Paradżanow – filmowa wystawa w Zachęcie

Już 12 października w Zachęcie otwiera się ekspozycja poświęcona twórczości jednego z najwybitniejszych reżyserów XX wieku – Siergieja Paradżanowa. Wystawa osadza twórczość artysty w ówczesnym i aktualnym kontekście politycznym i artystycznym. W ramach ekspozycji oraz towarzyszącego jej programu zostaną zaprezentowani także współcześni twórcy wywodzący się z Ukrainy, Gruzji i Armenii.

Trzonem wystawy poświęconej twórczości Siergieja (Sergo, Serhija) Paradżanowa (urodzonego jako Sarkis Paradżanian) są sceny wybrane ze zrekonstruowanej po prawie pół wieku wersji "Barw granatu" (pierwotny tytuł: Sajat-Nowa), jego najważniejszego dzieła filmowego z 1969 roku. Film przez wiele lat znany jedynie w wersji ocenzurowanej, skróconej i przemontowanej, uznawany jest za arcydzieło kina światowego. Na wystawie zaprezentowane zostaną także te fragmenty filmu, które nie weszły do ostatecznej wersji, inne filmy Paradżanowa oraz jego rysunki, kolaże i asamblaże.


Ważnym wątkiem tej prezentacji jest niezwykła biografia tego ormiańsko-gruzińsko-ukraińskiego artysty. Urodzony w Tyflisie (dzisiejsze Tbilisi) jako Ormianin, tworzył przez większość swojego życia w granicach Związku Radzieckiego, pomiędzy Sakartwelo (Gruzją), Ukrainą i Armenią. Zmagał się z systemem politycznym, który na różne sposoby — od cenzury po represje i więzienie — ograniczał jego wolność. Najboleśniejszym wyrazem tych zmagań są prace powstałe w łagrze, gdzie spędził kilka lat. Wystawa osadza twórczość Paradżanowa w ówczesnym kontekście politycznym i artystycznym. Dziełom artysty towarzyszą prace dwóch innych wybitnych twórców działających w czasach reżimu sowieckiego w Armenii i Sakartwelo (Gruzja): artysty wideo Hamleta Hovsepiana i malarza Karla Kacharavy.

Pełen niejednoznaczności życiorys Paradżanowa — biseksualność, nieoczywista przynależność etniczna, narodowa czy państwowa — stanowią pretekst do postawienia sobie pytania o tożsamość, czym ona jest i co ją konstytuuje — ciało, płeć, narodowość, religia? Odpowiedzi na nie poszukują też prezentowani w ramach wystawy lub towarzyszącego jej programu współcześni twórcy wywodzący się z Ukrainy, Sakartwelo (Gruzja) i Armenii: David Apakidze, Jan Bačynsjkyj/Yana Bachynska, Uta Bekaia, Rosana Palazyan czy Roza Sarkisian. W ramach wystawy Zachęta we współpracy Untitled Tbilisi oraz Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski realizuje miesięczną rezydencję Davida Apakidze w Warszawie.

Równolegle z wystawą w Zachęcie w kinie Iluzjon odbędzie się przegląd filmów Siergiej Paradżanow. Barwy kina (19-24 października). Podczas retrospektywy organizowanej przez Filmotekę Narodową – Instytut Audiowizualny widzowie będą mogli zobaczyć m.in. "Barwy granatu", "Cienie zapomnianych przodków" czy "Ukraińską rapsodię", a także krótkie metraże "Złote ręce", "Kijowskie freski" i "Arabeski na temat Pirosmaniego", a także dokument "Paradjanov: A Requiem" w reżyserii Rona Hollowaya.

kuratorzy: Taras Gembik, Joanna Kordjak
producent: Michał Kubiak
projekt wystawy: Aneta Faner
identyfikacja wizualna: Kaja Kusztra

Wystawa objęta honorowym patronatem Jego Ekscelencji Aleksandra Arzoumaniana, Ambasadora Republiki Armenii w Polsce.

partnerzy wystawy: Ambasada Republiki Armenii, Komisarz ds. Diaspory Republiki Armenii, Fundacja Polsko-Ormiańska, Sergey Parajanov Museum, Cinema Foundation of Armenia, Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, kino Iluzjon, Fixafilm
specjalne podziękowania dla Narodowego Centrum Filmowego w Gruzji
patroni medialni: K MAG, Kino, Filmweb, Rynek i Sztuka, TVP Kultura

Paradżanow. Chcę minąć swój cień
12.10.2024–12.01.2025
Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki
pl. Małachowskiego 3, 00-916 Warszawa