W latach 1966–1980 dr Bogdan Szczygieł przebywał w Nigrze, gdzie pracował jako lekarz i wykładowca, oraz w Beninie, kierując tam wyprawą dokumentalną Ministerstwa Kultury i Sztuki. Stworzył pokaźną kolekcję rzeźb, artefaktów oraz innych obiektów pochodzących z Afryki Zachodniej, która stała się podstawą do założenia Muzeum Afrykanistycznego w Olkuszu. Kinga Nowak, dorastająca tam w okresie powstawania instytucji, miała okazję wchodzić w bliski kontakt z tymi obiektami, a doświadczenie z czasów dzieciństwa znajduje dzisiaj swoje odzwierciedlenie w jej twórczości. W grupie osób zaangażowanych w tworzenie muzeum (należała do niej ciocia Kingi) snuto marzenia, a potem konkretne plany, o podróży do Afryki. Finalnie do wyprawy nie doszło.
W lipcu tego roku poleciałam do Afryki Zachodniej, aby spotkać kuratorów i artystów, w tym biorących udział w tej wystawie Ritę Mawuenę Benissan, Patricka Tagoe‑Turksona i Kwaku Yaro. Oprócz Ghany planowałam zobaczyć również Togo, gdzie byłam umówiona z kuratorką, oraz miałam nadzieję na wjazd do Beninu. Z powodów logistycznych ten drugi plan musiałam porzucić jeszcze przed wylotem z Europy, a już kiedy byłam w Ghanie sytuacja społeczno‑polityczna w Lomé, stolicy Togo, stawała się coraz bardziej niestabilna. Pojawiały się doniesienia medialne o brutalnym tłumieniu antyrządowych protestów, co najmniej siedmiu osobach zamordowanych przez służby oraz potencjalnym zamknięciu granic z Ghaną i Beninem. Po kilku dniach udało mi się skontaktować ze znajomą kuratorką, która powiedziała mi, iż w Lomé zostało odcięte połączenie z internetem i sytuacja jest zdecydowanie zbyt niebezpieczna, żebym przyjechała. Do czasu lotu powrotnego zostałam w Ghanie.
Przez pryzmat dogłębnych rozmów ze spotkanymi tam osobami, a także obserwacji architektury i infrastruktury zaczęłam dostrzegać coraz więcej wątków wspólnych z tymi pojawiającymi się w twórczości Pameli Bożek i Józefa Gałązki: troska o środowisko naturalne, koegzystencja człowieka ze zwierzętami czy przechowywanie i transport własnego mienia oraz zasobów. Wyjazd do innych państw Afryki Zachodniej nie był możliwy.
Tytuł wystawy Wyprawy nie będzie nie odnosi się jednak jedynie do naszych osobistych doświadczeń. Inspiracją jest też artykuł Moniki Stobieckiej przywołujący antykolonialne działania interwencyjne na wystawie stałej Afrykańskie wyprawy, azjatyckie drogi w Państwowym Muzeum Etnograficznym. Stobiecka pisze: „Wystawa już na poziomie tytułu rodzi niepokój i kieruje w stronę kolonialnych kompleksów – Afryka to miejsce, do którego organizuje się wyprawy […]. Tytuł ramuje wystawę stałą jako prezentację miejsc, których się nie zamieszkuje, tylko odwiedza, dlatego opowieść jest tu jakby osnuta aurą tajemnicy i eksploracji dokonywanej przez kogoś z zewnątrz […]”[ref]Monika Stobiecka, Uważna rewolucja. Dekolonialne praktyki w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie”, Magazyn SZUM, https://magazynszum.pl/uwazna rewolucja dekolonialne praktyki w panstwowym muzeum etnograficznym w warszawie/[/ref]. W PME, w obliczu niemożności szybkiej zmiany ekspozycji, zdecydowano się na opatrzenie eksponatów kodami QR prowadzącymi do wypowiedzi przedstawicieli kultur i społeczności, z których pochodzą prezentowane obiekty. Przygotowując się do wystawy w Galerii Aspekty nie organizowaliśmy metaforycznej wyprawy: zaprosiliśmy artystkę oraz dwóch artystów z Ghany, aby bezpośrednio zaprezentowali swoje spojrzenie na kulturę, tradycje oraz obecną sytuację swojego kraju. Polskie artystki i artysta pokazują prace odnoszące się do ich własnych doświadczeń oraz przemyśleń, które w szerszym kontekście wystawy mogą nabrać nowych znaczeń.
Uważna rewolucja. Dekolonialne praktyki w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie
Monika Stobiecka
!["Każde stworzenie jest jedyne w swoim rodzaju" [FRAGMENT KSIĄŻKI]](https://cdn.kultura.onet.pl/1/Wvek9lGaHR0cHM6Ly9vY2RuLmV1L3B1bHNjbXMvTURBXy9jZTk3MmJjNS0xNzM2LTQyMjgtYWM1Ni02ZDIyNjNiMjllY2MuanBlZ5KVA80BQczwzQ1mzQeLkwXNCWDNBkDeAAKhMAehMQQ)
