Tomasz Jurek | Twardy zapis jest złudzeniem
Wernisaż: 18.12.2025, godz. 13:00
Galeria Biblioteki Uniwersytetu Zielonogórskiego im. Jana Berdyszaka
Al. Wojska Polskiego 71, Zielona Góra
18.12.2025 – 12.01.2026
Kuratorzy wystawy: Andrzej Bobrowski, Janina Wallis
W świecie, w którym „społeczeństwo jako całość staje się strukturą coraz bardziej złożoną, ciągłą i spoistą, która rosnąc jak galaktyka we wszystkich kierunkach naraz, równocześnie zagęszcza się od wewnątrz”[1], coraz mniej oczywista staje się wiara w stabilność raz utrwalonych treści. Druk – rozumiany jako „twardy zapis” – coraz częściej okazuje się złudzeniem. W realiach nieustannie zmieniających się relacji społecznych i przepływów informacji żadna forma zapisu nie pozostaje stabilna – znaczenia ulegają przesunięciom, a to, co wydaje się utrwalone, podlega kolejnym reinterpretacjom.
Książka jako materialna forma utrwalania idei, nie jest zamkniętym nośnikiem wiedzy, ale polem, w którym ujawnia się „szczelina” między tym, co zapisane, a tym, co osobiście przeżyte i doświadczone. Takie pewnego rodzaju „rozszczelnienie” zabezpiecza sztukę przed wyczerpaniem, a w chwili, gdy się pojawia, pozwala jej zmieniać się i rozwijać poprzez interpretację.[2] To, co wydrukowane, nie jest zakończone; wymaga otwarcia, konfrontacji i decyzji, jak odczytać treść. Oprawa artystyczna, choć z założenia ma chronić blok książki i utrwalony zapis, nie służy tu jedynie zabezpieczeniu idei, ale jej otwarciu: wykorzystuje materialną formę książki, by odsłonić jej nieoczywistość i uruchomić kolejne interpretacje, stając się przestrzenią negocjacji.
Prezentowane realizacje – oprawy artystyczne Granicy Zofii Nałkowskiej, Nocnego lotu Antoine’a de Saint-Exupéry’ego, Psa Baskerville’ów Arthura Conana Doyle’a, Procesu Franza Kafki, Wyspy skarbów Roberta Louisa Stevensona, Pierwszych ludzi na księżycu H. G. Wellsa oraz autorskiej książki Poezja uśmiechu – nie są jedynie doświadczeniem estetycznym „pięknymi okładkami”, ale podejmują krytyczny dialog z treścią i odbiorcą. Każda z książek wraz z oprawą staje się polem rozmowy o uczuciach, oddziaływaniach, relacjach.
W realizacji Poezja uśmiechu wyraźnie ujawnia się podwójny status znaku: jako elementu budującego strukturę tekstu oraz jako znaku-tekstu, który sam w sobie pełni funkcję znaczącą.[3] W komunikacji cyfrowej podobną rolę odgrywają emotikony, przekazujące emocje i relacje między nadawcą a odbiorcą. W takim ujęciu oprawa artystyczna staje się formą wypowiedzi twórczej opartą na przekazie medialnym – wykorzystuje książkę jako nośnik informacyjny, by wprowadzać w obieg wizualne komunikaty zdolne proponować nowe znaczenia i postawy, także te wykraczające poza utrwalone wzorce kulturowe.
Wystawa Twardy zapis pokazuje, iż żadna książka nie narzuca jednej interpretacji, ale zaprasza do współobecności – nie jest ostatecznym nośnikiem wiedzy ani idei, ale punktem wyjścia do dalszego myślenia. Prezentowane oprawy artystyczne klasycznych tekstów oraz autorskiej książki, traktowane jako medium krytycznego dialogu, wykorzystują materialną formę książki, by wprowadzać w obieg komunikaty podważające utrwalone wzorce i proponujące inne sposoby widzenia kultury i społeczeństwa. W polu sztuki, które realnie oddziałuje na sposób myślenia o rzeczywistości, wybór materiałów, konstrukcja oprawy i ślady użytkowania stają się argumentami w dyskusji nad znaczeniem tekstu i jego miejscem w kulturze – dyskusji, która wciąż pozostaje otwarta, procesem bez ostatecznego rozstrzygnięcia, ale wpływającym na to, jak interpretujemy świat.
Tomasz Jurek
[1] Andrzejewski S.T., Ostaszewski J., Uwarstwienie a rozwój społeczny wybór pism, Szkoła Nauk Politycznych i Społecznych, Londyn 1964, s. XIV
[2] Wright S., W stronę leksykonu użytkowania, tłum. Mojsak Łukasz, Cichocki Sebastian (red.), Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszawa 2014, s. 31.
[3] De Man P., Retoryka czasowości, przeł. A. Sosnowski, w: Alegoria, red. J. Abramowska, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2003, s.149 [w:] Ewa Szczęsna, U podstaw tekstu i dyskursu. Znak digitalny – specyfika i struktura, Teksty Drugie 2014, 3, s. 67-85
