[Recenzja] Tony Allen with the Africa 70 - "Jealousy / Progress" (2000)

Choć większość profitów z działalności nigeryjskiej grupy Africa 70 przypadała Feli Kutiemu, twórcą jej charakterystycznego stylu był tak naprawdę Tony Allen. To ten znakomity, do dziś inspirujący perkusista, łącząc w swojej grze jazzowe wyrafinowanie Maxa Roacha czy Arta Blakeya, funkowy puls sekcji rytmicznej Jamesa Browna oraz różne opierające się na polirytmii, zachodnioafrykańskie style, stworzył fundamenty afrobeatu. W zespole Kutiego pełnił rolę dyrektora artystycznego, a jego pozycja była na tyle silna, iż sam mógł wymyślać swoje partie do kompozycji frontmana. Ten zresztą nierzadko pisał pod konkretny rytm zasugerowany przez Allena. Stopniowo jednak narastał miedzy muzykami konflikt o adekwatne wynagrodzenie. Kryzys udało się czasowo zażegnać, gdy Fela umożliwił Tony'emu nagranie własnych kompozycji oraz wydanie ich pod swoim nazwiskiem. Na przestrzeni kilku lat ukazały się trzy albumy: "Jealousy" (1975), "Progress" (1977) oraz "No Accommodation for Lagos" (1979), wszystkie zarejestrowane dokładnie w tym samym składzie, co ówczesne nagrania Kutiego, z nim samym jako saksofonistą, pianistą i producentem.

Dwie pierwsze z tych płyt w 2000 roku skompilowano w jedno wydawnictwo, o wszystko mówiącym tytule "Jealousy / Progress". W takiej też formie materiał ten jest dostępny w streamingu, tylko z odwrotnym tytułem - "Progress, Jealousy", mimo tej samej, chronologicznej kolejności utworów. Warto sięgnąć po tę muzykę właśnie w takim komplecie, bo dopiero w pakiecie zyskuje ona albumową długość - żadne z pierwotnych wydań nie przekracza dwudziestu pięciu minut - dzięki czemu nie pozostawia niedosytu, a wciąż zachowuje bardzo przystępny czas trwania.

Zarówno "Jealousy", jak i - mimo swojego tytułu - "Progress", wpisują się w estetykę uprawianą przez Africa 70 na płytach sygnowanych nazwiskiem Kutiego. To wciąż ta charakterystyczna mieszanka muzyki afrykańskiej, funku oraz jazzu, w postaci dwóch (na każdej z oryginalnych płyt) nagrań w formie kilkunastominutowych jamów. Zmianom uległy jednak pewne proporcje. Oczywistym posunięciem jest wysunięcie bębnów Allena na pierwszy plan. Perkusja absolutnie w tych nagraniach dominuje - jej gęste, ekspresyjne i wypuklone w miksie partie ewidentnie prowadzą te utwory, czasem w ogóle nie potrzebując innych instrumentów, co najwyżej basu i kilku kompletów kongów. Mniej tu natomiast śpiewu. "Hustler" i "Afro Disco Beat" są w pełni instrumentalne, w "Jealousy" pojawia się tylko krótkie call and response chórzystów, a "Progress" zawiera gościnny występ Candido Obajimiego z Monomono, także stosunkowo niedługi. Inna zmiana to nieco bardziej jazzowy charakter tego materiału, zwłaszcza za sprawą długich saksofonowych solówek o właśnie jazzowej ekspresji i estetyce. Nie odbywa się to jednak kosztem innych wpływów. Funkowy groove wciąż znakomicie buja, a afrykański klimat podtrzymują, poza sporadycznymi wokalami, także pogodne partie pozostałych dęciaków, egzotyczne perkusjonalia czy wszechobecna polirytmia.

Płyty Feli Kutiego nie do końca pozwalają docenić perkusyjny kunszt Tony'ego Allena - rytm pełni na nich istotną rolę, ale w miksie przykrywają go inne instrumenty. "Jealousy" i "Progress" naprawiają ten błąd, oddając sprawiedliwość twórcy afrobeatu. I dzięki temu są to jedne z najlepszych wydawnictw Africa 70. Możliwość nagrania własnych płyt nie powstrzymała jednak bębniarza przed rozstaniem z zespołem - odszedł niedługo po nagraniu "No Accommodation for Lagos", zabierając ze sobą część instrumentalistów. W późniejszym czasie szukał sposobów na odświeżenie afrobeatu, dodając elementy dubu, hip-hopu lub elektroniczne brzmienia, ale nagrywał też z jazzmanami czy Damonem Albarnem. Aktywnie działał do swojej śmierci pięć lat temu.