Pierwsza w Europie i druga na świecie – Konstytucja 3 Maja z 1791 roku była próbą unowocześnienia ustroju Polski i ratowania jej suwerenności. Choć obowiązywała tylko przez 14 miesięcy, do dzisiaj pozostaje jednym z najważniejszych dokumentów. Jej wierną kopię można oglądać w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej im. Witolda Gombrowicza w Kielcach.
– To ogromny zaszczyt, iż jedna z dwóch kopii Konstytucji 3 Maja, które mamy w Polsce znajduje się u nas w bibliotece – mówiła Agnieszka Kuś, dyrektor książnicy, otwierając w czwartek (15 maja) wystawę, na której prezentowana jest ustawa zasadnicza z XVIII wieku.
– Cieszymy się, iż możemy udostępnić ją mieszkańcom. Zapraszamy młodzież, również ze szkół, aby mogła podziwiać tak naprawdę najważniejszy akt prawny Rzeczypospolitej – podkreśliła.
15.05.2025. Kielce. Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Witolda Gombrowicza w Kielcach. Prezentacja wiernej kopii Konstytucji 3 Maja / Fot. Jarosław Kubalski – Radio KielceMagdalena Kusztal z Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej zwróciła uwagę, iż egzemplarz konstytucji prezentowany w Kielcach, jest kopią na prawach oryginału z 1791 roku.
– Oryginał jest przechowywany w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie i podróżuje niezwykle rzadko. Ciekawostką jest fakt, iż ubezpieczenie oryginału Konstytucji Trzeciego Maja na czas przewozu to koszt około dwóch milionów złotych. Oczywiście do jej transportu niezbędny jest uzbrojony konwój. Kopia, którą możemy podziwiać w Kielcach, pokazywana jest co roku 3 maja w Łazienkach Królewskich w Warszawie. Właśnie stamtąd przyjechała do Kielc – dodała.
15.05.2025. Kielce. Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Witolda Gombrowicza w Kielcach. Prezentacja wiernej kopii Konstytucji 3 Maja / Fot. Jarosław Kubalski – Radio KielceOprócz kopii konstytucji na wystawie prezentowane są również starodruki z okresu Sejmu Czteroletniego ze zbiorów zabytkowych kieleckiej książnicy. Wśród nich są m.in. pisma Hugo Kołłątaja, Pamiętniki Stanisława Małachowskiego czy Gazeta Narodowa.
O czasach, w których powstawał ten unikatowy dokument, opowiedziała Katarzyna Wodarska-Ogidel – historyk teatru, kurator kolekcji kostiumów w Muzeum Teatralnym w Warszawie, pasjonatka dziejów Sejmu Czteroletniego. Przyznała, iż w drugiej połowie XVIII wieku Polska była w bardzo dużym kryzysie. Broniła króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, który w ocenie wielu znawców jest uważany za jednego z najgorszych władców.
– Wręcz przeciwnie, starał się zaradzić temu wszystkiemu, co zastał. Był jednym z najbardziej aktywnych władców, świetnie wykształconym, mającym bardzo szerokie horyzonty. Za jego sprawą wiele się działo w życiu kulturalnym, ekonomii państwa. W tym czasie następowały też zmiany społeczne, bo pamiętajmy, iż rozpoczynała się epoka pary, nowoczesnego przemysłu, wzrastała rola mieszczaństwa, powstawały nowe szkoły. Tych zmian było naprawdę wiele – zaznaczyła.
15.05.2025. Kielce. Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Witolda Gombrowicza w Kielcach. Prezentacja wiernej kopii Konstytucji 3 Maja / Fot. Jarosław Kubalski – Radio KielceW klimat Sejmu Wielkiego wprowadzają repliki strojów z tamtych czasów. Jak mówiła Katarzyna Wodarska-Ogidel w tamtej epoce został stworzony nowy mundur wojewódzki. Kopię munduru mazowieckiego można zobaczyć w Kielcach.
– Żupan jest jedwabny w słomkowym kolorze, a kontusz w kolorze szafirowym. Pas kontuszowy – tu już jego rodzaj był uzależniony od tego, na co kogo było stać. Uczestnicy Sejmu Czteroletniego, którzy chcieli występować w stroju narodowym, mogli założyć właśnie ten strój wojewódzki. W ogóle czasy panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego są określane walką kontusza i fraka. Wiemy, iż kontusz zwyciężył – dodała.
Kopię Konstytucji z 1791 roku i towarzyszącą jej wystawę będzie można oglądać do 30 maja.
Konstytucja 3 Maja była pierwszą w Europie i drugą na świecie, po Ameryce, nowoczesną ustawą zasadniczą. Przyjęta przez Sejm Czteroletni na Zamku Królewskim w Warszawie, reformowała ustrój Rzeczypospolitej – znosiła liberum veto, wzmacniała władzę centralną i przyznawała prawa mieszczanom, wprowadzała zasadę trójpodziału władzy, a wyrazicielem suwerennej woli narodu miał być dwuizbowy Sejm.
