Kolejna, 21. już odsłona festiwalu Millennium Docs Against Gravity to coroczne święto kina dokumentalnego. Selekcja w 2024 roku to zbiór filmów różnorodnych, traktujących o relacjach międzyludzkich oraz złożoności naszej natury. „W relacji ze światem” – tak brzmi hasło tegorocznej edycji festiwalu. Tradycyjnie już wybraliśmy dla Was filmy, których seansów kinowych najbardziej nie możemy się doczekać. Druga część zestawienia o edycji online już wkrótce!
Jeszcze nie jestem tym, kim bym chciała, reż. Klára Tasovská
fot. „Jeszcze nie jestem tym, kim bym chciała” / materiały prasowe MDAGOpis fabuły Jeszcze nie jestem tym, kim bym chciała przypomina o moich ukochanych filmach zeszłorocznej edycji festiwalu Millennium Docs Against Gravity, czyli Apolonia, Apolonia oraz Całe to piękno i krew. Te feministyczne opowieści ukazywały jednoczesną zwyczajność i niezwykłość życia wyzwolonych artystek oraz ich skomplikowaną relację z otoczeniem. Na obu seansach doznałem swoistego katharsis, a luźne porównanie wysoko zawiesza poprzeczkę dokumentowi Kláry Tasovskej. Intrygująca jest forma jej filmu dokumentalnego, który składa się jedynie ze zdjęć wykonanych przez Libuše Jarcovjákovą, wybitną czeską fotografkę, dokumentującą nocne życie lat 70. i 80. XX wieku. Dzięki fotografiom doświadczymy wypełnionej hedonizmem podróży od nielegalnych klubów komunistycznej Pragi (między innymi gejowskiego baru T-Club, którego była codziennym gościem), przez nokturny Zachodniego Berlina, aż po oślepiające światłem Tokio. Artystka opowie o swojej sztuce, duszy, burzliwych związkach, cielesności i nieskończonym poszukiwaniu tożsamości. Statyczny obraz uzupełni jej głos, gdy przeczyta nam kartki swojego pamiętnika. Film zadebiutował na Berlinale, a pierwsze recenzje wskazują na poetyczność i siłę prostej formy.
Jakub Nowociński
Agent szczęścia, reż. Arun Bhattarai, Dorottya Zurbó
fot. „Agent szczęścia” / materiały prasowe MDAGSzczęście jest emocją trudną w klasyfikacji i mam wrażenie, iż równie ciężką do określenia, bo czym w końcu jest uczucie wielkiego zadowolenia, które słownikowo definiuje szczęście? Władca Bhutanu zdecydował się mimo wszystko zbadać jego poziom wśród swoich obywateli, wysyłając w teren 75 mężczyzn w roli ankieterów, uzbrojonych w listę pytań i niemal matematyczny wzór do obliczenia poziomu szczęścia. Amber, jeden z ankieterów, podczas zadawania Bhutańczykom pytań o ilość posiadanych krów, wiarę w reinkarnację czy posiadane sprzęty domowe, zaczyna kwestionować swoje szczęście. Pozornie zadowolony z życia mężczyzna, szukając miłości, której mu brakuje, określa również swój poziom szczęścia.
Karolina Kruk
Ostatnia wyprawa, reż. Eliza Kubarska
fot. „Ostatnia wyprawa” / materiały prasowe MDAGGórskie klimaty są mi szalenie bliskie tak naprawdę od zawsze. Przez ponad 10 lat swojego dziecięcego życia każde lato spędzałam w Tatrach oraz Pieninach. To tam postawiłam pierwsze kroki, tam obchodziłam urodziny. Gdy więc zobaczyłam, iż w programie 21. edycji Millennium Docs Against Gravity, pojawił się film o Wandzie Rutkiewicz, PRZEPADŁAM!
Co prawda wyprawa w Himalaje dopiero przede mną, ale Wanda Rutkiewicz jawi się dla mnie jako postać tak tajemnicza, jak same wspinaczki na bezlitosne szczyty. Od lat często wracam do niej myślami sprawdzając, czy jakimś cudem odnaleziono ją po zaginięciu pod szczytem Kanczendzonga.
Eliza Kubarska w swoim dokumencie przedstawia interesujące spojrzenie na losy Rutkiewicz. Udaje się do Nepalu, by porozmawiać z tamtejszą ludnością, która nie tylko poznała himalaistkę osobiście, ale też wierzy, iż Wanda wciąż żyje.
Czy w filmie dokonano przełomu? I jaka była Wanda Rutkiewicz, gdy wtapiała się w górski żywioł? W odkryciu tych odpowiedzi na pewno pomogą archiwalne nagrania dźwiękowe oraz audiowizualne, na których Polka wypowiada się we własnej osobie.
Anna Czerwińska
Uczestnik, reż. Clair Titley
fot. „Uczestnik” / materiały prasowe MDAGTomoakiego Hamatsu poznałem w trakcie ogrywania 428: Shibuya Scramble, gdzie wcielał się w drugoplanową rolę karykaturalnego hochsztaplera handlującego tajemniczym napojem energetycznym. Gdy lata później zobaczyłem jego charakterystyczną twarz ozdabiającą internetowy post o japońskim, wysoce niepokojącym reality show, uznałem temat za kolejną, klasyczną próbę wyłudzania kliknięć. Odosobnienie? Podglądactwo? Życie z gazetowych kuponów? Przecież to jakaś depresyjna creepypasta. To w końcu aktor. To pewnie kadr z jakiegoś niszowego filmu.
A jednak. By odnieść sukces, Tomoaki Hamatsu przeżył na planie Susunu! Denpa Shōnen coś, co dla wielu może brzmieć jak małe piekło na ziemi. Odpowiedź na to, do jakiego stopnia dobrowolnie, pozostawiam w reżyserskich rękach Clair Titley. Oby materiały archiwalne oraz wywiady z twórcą i nieświadomym tworzywem wystarczyły do wykreowania koherentnego obrazu całej sytuacji.
Po ponad 20 latach wypadałoby, żeby ktoś wreszcie wyjaśnił, jak to się wszystko mogło stać.
Bartłomiej Rusek
Jak zostać Japończykiem, reż. Ema Ryan Yamazaki
fot. „Jak zostać Japończykiem” / materiały prasowe MDAGJapończycy słyną ze swojej kultury, która jest wierna tradycjom i religii. Postrzega się ich jako wysoce oddanych pracy i wspólnemu dobru naród, skrywający wiele pod płaszczem enigmatyczności. Nic więc dziwnego, iż Japonia tak fascynuje wielu z nas. Jak zostać Japończykiem może i nie pokaże nam, w jaki sposób możemy zdobyć japoński paszport, ale przybliży japoński system edukacji, który twórczyni filmu obserwowała przez rok. Szkoła jest bowiem tym okresem, w którym Japończycy nie zdobywają wiedzy jedynie stricte podręcznikowej, ale też kształtuje się ich poczucie wspólnoty, samodyscyplinę czy zachowanie dobrych manier. Japońska reżyserka mimo wszystko patrzy na system krytycznym okiem, bez zbędnej gloryfikacji pokazuje szkolnictwo rodzimego kraju bardziej jako fabrykę, niż miejsce zdobywania wiedzy.
Karolina Kruk
Matka Vera, reż. Cécile Embleton, Alys Tomlinson
fot. „Matka Vera” / materiały prasowe MDAGMiłośnicy fotografii mogą kojarzyć nazwisko i prace Alys Tomlinson, która w 2018 roku zwyciężyła w rozdaniu nagród Sony World Photography Award za zbiór zdjęć Ex-Voto. Na jednym z jej portretów można było ujrzeć Verę, siostrę zakonną, służącą w ośrodku dla osób zmagających się z uzależnieniem od alkoholu i narkotyków. Brytyjska artystka przeniosła się z jednego doskonałego kadru na 24 klatki na sekundę w swoim filmowym debiucie, który wyreżyserowała wraz z Cécile Embleton.
Reżyserki uczyniły ze wspomnianej wcześniej Very główną bohaterkę swojego pełnometrażowego filmu dokumentalnego. W oczach osób, którym pomaga, kobieta dostrzega dokładnie to, od czego sama uciekła (a może przez cały czas ucieka?). Po dwudziestu latach od złożenia ślubów do jej ofiarnego życia wkrada się wewnętrzny kryzys. W drodze do wyzwolenia musi stawić czoła przeszłości i zaufać swojemu instynktowi. Zwiastun obiecuje wizualną ucztę, a organizatorzy Millennium Docs Against Gravity zapowiadają, iż pełnoprawnych bohaterów filmu odnajdziemy w świetle, cieniu, dźwięku oraz ciszy. Matka Vera zdobyła już nagrody na Locarno First Look 2023 i Hot Docs Forum 2021.
Jakub Nowociński
Ibelin, reż. Benjamin Ree
fot. „Ibelin” / materiały prasowe MDAGO Matsie Steenie nie słyszałam nigdy wcześniej. Może dlatego, iż nie grałam w World of Warcraft? Filmem zainteresowałam się – nie ukrywam – przez wzgląd na jego tytuł. „Ibelin” brzmi przecież, jak imię wyciągnięte ze świata fantasy. Nie pomyliłam się!
Dokument przedstawia historię Matsa, który w wieku 25 lat zmarł na dystrofię mięśniową Duchenne’a – rzadką chorobę genetyczną powodującą zanik mięśni w ciele. Wraz z postępem choroby uciekał do świata wirtualnego, pisząc bloga oraz całymi dniami grając w World of Warcraft. W sieci mógł być kimkolwiek chciał, a z uwagi na swój stan zdrowia, z WoWa uczynił prawdziwe RPG. Benjamin Ree otrzymał za Ibelina nagrodę za najlepszą reżyserię na festiwalu w Sundance.
Rodzicom Matsa wydawało się, iż ich syn nie ma wpływu na ludzkie życia, nie doświadcza przyjaźni czy zauroczenia. Wszystko zmieniło się, gdy na blogu opublikowali wpis o jego śmierci.
Co ciekawe, fragmenty filmu stanowią animowane odzwierciedlenie dzienników Ibelina – postaci wykreowanej przez Matsa. Dzięki temu widz z pewnością bardziej wczuje się w jego los oraz podejmowane decyzje. Nie wiem, jak Wy, ale dla mnie to wystarczający pretekst, by rozpocząć swoją przygodę z World of Warcraft.
Anna Czerwińska
korekta: Daniel Łojko, Anna Czerwińska
