Portret Narcyzy Żmichowskiej z cyklu „Książka Źródeł I Sourcebook

„Książka Źródeł I Sourcebook” to rozpoczęte w 2020 r., wciąż rosnące archiwum nienormatywnej polskiej historii kobiecej. Jak mówi Liliana Zeic: ,,Jest to projekt dla kłirowej kobiecości, lesbijskości, dla gomorytek, sarenek, safonek, dla takich różnych myśli o kłirze i separatyzmie i dla złości miłości. Chciałabym, żeby to wszystko się do was przylepiło i zostało przylepione, i żebyśmy znowu tak gwałtownie nie zapomnieli”. Jedną z bohaterek projektu Zeic jest Narcyza Żmichowska ps. Gabryella (1819-1876), pochodząca ze zubożałej ziemiańskiej rodziny pedagożka, konspiratorka, autorka m.in. Poganki i emancypantka. Po edukacji w szkole dla nauczycielek Klementyny Hoffmanowej i pobycie w Paryżu Żmichowska pracowała jako guwernantka, rozwijając autorski program wychowawczy i opracowując własną podstawę programową do nauczania dziewcząt. Jej idee edukacyjne zostały wprowadzone w szkołach dopiero w XX w. Żmichowska była jednocześnie założycielką pierwszej feministycznej grupy kobiet na ziemiach polskich – nazwanych przez nią Entuzjastkami albo Radownicami. ,,Należały do pierwszego pokolenia polskich emancypantek, świadomie wybierających życie samotne i samodzielne, i podejmujących równe z mężczyznami obowiązki obywatelskie” (Maria Woźniakowicz- Dziadocz). Mieszkając już w latach 40. XIX w. w Warszawie, zgromadziła wokół siebie grono uczennic – Entuzjastek. Dorastające dziewczęta domagały się wolności w wyborze życiowych partnerów oraz prawa do kształcenia i aktywności w przestrzeni publicznej. Swoje relacje z dziewczętami i kobietami Żmichowska będzie nazywać „posiestrzeniem” na długo przed ukuciem feministycznego terminu „siostrzeństwo”. Tadeusz Boy-Żeleński, którego matka należała do tej grupy, pisał, iż pośród Entuzjastek „zadzierżgują się egzaltowane, często namiętne przyjaźnie między kobietami”.