W wieku 94 lat zmarła Urszula Kozioł – poetka, pisarka, eseistka, redaktorka i jedna z najważniejszych postaci powojennej literatury polskiej. Jej śmierć, ogłoszona w niedzielę 20 lipca 2025 roku, zamyka wyjątkowo długą i intensywną obecność kobiecego głosu w polskiej kulturze literackiej. Odejście Kozioł to nie tylko osobista strata dla tych, którzy ją znali, ale przede wszystkim pustka, jaka pozostaje po twórczyni, która przez dekady formułowała poetyckie diagnozy rzeczywistości – z charakterystyczną dla siebie powściągliwością, czułością i klarownością języka.
fot. Warszawa w Pigułce
Urszula Kozioł urodziła się w 1931 roku w Rakówce na Lubelszczyźnie. Z prowincji wyniosła uważność na codzienność, rytm przyrody, ale także wyostrzone poczucie realności. Po wojnie związała się z Dolnym Śląskiem – najpierw jako nauczycielka w Bystrzycy Kłodzkiej, później we Wrocławiu, który na dziesięciolecia stał się jej miastem. To właśnie tutaj współtworzyła i redagowała pismo „Odra”, jedno z ważniejszych środowisk intelektualnych drugiej połowy XX wieku. Pracowała również w miesięczniku „Poglądy”, gdzie kierowała działem literackim. Przez lata prowadziła także Wrocławski Ośrodek Kultury, aktywnie uczestnicząc w życiu artystycznym i społecznym miasta.
Debiutowała w 1953 roku na łamach „Gazety Robotniczej”, a jej utwory gwałtownie trafiły do czołowych pism literackich. Pisała dla „Poezji”, „Tygodnika Kulturalnego”, „Współczesności” – wszędzie tam, gdzie poezja i refleksja miały coś znaczyć. Jej twórczość dojrzewała razem z epoką, ale nigdy się jej nie poddawała. Była wyczulona na przemiany języka, opowiadała świat bez łatwych metafor, a jej pisanie – głęboko osobiste, ale i intelektualne – unikało modnych uproszczeń. Do ostatnich lat pozostawała aktywna twórczo – jej ostatni tom poetycki „Raptularz” ukazał się w 2023 roku i zebrał entuzjastyczne recenzje.
Kozioł przez całe życie była wielokrotnie nagradzana i doceniana. Otrzymała m.in. Nagrodę im. Kościelskich, Wrocławską Nagrodę Poetycką Silesius, Nagrodę Miasta Wrocławia, a także tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego. W 2024 roku została uhonorowana Nagrodą Literacką „Nike” – najwyższym wyróżnieniem dla polskich pisarzy. To była późna, ale w pełni zasłużona kulminacja jej kariery, świadcząca o ciągłej aktualności i sile jej poezji.
Jej śmierć to koniec pewnej epoki – epoki, w której słowo poetyckie było nie tylko estetyczną formą, ale też formą sumienia i refleksji nad losem jednostki oraz wspólnoty. Urszula Kozioł zostawiła po sobie nie tylko liczne tomy wierszy, ale także wrażliwość wpisaną w pokolenia czytelników i autorek, dla których jej głos był inspiracją. Choć jej twórczość pozostaje z nami, sam głos zamilkł – cichy, ale przenikliwy, zawsze obecny tam, gdzie trzeba było nazwać rzeczy ważne.
