Nie tylko "Better Man". Top 10 niezwykłych filmowych biografii

Historia Williama Walkera z pewnością nadaje się na film. Amerykański lekarz w połowie XIX wieku organizował samodzielne wyprawy na południe kontynentu, gdzie próbował przejąć władzę m.in. w Nikaragui, ogłaszając się jej dyktatorem. Tą szaloną opowieść postanowił sfilmować Alex Cox, twórca "Komorników" czy punkowej biografii basisty Sex Pistols "Sid i Nancy". Ze swadą godną najlepszych twórców lat 80. pokazał niezwykłą absurdalność całego wydarzenia, naciskając nie tyle na historyczne fakty, ale na ich niewystarczalność w przedstawieniu całej postaci. Z dat, suchych informacji nie wyłania się przecież żywy człowiek, a taki przecież rzeczywiście istniał. Na ekranie dostaje oblicze Eda Harrisa, który portretuje wielowymiarowego bohatera. Reżyser dostosował formę filmową do swojego przekazu, krytycznie komentując interwencjonizm USA w sprawy państw Ameryki Środkowej. Tak stworzył niezwykle oryginalny film biograficzny, który wykracza poza zwyczajną opowieść o życiorysie postaci historycznej.

"Kompletnie nieznany" w reżyserii Jamesa Mangolda również staje w kontrze do jednostronnego spojrzenia na swojego bohatera. Najbliżej nieokreślonego statusu Boba Dylana, tajemniczego muzyka-legendy, stanął projekt Todda Haynesa z 2007 roku. "I'm Not There. Gdzie indziej jestem" to ambitny kolaż złożony z prób odpowiedzi na pytanie o tożsamość artysty. W ikonę sceny wciela się aż szóstka aktorów: Cate Blanchett, Christian Bale, Heath Ledger, Richard Gere, Ben Whishaw i Marcus Carl Franklin. Rola każdego z nich opisuje nieco inny element persony, która po seansie może wydać się jeszcze bardziej niezrozumiała czy zagmatwana. Twórcy nie zamierzają jednak rozplątywać supła, ale pokazać jego rozmiar, jak najgłębiej wnikając w portret. Ambitny pomysł zmienił się w wyjątkowy film, którego bohaterem nie mógłby zostać żaden inny muzyk.

Yukio Mishima ma coś wspólnego z Jakiem La Mottą czy Tavisem Bickle’em. Japoński pisarz również stał się bohaterem scenariusza Paula Schradera, dołączając do grona wielkich charakterów ożywionych przez pióro twórcy. Zarówno prawdziwe, jak i fikcjonalne postaci jego filmów przechodzi ten sam egzystencjonalny dreszcz. W filmie "Mishima" autor przeprowadza nas przez biografię i twórczość tytułowej postaci, żongluje estetyką, planami czasowymi i tematami. W tym mariażu kolorów, fikcji i prawdy, kreacji i dokumentu, powstaje kolejny wyjątkowy obraz. W ten sposób Schrader tworzy swój kolejny wspaniały portret. Jego zainteresowania przekształcają się w dojrzałe i przejmujące dzieło, jedno z najlepszych w karierze. Oprócz kreacji Kena Ogaty w pamięci zapada też muzyka Philipa Glassa.

W filmie Dereka Jarmana "Caravaggio" jest przede wszystkim artystą, a nie człowiekiem. Na samym wstępie widać, jak brytyjski reżyser zmienił niepisane zasady rządzące filmowymi biografiami. Zamiast łączyć prawdę historyczną z namacalnymi śladami jego życia – sztuką, którą stworzył – twórcę interesują właśnie obrazy. Dzięki uważnemu opowiadaniu dzięki środkom filmowym tworzy portret artysty, jakiego jeszcze nie widzieliście. Jarman przysłużył się kinu dzięki współpracy z rzeszą młodych aktorów. "Caravaggio" rozpoczął wielkie kariery Tildy Swinton i Seana Beana, a także kostiumografki Sandy Powell.

Druga połowa XVIII wieku. Młoda austriacka księżniczka wyrusza w podróż do Francji, aby wyjść za mąż. Zostaje wydana w politycznym małżeństwie pieczętującym przyjaźń dwóch państw. W obcym świecie pełnym niezrozumiałej etykiety dworskiej i nieznajomych ludzi żyje przecież młoda dziewczyna, która chce się bawić, spełniać własne marzenia i żyć pełnią życia. Reżyserka Sofia Coppola pokazuje władczynię niczym pozostałe bohaterki swoich filmów. Nie myśli o wartościowaniu jej wyborów, ale oddaje jej ekran. Używa współczesnej muzyki, nie skupia się jedynie na dworskim życiu, które od razu przesłoniłoby postać. W tym ujęciu, dalekim od kronikarskiej poprawności oraz tła w postaci wielkiej historii z podręczników, władczynię można w końcu zrozumieć. Popularność, jaką film utrzymuje po latach, to najlepszy dowód, iż wizję przyjęli też widzowie.

