma według Porter-Szűcsa polegać na tym, iż nie jest to jakaś „obca kraina o dziwacznej historii”, ale przestrzeń, która znajdowała i przez cały czas znajduje się „na styku wszystkich trendów charakteryzujących świat nowoczesny”. jeżeli Polska jest w tym sensie zwyczajna, to zwyczajna jest też polska wieś, być może nie leżąca na styku wszystkich trendów nowoczesnego świata, ale z pewnością wielu z nich. Na wystawie pokazaliśmy kilka prac dotyczących wsi zrealizowanych przez osoby artystyczne, które mają wiejskie korzenie. O ile jednak projekty te można z pewnością uznać za sztukę o wsi, o tyle, w świetle pytania o reprezentację, rodzi się wątpliwość, czy sztuka ta jest rzeczywiście sztuką ze wsi? I jak ona na wsi funkcjonuje, tj. czy w ogóle do niej dociera, czyli jest sztuką we wsi? A jeżeli już dociera, to jak jest przez wieś odbierana? Między innymi te pytania zostały zadane w naszym drugim działaniu – panelu poświęconym refleksji SZTUKA O WSI – SZTUKA ZE WSI – SZTUKA WE WSI [w kontekście tzw. zwrotu ludowego], poruszyliśmy na nim wiele zagadnień, ale jeszcze więcej jedynie dotknęliśmy a choćby pominęliśmy, dlatego teraz podejmujemy po raz trzeci namysł nad problematyką wiejską. Chcemy zaprosić Państwa do napisania tekstów obejmujących tematykę wiejską i przyjrzeć się krytycznie tej problematyce od strony sztuki, poszerzając ją o konteksty kulturowe, społeczne, polityczne i religijne.
Wśród interesujących nas zagadnień znajdują się m.in.:
– „zwrot ludowy” – nowa chłopomania?
– kategoria/pojęcie wsi, wiejskości, chłopskości – co to dziś znaczy?
– przemiany cywilizacyjne i kulturowe na wsi (np. stosunek wsi do osób nieheteronormatywnych)
– praca na wsi, podziały klasowe
– wieś i migracje: ze wsi do miasta, z miasta na wieś, ze wsi w świat, imigranci na wsi polskiej (zarobkowi, uchodźcy – np. stosunek mieszkańców wsi/obszarów wiejskich do uchodźców/imigrantów z Ukrainy, stosunek mieszkańców obszarów wiejskich na wschodzie Polski do uchodźców przekraczających nielegalnie granicę polską-białoruską)
– wiejski aktywizm: działalność kół gospodyń wiejskich, ochotniczych straży pożarnych, zespołów sportowych itd.
– zwierzęta i pozaludzkie formy życia na wsi, w tym stosunek do środowiska naturalnego
– wiejska/ludowa/chłopska religijność – jaka jest dzisiejsza religijność na wsi – jej wymiar społeczny (rytualność, obrzędowość), ale i indywidualny, związany z duchowością
– związki osób artystycznych ze wsią – ujęcie historyczne i współczesne.
To najważniejsze tematy, jednakże jesteśmy również otwarci na inne zagadnienia.
Rozmiar tekstów: 20-40 tys. znaków ze spacjami.
Termin przesyłania abstraktów (ok. 500 znaków): 31.01.2026
Po akceptacji abstraktów, termin przesyłania tekstów: 31.03.2026
E-mail: [email protected]
Szczegółowe wytyczne redakcyjne dostępne pod adresem:
http://za.uap.edu.pl/?page_id=12
ENG
Polish Village (Not Only) in the Field of Art – Cultural and Social Changes
In recent years, rural and peasant issues have become an important topic of reflection not only in Polish humanities, but also in media discourse, literature, theatre, film, music and the visual arts. The popularisation and intensification of this issue has even led some observers to argue that we are witnessing a so-called people’s turn in Polish culture. This is based, among other things, on the recognition that until the post-war period, the peasantry was the most numerous group in Polish history, from which most members of today’s Polish society originates. However, peasants were a politically, socially, economically and culturally subordinate and marginalised, internally colonised and even racialized, at best instrumentally cherished in certain periods of history. Therefore, remembering their history, recovering their experiences, and agency is an important aspect of the activities carried out as part of the ‘people’s turn’. We have already addressed this issue twice with our activities. In January 2025, we opened an exhibition entitled Quite an Ordinary Village. The title referred to the Polish title of the book Poland in the Modern World: Beyond Martyrdom. Its author, an American historian of Polish descent, Brian Porter-Szűcs, stated that he finds ‘Poland truly interesting, but not because it is an extraordinary country, but precisely because it is so ordinary’. According to Porter-Szűcs, Poland’s ordinariness lies in the fact that it is not some ‘foreign land with a bizarre history’, but a space that has been ‘at the intersection of all the trends characterising the modern world’. If Poland is ordinary in this sense, then the Polish village is also ordinary, perhaps not lying at the intersection of all the trends of the modern world, but certainly many of them. At the exhibition, we showed several works about the countryside created by artists who have rural roots. However, while these projects can certainly be considered art about the village, in light of the question of representation, doubts arise as to whether this art is actually art from the village. And how does it function in the village? How is it perceived by the villagers? These were among the questions asked in our second activity – a panel discussion devoted to reflection on ART ABOUT THE VILLAGE – ART FROM THE VILLAGE – ART IN THE VILLAGE [in the context of the so-called people’s turn]. We raised many issues, but there were even more that we only touched upon or even omitted, which is why we are now re- examining rural issues for the third time.
We would like to invite you to write texts on rural topics from an artistic perspective, broadening it to include cultural, social, political and religious contexts.
Among the issues we are interested in are:
– ‘people’s turn’ – a new chłopomania [exalted idealization of the peasantry]?
– the categories/concepts of the countryside, village, rurality, peasantry – what do they mean today?
– civilisational and cultural changes in the countryside (e.g. the attitude of the villagers towards non-heteronormative people)
– work in the countryside, class divisions
– the village and migration: from the village to the city, from the city to the village, from the village to the world, immigrants in the Polish countryside (economic migrants, refugees – e.g. the attitude of villagers towards refugees/immigrants from Ukraine, the attitude of villagers in eastern Poland towards refugees crossing the Polish-Belarusian border illegally)
– rural activism: activities of rural women’s associations, volunteer fire brigades, sports teams, etc.
– animals and non-human forms of life in the countryside, including attitudes towards the natural environment
– rural/folk/peasant religiosity – what is religiosity like in the village today – its social dimension (rituals, ceremonies), but also its individual forms related to spirituality
– the relationship between artists and the village – a historical and contemporary perspective.
These are the most important topics, but we are also open to other issues.
Text length: 20,000–40,000 characters with spaces.
Abstract submission deadline (approx. 500 characters): 31 January 2026.
After abstract acceptance, text submission deadline: 31 March 2026.
E-mail: [email protected]
Detailed editorial guidelines are available at: http://za.uap.edu.pl/?page_id=12
