TOP 10: na tych słynnych filmach nie poznali się krytycy

Przykład filmu Johna Carpentera pokazuje, iż zła data premiery może ustawić reputację tytułu na lata. "Coś" pojawiło się w kinach na koniec czerwca 1982, w tym samym dniu co "Łowca androidów", a ledwie dwa tygodnie po "E.T." Stevena Spielberga. Spośród tych trzech obrazów sci-fi tylko jeden otrzymał pozytywne opinie i uznanie krytyków. Przygody słodkiego kosmity i jego ludzkiego przyjaciela okazały się najbardziej dochodowym tytułem roku. Dzieło Ridleya Scotta jednych zachwycało, a innych nużyło. ale mroczna i brutalna wizja spotkania z istotą pozaziemską została tą najbardziej poszkodowaną. Zniszczona przez krytyków, którzy odrzucili mało optymistyczną wizję świata, nie przekonała do siebie widzów wybierających inne tytuły. Zdaniem Carpentera "Coś" wyraziło strach palący amerykańskie społeczeństwo przejęte przyszłością w obliczu gospodarczej recesji. Na szczęście po latach, wraz z kolejnymi wydaniami na kasetach wideo i DVD, horror zyskał swoje należne miejsce w panteonie kina.

Nawet po ponad 25 latach od premiery "Podziemny krąg" Davida Finchera potrafi szokować. A starcie z czymś niespodziewanym potrafi kreować różne skrajne reakcje. Przeciwstawne opinie dotyczące fabuły pełnej zwrotów akcji, wyrażone tuż po pierwszych pokazach rozpętały wymianę poglądów i argumentów. Z dzisiejszej perspektywy ta burza przyczyniła się do obrazu dzieła, którego obejrzenie jest obowiązkiem, aby wziąć udział w dyskusji. Głównym zarzutem wystosowywanym przez przeciwników produkcji było promowanie przemocy. Według ich logiki widzowie mogli zmienić się z biernych obserwatorów w naśladowców, w domyśle dać się zmanipulować jak członkowie filmowego klubu. Wielu oglądających patrzyło na fabułę szerzej – jako na krytykę figury męskości, tym bardziej trafną, bo powodującą liczne rozmowy. Porównania amerykańskiego filmu do "Mechanicznej pomarańczy" Kubricka również pokazywało, iż odbiorcy mają do czynienia z produkcją wyjątkową, która po czasie będzie jednym z uwielbianych tytułów lat 90.

Przedmiot kultu kinomanów z całego świata niegdyś był polem do sporów między krytykami. Bowiem zamiast figurą do podziwiania, idolem z koszulek, bohater "Człowieka z blizną" Tony Montana reprezentował wszystko co najgorsze w filmie Briana De Palmy. Kontrowersje zaczynały się już od stereotypowego ogrania grupy etnicznej Kubańczyków, którzy według filmu emigrują do USA, aby trudnić się przestępczym fachem. Kolejnym punktem zaczepnym były sceny naprawdę brutalnej przemocy, które w połączeniu z rzekomą gloryfikacją działań postaci zadecydowały o mieszany odbiorze filmu. Reputacja zyskiwana w kolejnych latach zupełnie zmieniła jego status – nie dość, iż zmieniła mizerne wyniki w kinach w sukces kasowy na rynku domowym, to uczyniła z "Człowieka" pozycję obowiązkową w gatunku filmów gangsterskich.

Sean Patrick Flanery i Norman Reedus jako dwóch braci kroczących po morderczej ścieżce. Willem Dafoe w roli agenta FBI ścigającego zabójców. Na początku Troy Duffy i jego debiut nie odnieśli takiego sukcesu, z jakiego mogli cieszyć się po latach. Przynajmniej zdaniem krytyków trafili do jednej szuflady z różnymi – również pod względem pomysłu, ale przede wszystkim jakości wykonania – próbami naśladowania przebojowego stylu filmów Quentina Tarantino. Zamiast świetnych recenzji niczym opisy pierwszych dzieł twórcy "Pulp Fiction", "Święci z Bostonu" zostali dosłownie zmieszani z błotem. Ekranowa przemoc, zamiast dodawać charakterystyki do wypełnionego akcją filmu, tylko irytowała. Ta uniwersalna niechęć całkowicie ominęła widzów, którzy zaczęli chętnie kupować film na kasetach wideo i DVD. Niskobudżetowa produkcja zarobiła 50 milionów dolarów, a Duffy po dekadzie zdecydował się na realizację (tym razem zasłużenie nielubianej) kontynuacji "Święci z Bostonu II - Dzień Wszystkich Świętych".

Choć jeszcze za życia był rozpoznawany jako mistrz filmowego suspensu, legendarny status nie zapewnił mu obrony przed negatywnymi recenzjami. Filmami Hitchcocka, które dotknęła lawina dezaprobaty, były jednak popularne produkcje, w tym słynna "Psychoza". "Zawrót głowy", dziś przez wielu uważany za najlepszy w dorobku reżysera, spotykał się raczej z mieszanymi albo negatywnymi recenzjami. Wygląda na to, iż zadziałała tu siła przyzwyczajenia – krytyka wytykała fabule długie i nieangażujące rozwinięcie, a także rozwiązanie zagadki przed finałem filmu. Niekiedy zwracano uwagę na maestrię w prowadzeniu historii detektywa, który na prośbę przyjaciela rozpoczyna śledzenie jego żony. Film czekał na docenienie przez kolejne dekady, a już na przełomie stuleci został czymś więcej niż uznanym dziełem słynnego reżysera – jednym z ulubionych tytułów zdaniem krytyków z całego świata (przynajmniej według ankiety magazynu Sight and Sound).

