Koło fortuny – na czym to polega?
Pod pojęciem „koła fortuny” kryje się dość prosta gra. Polega ona na tym, iż koło osadzone na centralnej osi (czyli mające możliwość swobodnego obracania się) podzielone jest na kilka wycinków. Do każdego z wycinków przypisana jest określona wartość zależna od konkretnego zastosowania. Tuż przy obwodzie koła znajduje się specjalny znacznik. Koło takie można wprawić w ruch, a gdy się ono zatrzyma, znacznik wskaże nam na odpowiedni wycinek, który się przy nim znalazł – jego wartość stanowi wynik zakręcenia kołem fortuny.
Jak widać, koncepcja koła fortuny jest bardzo prosta. Zobaczmy, do czego można ją zastosować.
Teleturniej
Pierwszą rzeczą, która z pewnością przyjdzie na myśl każdemu chyba Polakowi, jest popularny teleturniej „Koło Fortuny”. Jest on nadawany z przerwami od 1992 roku i choć przez lata zmieniał się wystrój studia, szczegółowe zasady rozgrywki i osoby prowadzące, to jednak ogólna koncepcja wciąż jest taka sama. Gra polega na zakręceniu kołem, które wskazuje następnie na kwotę pieniędzy stanowiącą nagrodę za poprawne odgadnięcie liter na zakrytym haśle. Jest to więc połączenie odgadywania haseł i wygrywania pieniędzy w oparciu o łut szczęścia.
Pierwsza wersja teleturnieju pojawiła się na ekranach TVP2 już w 1992, a w kolejnych latach dokonywano odświeżenia jego formuły. Pary prowadzące Koło Fortuny były następujące:
| Prowadzący | Lata |
| Wojciech Pijanowski Magda Masny |
1992-1995 |
| Jerzy Bończak / Andrzej Kopiczyński / Paweł Wawrzecki / Stanisław Mikulski Magda Masny |
1995-1997 |
| Krzysztof Tyniec Marta Piekarska |
2007-2009 |
| Rafał Brzozowski Izabella Krzan |
2017-2019 |
| Norbert Dudziuk Izabella Krzan |
2019-2025 |
Nie trzeba chyba dodawać, iż wśród widzów TVP2 cieszy się on nieustającą popularnością i ma grono swoich wielbicieli od wielu lat.
Tarot
Czy wiedziałeś o tym, iż Koło fortuny występuje także w Tarocie. Jest jedną z 78 kart w talii tarota i dziesiątym Wielkim Arkanem oznaczają z reguły jako 10(X). Używa się go zarówno w grach karcianych, jak i do wróżenia.
Przedstawienie Koła Fortuny w Tarocie jest dość typowe, jest to bowiem koło z sześcioma szprychami. Na jego szczycie znajduje się postać, która wydaje się być w połowie aniołem, w połowie diabłem. Pozostałe części koła to:
- niemowlę,
- chłopiec,
- młody mężczyzna,
- mężczyzna,
- starzec.
Koło symbolizuje cykl życia i jest zawieszone w otoczeniu czterech żywiołów: Ognia, Wody, Ziemi i Powietrza. Na karcie widnieje numer X i hebrajska litera YOD. Jednak w Tarocie marsylskim, który jest najbardziej tradycyjny (i od którego powinniśmy zacząć nasze poznawanie symboliki Tarota, gdyż jest to jeden z najstarszych zestawów kart), Koło Fortuny ukazuje nam drewniane koło z sześcioma szprychami i korbą, co sugeruje, iż może być ono poruszane przez inną osobę lub istotę wyższą.
Koło przedstawia trzy postacie: jedna wspina się, jedna jest na górze, a jedna schodzi po kole. Żaden z nich nie ma całkowicie ludzkich cech. Są to istoty hybrydowe. Istota na szczycie jest wyraźnie ukoronowanym sfinksem, który trzyma miecz jako ostrzeżenie: trudno będzie graczowi zająć jego miejsce na szczycie sławy i bogactwa. Ale koło się kręci i prędzej czy później istota wstępująca zastąpi „sfinksa”, który z kolei stanie się istotą zstępującą.
Ale bądźmy też ostrożni, igrając ze słowem „fortuna”. Oznacza przede wszystkim „los” lub „szczęście”. Współcześnie bardziej odpowiednim tytułem byłoby Koło Losu. Termin koło fortuny (po łacinie rota fortunae) to koncepcja pochodząca z mitologii rzymskiej, spopularyzowana w średniowieczu, która odnosi się do kapryśnej natury przeznaczenia.
Mitologia
Koło w ujęciu mitologicznym należy do bogini Fortuny, która obraca je losowo, zmieniając w ten sposób pozycję mężczyzn na kole i zsyłając im szczęście lub pecha. Koło można porównać do życia. Człowiek może być na szczycie (dobrze sobie radząc w życiu) lub do góry nogami, wszystko zależy od przeznaczenia lub szczęścia („fortuny”). Człowiek nie może uciec od swego przeznaczenia i w swoim życiu przechodzi przez wiele zmian, może być jednocześnie „na górze” i „na dole”. Motyw ten wykorzystany został między innymi w słynnej kantacie scenicznej Carla Orffa, zatytułowanej „Carmina Burana” – nawiązuje ona bezpośrednio do bogini Fortuny, a słowa kantaty słowa zostały pierwotnie napisane przez goliardów w średniowieczu.
Inne zastosowania
Koło fortuny to także popularne rozwiązanie uatrakcyjniające różnego rodzaju usług. Znajdziemy je na przykład w niektórych aplikacjach, kasynach online, sklepach internetowych i grach. Wykorzystywane jest zgodnie z ogólnym stereotypem, czyli do wylosowania jakichś korzyści. Na przykład w kasynie internetowym można po zakręceniu kołem wygrać mniej lub bardziej atrakcyjny bonus, w aplikacji mobilnej prezent lub zniżkę na jakiś produkt, albo po prostu wykorzystać koło do wylosowania wartości przydatnej do określonego celu lub gry. Zastosowań jest naprawdę mnóstwo!
