Nieoczywista historia pewnego miejsca [Nieznana Zielona Góra]

Ogrom miejsc w Zielonej Górze zostało zmienionych lub zniknęło na zawsze z miejskiego krajobrazu. Pozostały tylko na zdjęciach lub wspomnieniach mieszkańców. Dziś historia nieoczywistego miejsca, o którym nie przeczytacie w książkach.

”Od tysięcy lat wszystkim cywilizacjom, kulturom i religiom, wielkim wojnom i rewolucjom, najwybitniejszym oddziałom na świecie zawsze towarzyszy kupa”. Ten cytat z kultowej już polskiej komedii „Chłopaki nie płaczą” idealnie wpisuje się w historię bohatera tego odcinka. Nie był to obiekt o bogatych detalach architektonicznych, ani nie był zaprojektowany przez ogromnej sławy architekta. Był to budynek „użyteczności publicznej”, który był bardzo istotny dla mieszkańców miasta – szalet miejski.

Znajdował się on w centrum przy dzisiejszym pl. Powstańców Wielkopolskich. Pierwotnie był częścią istniejącego w tym miejscu więzienia, ale gdy było ono już niewystarczające, zamieniono je na WC. Pomieszczenia przebudowano na przełomie XIX i XX wieku tworząc jednokondygnacyjną budowlę z dwoma osobnymi pomieszczeniami dla kobiet i mężczyzn. Jedynym detalem architektonicznym, który się wyróżniał z całej bryły były tylko szczyty wspierające dach wykonane z cegieł.

Wychodek spełniał swoje zadanie nieprzerwanie do lat 80. XX wieku i przez mieszkańców popularnie zwany był „sraczykiem”. Miejsce bardzo przydatne, ale także kłopotliwe w centrum miasta i na dodatek w pobliżu kościoła. Instalacja w budynku dość często ulegała awarii i popularnym zjawiskiem był odór ekskrementów w okolicy. Nie można było do tego dopuścić w młodym mieście wojewódzkim jakim była wówczas Zielona Góra. Kiedy sąsiedni budynek postanowiono przygotować do pełnienia funkcji kulturalnych, to szalet musiał zniknąć z miejskiego krajobrazu. Jak pisał zielonogórski ANDABATA – „na upadek wychodków zielonogórskich patrzę już bezradnie”. Wiele osób odetchnęło jednak wówczas z ulgą.

Dziś w centrum miasta nie uświadczymy szaletu miejskiego (nie licząc tego w ratuszu), teren po dawnych „sraczykach” pełni dzisiaj rolę zwykłego chodnika i kilka osób pamięta, iż kiedyś tu było zupełnie coś innego.

Źródła:
-opracowania zbiory własne;
– archiwalne numery i artykuły „Gazety Zielonogórskiej”, „Gazety Zielonogórskiej” różnych autorów;
-wspomnienia zielonogórzan w zborach własnych;
-zbiory Archiwum Państwowego w Zielonej Górze

Tekst:
dr Grzegorz Biszczanik – historyk, regionalista, znawca dziejów Zielonej Góry

Dawne więzienie przy dzisiejszym pl. Powstańców Wielkopolskich w Zielonej Górze, gdzie widać jeszcze budynek nie przystosowany do funkcji szaletu – początek XX wieku. Zbiory prywatne

Szalet miejski przy dzisiejszym pl. Powstańców Wielkopolskich w Zielonej Górze lata 70. XX wieku. Fot. Cz. Łuniewicz – zbiory APZG

Szalet miejski zwany „sraczykiem” przy dzisiejszym pl. Powstańców Wielkopolskich w Zielonej Górze. Fot. B. Bugiel

Miejsce po dawnym wychodku Kierskim przy dzisiejszym pl. Powstańców Wielkopolskich w Zielonej Górze. Fot. Własne