Swoją historię z zajadłymi przeciwnikami mają też filmy Stanleya Kubricka. Jego najsłynniejsze dzieło, fantastycznonaukowa epopeja "2001: Odyseja kosmiczna", było ambitnym projektem, ale nie dostarczało rozrywki niczym inne filmy sci-fi. Nowojorską premierę filmu opuściło ponoć aż 250 osób, których oczekiwania co do opowieści o pierwszych krokach ludzkości w kosmosie prawdopodobnie się nie ziściły. Nieziemska skala przygotowań, wkładu finansowego i skali projektu spotkała się z zupełnie przyziemnymi problemami. Wielu recenzentów narzekało na bohaterów bez charakterów albo tematykę, która, choć nowatorska, była pozbawiona domknięcia czy wyraźnej puenty. Dziś, w epoce sztucznej inteligencji, widać wyraźnie, jako dzieło Kubricka wyprzedziło swoje czasy; jak każdy triumf X muzy inspiruj kolejne pokolenia filmowców, dla których to obraz jedyny w swoim rodzaju.

Widzowie "Lśnienia" i czytelnicy książkowego oryginału Stephena Kinga doskonale znają kreatywne rozbieżności między dwoma tekstami kultury. W momencie premiery dzieła Kubricka większość krytyków poczytywała je za słabość ekranowej wersji, która, pomimo napięcia napędzanego przez demonicznego Jacka Nicholsona, okazywała się horrorem bez wyraźnego straszenia. W podobnym tonie wypowiadała się cała amerykańska śmietanka recenzencka, z Pauline Kael i Rogerem Ebertem na czele. Swoje trzy grosze dorzucił też autor powieści, niepocieszony wycięciem lub przeinaczeniem wątków – również fragmentów zaczerpniętych z jego własnego życia. Film, który debiutował w kinach wraz z długo wyczekiwaną kontynuacją "Gwiezdnych wojen", nie okazał się finansową porażką. Po latach odbiór produkcji zaczął się zmieniać, a dzieło dzisiaj nazywane jest kultowym. Tym bardziej groteskowo wyglądają współcześnie nominacje do Złotych Malin dla Shelley Duvall i Kubricka.

Negatywne opinie spływały też na kino pozytywne, omijające tematy przemocy i inne kontrowersyjne zagadnienia. Słynnemu tanecznemu hitowi "Dirty Dancing" nie zaszkodził płomienny romans odgrywany przez Jennifer Grey i Patricka Swayzego, ale prosta, według niektórych sztampowa fabuła. Roger Ebert określił ją jako nudną i nieubłaganie przewidywalną historię miłości między dziećmi z różnych środowisk. Nie był odosobniony w swojej opinii, ale produkcja skierowana do młodszej, głownie kobiecej widowni okazała się gigantycznym hitem. Przy budżecie zaledwie 4,5 miliona dolarów "Dirty Dancing" zarobił ponad 200 milionów i przeszedł do historii.

W 1967 przed oczami amerykańskiej widowni doszło do historycznego wydarzenia. "Bonnie i Clyde" Arthura Penna otworzyło nową erę dla kina, które odpowiedziało na potrzeby czasów niepokoju. Nieunikniony był zatem wyraźny podział – na tych, którzy czuli nieuniknioną potrzebę wyrażenia swojego strachu, a także widzów zupełnie omijających coraz donośniejsze głosy oporu. Rozdźwięk pojawił się też u krytyków. Niektórzy ganili film za gloryfikację przemocy i przestępców, a inni, w tym Roger Ebert i Pauline Kael, proroczo głosili nadejście nowego głosu, słyszalnego też w innych tytułach. Dochodziło choćby do przypadków, kiedy oceniający zmieniał swoje zdanie, a choćby przyznawał się do początkowej pomyłki. Joe Morgenstern z Newsweeka najpierw dołączył do chóru atakujących, ale po drugim seansie zdecydował się na rzadko spotykaną refleksję. W kolejnym tygodniu opublikował nowy tekst: tym razem przeprosił czytających i zmienił podejście o 180 stopni. Z perspektywy prawie 60 lat od premiery stanął po stronie przyszłości: tak zwane Nowe Hollywood naznaczyło Fabrykę Snów, ekranowymi rozlewami krwi i nihilistycznymi opowieściami pisząc historię epoki.

Aż trudno uwierzyć, iż produkcja uwielbiana przez wszystkie kolejne pokolenia widzów była przedmiotem krytyki. Jednak nim "Forrest Gump" rozpoczął swój triumfalny bieg ku sześciu Oscarom, musiał zmierzyć się z nieprzychylnymi opiniami recenzentów. Niepodważalnym obiektem pochwał był wcielający się w tytułową rolę Tom Hanks. Jednakże przedmiotem sporu została fabuła projektu. Opowieść dotycząca nieprawdopodobnych zbiegów przypadku, które doprowadziły chłopca z małego miasteczka do wielu życiowych osiągnięć, w tym zapisania się w historii świata, była krokiem za daleko. choćby wielkie serce filmu nie równoważyło tego nostalgicznego powrotu do najważniejszych wydarzeń XX wieku, odczytywanego jako nieudolna próba kapitalizacji wspomnień pokolenia baby boomerów. Uznanie wieloma nagrodami i status klasyka nie rozbiły tych argumentów, ale dziś podzielają je już tylko najbardziej zawzięci narzekający.