Do czasu tego filmu Charles Bronson był postacią, którą znali najwyżej niektórzy Brytyjczycy. Jego dotychczasowa kariera (wcześniej był znany jako Michael Pearson) sprawiła, iż okrzyknięto go najbardziej brutalnym więźniem na Wyspach. Nicolas Winding Refn nigdy nie zamierzał uczynić z filmu usprawiedliwienia dla bohatera, ale pokazać jego oblicze. Dzięki stylizacji ujawnia się efektowna przemiana człowieka. Filmowy Bronson ma w zanadrzu niekończące się zaskoczenia: zarówno obejmujące psychopatyczną kreację Toma Hardy’ego, jak i kolejne inscenizacyjne pomysły Refna. Przy niewielkim budżecie udało się stworzyć nietuzinkowy film biograficzny, który pamięta się po latach od pierwszego seansu.

Prawdziwi geniusze pracują z taką łatwością, iż ich widzowie stają się pewni, iż sami mogliby wykonywać ich pracę. W przypadku muzycznych biografii takimi wirtuozami do obserwowania są Jake Kasdan i Judd Apatow. Wspólnie stworzyli bowiem perfekcyjną parodię filmów biograficznych o słynnych muzykach – "Idź twardo: historia Deveya Coxa". Oczywiście tytułowy wokalista to wytwór ich wyobraźni. W jego życiorysie zbiera się jednak każda klisza, dzięki której powstali najbardziej prominentni przedstawiciele gatunku. Ordynarność tych pomysłów każe myśleć, iż każdy uważny widz z kartką i długopisem zebrałby takie same obserwacje. Jednak swoich uważnych notatek na pewno nie przekułby w aż tak udaną komedię. W rolach głównych John C. Reilly, Kristen Wiig, Tim Meadows i Jenna Fischer.

Komik Lenny Bruce nie jest postacią powszechnie znaną w Polsce. jeżeli choćby ktoś słyszał o nim, prawdopodobnie za sprawą filmu Boba Fossego. Autor "Kabaretu" i "Całego tego zgiełku" postanowił zrealizować biografię uwielbianego performera, który słynął z niepoprawnego humoru. Szansę na gigantyczną karierę zabiera mu jednak wrodzony temperament, który wybucha w najbardziej newralgicznych momentach. Choć film nakręcono w czerni i bieli, obraz bohatera jest daleki od prostych rozgraniczeń. Zadania nie ułatwia reżyser, który pokazuje życiorys jako zlepek scen, w tym występów Bruce’a. Zniszczone nadzieje, ambicja i wściekłość, które przebijają z ekranu, stworzyły z "Lenny’ego" obraz wyjątkowy, warty miejsca na tej liście.

Na polskim podwórku kandydat na nieoczywistą filmową biografię może być tylko jeden. "Wojaczek" w reżyserii Lecha Majewskiego dotyczy ostatnich lat w życiu poety, który zmarł przedwcześnie w 1971 roku. Twórca jego ekranowego życiorysu postanowił nie skupiać się na tym, co wiemy o znanym artyście, ale raczej z pomocą jego wierszy odwzorować zawartość jego duszy. Fatalistyczna wizja świata płynąca z tekstów, które po sobie zostawił, odznacza się na świecie przedstawionym. Film opowiada też o ponurej Polsce przełomu lat 60. i 70. Dzięki perspektywie tak wyjątkowego reżysera, jakim jest Majewski, przedstawiony portret poety pozostaje osobnym przypadkiem w dorobku polskiej kinematografii.

Bohaterki filmów Pablo Larraína zostają zamknięte w złotych klatkach i właśnie tam przeżywają swoje problemy. Dla Pierwszej Damy w "Jackie" był to wyśniony Camelot, a Diana ze "Spencer" cierpi w królewskiej rezydencji Windsorów w Norfolk. Cała familia jak co roku spędza tam święta. Tymczasem księżna decyduje się na rozwód z księciem Karolem. Reżyser stara się ująć całą postać dzięki pokazaniu jednego wyrywku z jej biografii. To idealne warunki, aby zabłysnęła gwiazda produkcji. Kristen Stewart staje wobec uprzedzeń tak jak jej postać. Z zadania wywiązuje się wzorcowo, dostarczając impresję na temat życia wewnętrznego kobiety, która na lata została postacią pomnikową dla wielu ludzi.