Warte poznania. Cyfrowe dziedzictwo rolnictwa polskiego w zbiorach szreniawskiego muzeum

Zdjęcie: fot. Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie

Michał Dachtera: Jak zrodził się pomysł na digitalizację zbiorów?

Piotr Pietrzak: Muzeum w Szreniawie rozpoczęło działania digitalizacyjne już w 2006 roku. W ciągu minionych kilkunastu lat podejmowaliśmy również próby udostępnienia naszych zbiorów w internecie. Projekty te kończyły się mniejszymi lub większymi sukcesami.

Za jeden z nich, Badania nad wdrożeniem systemu ARCO, muzeum otrzymało I nagrodę Izabella 2008 w kategorii Działalność naukowa, konserwatorska i dokumentacji zbiorów. Pomysł na cyfryzację naszych zbiorów wynika przede wszystkim z potrzeby poszerzenia grona odbiorców, jak również pochwalenia się zbiorami, także tymi, które na co dzień nie są eksponowane.

Na wystawach pokazujemy zaledwie niewielką część eksponatów, cała reszta, około 80% znajduje się w magazynach. Digitalizacja, czyli sporządzanie wizerunków cyfrowych obiektów i opatrywanie ich opisem popularnonaukowym, pozwala w zasadzie na nieograniczoną ilość udostępnianych obiektów. Drugą równie istotną przesłanką są trendy w funkcjonowaniu muzeów, już nie tylko w „realu” na wystawie, ale także w wirtualnym świecie.

MD: Czyli dołączyliście państwo do wąskiego grona cyfrowych muzeów w Polsce.

PP: jeżeli mówimy o digitalizacji zbiorów, to w mojej ocenie jesteśmy w TOP10 polskich muzeów.

MD: Jak zatem wygląda proces cyfryzacji zbiorów?

PP: Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów stworzył dokument Katalog Dobrych Praktyk Digitalizacji Obiektów Muzealnych. To kompendium wiedzy dla każdej instytucji, która chce digitalizować swoje zbiory. Oprócz informacji na temat samego fotografowania obiektów znajdziemy tu wytyczne m.in. na temat metadanych.

Każdy digitalizowany obiekt należy zaopatrzyć w szereg informacji, takich jak nazwa, numer inwentarzowy, wymiary, data i miejsce powstania, imię i nazwisko autora, prawa autorskie. Stawiamy na trwałość projektu, dlatego zanim przystąpiliśmy do digitalizacji zbiorów, w 2020 roku ze środków z UMWW zakupiliśmy system informatyczny do ewidencji naszych zasobów muzealnych.

Umożliwia on eksport danych do internetu. Dzięki temu będziemy mogli w przyszłości rozbudowywać nasze cyfrowe muzeum. Eksport danych jest natychmiastowy, w ciągu 24 godzin obiekty trafiają na nasz portal. Podstawą jest zatem system informatyczny do zarządzania eksponatami, a dopiero drugi krok to stworzenie portalu internetowego z wizerunkami muzealiów.

MD: Ile osób zaangażowanych było w projekt?

PP: Ze strony muzeum w projekcie „Cyfrowe dziedzictwo wsi i rolnictwa polskiego” pracowało 15 osób w ramach zespołu interdyscyplinarnego: opiekunowie merytoryczni zbiorów, osoby dokonujące selekcji, osoby odpowiedzialne za obróbkę graficzną, edukator oraz koordynator ds. dostępności, gdyż część opisów obiektów i artykułów posiada audiodeskrypcję i tłumaczenie w polskim języku migowym. Projekt portalu na zlecenie muzeum wykonała firma zewnętrzna. Część danych dostępna jest również w języku angielskim.

MD: Kiedy została uruchomiona strona Cyfrowe dziedzictwo wsi i rolnictwa polskiego?

PP: Premiera portalu nastąpiła pod koniec 2021 roku, wówczas udostępniliśmy ponad 180 obiektów. Aktualnie na stronie jest około 350 obiektów, a do końca tego roku ich liczba wzrośnie do 1120.

MD: Jaka to część wszystkich zbiorów?

PP: w tej chwili Muzeum Narodowe Rolnictwa w Szreniawie posiada ponad 30 tysięcy eksponatów, tym samym w formie cyfrowej udostępnionych będzie około 3% naszych zbiorów.

MD: Jakiego rodzaju zbiory znajdziemy na portalu?

PP: Do najważniejszych wizerunków muzealiów, jakie udostępniliśmy na portalu, bez wątpienia należy kolekcja prostych narzędzi drewnianych, głównie XIX-wiecznych (m.in. pługi, widły, radła, łopaty) ze zbiorów prof. Stefana Biedrzyckiego.

Ponadto w naszym „cyfrowym muzeum” znaleźć można także lokomobile parowe, samoloty, kartki, fotografie, pocztówki i dzieła sztuki. Każdy obiekt został opatrzony opisem. Poza tym na portalu zamieściliśmy również materiały edukacyjne dla nauczycieli czy teksty popularnonaukowe.

Nasz portal adresujemy do wszystkich grup wiekowych, a wszystkie zbiory udostępniamy w domenie publicznej z określoną licencją.

MD: Czy projekt digitalizacji zbiorów będzie kontynuowany w kolejnych latach?

PP: Tak. Chcemy wnioskować o środki w ramach programu Kultura cyfrowa Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na dalszą digitalizację zbiorów. Planujemy zdigitalizować m.in. kolekcję około 200 wielkoformatowych plakatów oraz kilkuset innych obiektów. Duży nacisk kładziemy także na audiodeskrypcję i bazę wiedzy. Planujemy również, być może choćby już w przyszłym roku, transfer danych do portalu Europeana (cyfrowa biblioteka/muzeum/archiwum udostępniające zbiory cyfrowe z kilku tysięcy instytucji Europy).

MD: Jaki jest koszt projektu i źródła finansowania?

PP: Projekt zaplanowany został na dwa lata kalendarzowe 2021 i 2022. Wartość zadania to blisko 150 tysięcy złotych. W 2021 roku otrzymaliśmy dotację z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego w wysokości 54% kosztów, natomiast pozostała część to dofinansowanie ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W 2022 roku proporcje finansowania wyglądały podobnie.