Ryszard Wagner, a adekwatnie Wilhelm Ryszard Wagner, był niemieckim kompozytorem, dyrygentem i teoretykiem muzyki okresu romantyzmu. Uznawany jest za reformatora muzyki operowej oraz jednego z najwybitniejszych twórców dramatu muzycznego. Wieczną sławę przyniosło mu maksymalne wykorzystanie możliwości tkwiących w systemie dur-moll i sztuce orkiestracji, dzięki czemu został uznany za innowatora w dziedzinie harmonizacji. 13 lutego mija 140 lat od śmierci kompozytora.
Ryszard Wagner urodził się w Lipsku 22 maja 1813 roku. Oficjalnie był synem policyjnego urzędnika Carla Friedricha, choć według pogłosek jego prawdziwym ojcem był Żyd Ludwig Geyer, który w późniejszym czasie poślubił matkę Wagnera. Przyszły kompozytor ukończył najpierw szkołę św. Tomasza w Lipsku, a następnie wstąpił na Uniwersytet Lipski, gdzie pobierał naukę kontrapunktu u kantora Christiana Theodora Weinliga. Już jako piętnastolatek stworzył swój pierwszy dramat i pierwsze utwory muzyczne. Początkowo Wagner myślał o karierze literackiej. Pilnie studiował zwłaszcza dzieła dawnej literatury niemieckiej, które zawierały wątki mityczne i legendarne.
W wieku 20 lat Ryszard Wagner został dyrygentem chóru w Würzburgu. To tam powstała jego pierwsza opera „Boginki („Die Feen”). Następnie Ryszard Wagner został kapelmistrzem operowym w Magdeburgu, gdzie powstała kolejna opera „Zakaz miłości” („Das Liebesverbot”), napisana na podstawie utworu „Miarka za miarkę” Williama Szekspira. Ani pierwsze, ani drugie z dzieł młodego kompozytora nie zyskało większego uznania.
W 1836 roku Ryszard Wagner poślubił śpiewaczkę Minnę Planer. Wspólnie zamieszkali w Królewcu, gdzie Wagner objął stanowisko kierownika muzycznego teatru miejskiego. Placówka niedługo zbankrutowała, a państwo Wagner w 1837 roku przenieśli się do Rygi. Tam Ryszard Wagner został dyrektorem teatru. W niedługim czasie stworzył swoje kolejne dzieło operowe – „Rienzi”. Ono również nie rozsławiło kompozytora i z powodu długów zmuszony był do ucieczki z kraju. Od 1839 roku zamieszkiwał w Paryżu. Jego życie toczyło się w nędzy, jednak udało mu się zbliżyć do najważniejszych kompozytorów swoich czasów: Giacoma Meyerbeera, Berlioza, a także Liszta, z którym się zaprzyjaźnił. Ukończył wówczas operę według własnego libretta „Holender tułacz”. Wystawiono ją w Dreźnie wraz z wcześniejszą – „Rienzi”. Tym razem obie okazały się sukcesem, a kariera kompozytora zaczęła kwitnąc.
W 1843 roku Ryszarda Wagnera mianowano dyrygentem opery królewskiej w Dreźnie, gdzie zasłynął jako znakomity interpretator dzieł Ludwiga van Beethovena. Udało mu się także wystawić tam swoja kolejną operę „Tannhäuser”. W tym samym czasie rozpoczął pracę nad „Lohengrinem”, „Śpiewakami norymberskimi”. Szkicował także „Pierścień Nibelunga”.
W 1848 roku, po wybuchu Wiosny Ludów, Ryszard Wagner stanął po stronie rewolucji. Stłumione powstanie zmusiło go do wyemigrowania z kraju. Przeniósł się do Zurychu. Tam powstał dramat muzyczny „Tristan i Izolda”, który był wynikiem nieszczęśliwej miłości kompozytora do Matyldy Wesendonck.
Ryszard Wagner powrócił do Niemiec w 1861 roku po ogłoszeniu amnestii. W ojczyźnie, dzięki sympatii króla Ludwika II, rozwijał swoja karierę, a także otrzymał fundusze na wystawienie „Tristana i Izoldy”.
W 1865 roku Wagnera oskarżono o trwonienie funduszy państwowych. Stał się również bohaterem skandalu towarzyskiego. Wdał się w romans z córką Ferenca Liszta, która była mężatka. Owocem tego romansu był urodzony w 1869 roku syn Siegfried Wagner. Z drugą żoną Cosimą, matka Siegfrieda, przeniósł się w 1872 roku do Beyreuth, gdzie budowę wielkiego teatru operowego, pozwalającego na realizację jego wizji muzycznych i dramaturgicznych.
Przez ostatnie lata swojego życia Ryszard Wagner poświecił się pisaniu rozpraw teoretyczno-filozoficznych pod wpływem swojego przyjaciela Nietzschego. Napisał tez kolejną operę „Parsifal”. Ryszard Wagner zmarł w Wenecji 13 lutego 1883 roku. Został pochowany na cmentarzu w Beyreuth.
