Niezwykle poruszająca produkcja Marty Rebzdy “To słowo” Teatru Polskiego Radia opowiada o wysiedleniach dzieci Zamojszczyzny w czasie okupacji niemieckiej i nieprawdopodobnej akcji Róży i Jana Zamoyskich, którzy przygarnęli… blisko pół tysiąca dzieci. Twórcy produkcji przenoszą nas dźwiękami w istne piekło na ziemi. W piekło, które odwiedził anioł.
W słuchowisku w reżyserii Waldemara Modestowicza, z muzyką Piotra Mossa, słyszymy znanych polskich aktorów: Danutę Stenkę, Annę Dereszowską, Leona Charewicza, Piotra Grabowskiego, Mateusza Rusina, Jakuba Kordasa, Pawła Brzeszcza, Wojciecha Melzera, Sławomira Grzymkowskiego i Sławomira Orzechowskiego. Mamy tu też chór męski i muzykę na kontrabas, wiolonczelę i klarnet. Nie brakuje dźwięków efektowych, np. szczekających psów. Są też głosy dzieci. To one z niepokojem powtarzają to słowo, które uruchamia w bohaterach słuchowiska najstraszniejsze myśli. To słowo „wysiedlenie”, które kojarzy się z bestialstwem Niemców, tragicznymi warunkami sanitarnymi, wielkim głodem i śmiercią. Jak choćby tą, którą ponosiły dzieci w dołach z ekskrementami…
15 minut na spakowanie dobytku
Przesiedlenia na Zamojszczyźnie w czasie wojny miały na celu całkowite “oczyszczenie terenu” z Polaków pod niemiecką kolonizację. Ogółem, ze 171 wsi wysiedlono około 60 tys. osób, z których ponad 30 tys. trafiło do obozów przejściowych. Polacy mieli 15 minut na spakowanie się. „Co można spakować w 15 minut?”. Słuchowisko przybliża m.in. losy rodziny Mulawów. 29 czerwca 1943 roku z Tarnogrodu wysiedleni zostali bracia (Ryszard – 9 lat, Henryk – 7 lat, Marian – 5 lat, Stanisław – 3 lata) Mulawa wraz z rodzicami (Michaliną i Andrzejem). Po kilku dniach trafili do obozu przejściowego w Zwierzyńcu.
CZYTAJ TAKŻE: Budujmy na prawdzie!
Anna Dereszowska i Piotr Grabowski / fot. Wojciech Kusiński/Polskie RadioAnioł w obozie
Twórcy słuchowiska przenieśli nas dźwiękiem w to straszne, odhumanizowane miejsce. Piekło na ziemi, w które wkroczył anioł z nieba. Tak mówiono o hrabinie Róży Zamoyskiej, która wraz z mężem Janem postarała się o zgodę na dostarczanie do obozu jedzenia. Były to bardzo pożywna zupa oraz mleko w butelkach ze smoczkiem dla najmłodszych dzieci, a zasem choćby słodycze. Taka doraźna pomoc nie mogła jednak uratować dzieci narażonych choćby na straszne choroby zakaźne.
W końcu ordynat Jan Zamoyski, uproszony przez żonę, podjął bardzo ryzykowne rozmowy z lubelskim gestapo oraz z szefem policji i SS Odillo Globocnikiem. W efekcie uzyskał zezwolenie na odebranie z obozu dzieci. Niemców przekonały litry koniaków i kilogramy mięs, którymi Zamoyscy skutecznie ich przekupili. W sierpniu 1943 roku Róża i Jan Zamoyscy uratowali z hitlerowskiego obozu w Zwierzyńcu między czterysta sześćdziesięcioro a czterysta osiemdziesięcioro dzieci, które z czasem wróciły do swoich rodzin lub krewnych. W ich gronie znaleźli się wspomniani Marian i Stanisław Mulawa.
Werdykt 24 marca
Słuchowisko „To słowo” oddaje nie tylko to, co tak namacalne – straszne warunki bytowe i bestialstwo okupanta. Ale ukazuje też, operując jedynie dźwiękiem, wielki strach dorosłych i rozpacz ich dzieci. „Mamo, daj kulkę chleba – prosiło najmłodsze dziecko. Starsze dzieci nie prosiły, bo wiedziały, iż mama nie ma jedzenia” – słyszymy. Odegranie brawurowej akcji Zamoyskich chwyta za serce. Dzieci trafiły pod opiekę lekarza i pielęgniarek, wychowywały się w ochronce, gdzie jadły przy stole (co było dla nich wielkim wyróżnieniem) i piły z kubków z uszami (co było nie lada sensacją).
Twórcy słuchowiska są nominowani do nagrody BBC Audio Drama Awards 2024 w kategorii Best European Drama. Nagrody BBC Audio Drama Awards 2024 rozdane będą 24 marca podczas ceremonii w Teatrze Radiowym w BBC Broadcasting House London. „Nagrody te są wyrazem uznania dla kreatywności aktorów, scenarzystów, reżyserów, producentów, muzyków, projektantów dźwięku i wszystkich, którzy pracują w tej tętniącej życiem formie sztuki” – informuje organizator.
Trwające 37 min. słuchowisko „To słowo” dostępne jest na stronie Programu 1 Polskiego Radia. Polecamy!
OGLĄDAJ TAKŻE:
