Dziś, 5 października, sekretarz Akademii Szwedzkiej Mats Malm ogłosił, iż 120. laureatem literackiej Nagrody Nobla został norweski pisarz, poeta, dramaturg, scenarzysta, tłumacz, eseista Jon Fosse.
Nagroda została przyznana za “nowatorskie sztuki i prozę, dające wyraz temu, co niewypowiedziane”. Oprócz pamiątkowego medalu z wizerunkiem fundatora Alfreda Nobla Fosse otrzyma czek na 11 milionów koron szwedzkich czyli 4,4 mln zł.
Laureat urodził się 29 września 1959 roku w niewielkim portowym mieście Haugesund leżącym na północy Norwegii w regionie Rogaland. W wieku siedmiu lat omal nie zginął w wyniku nieszczęśliwego wypadku, który, jego zdaniem, był “najważniejszym doświadczeniem” dzieciństwa i “stworzył” go jako artystę. W młodości marzył o karierze gitarzysty rockowego, ale ostatecznie skupił się na literaturze.
Anna i Jon Fosse. Zdjęcie z 2015 r. Foto: foto: x / Det Norske Samlaget / screen: GT. Kliknij, aby powiększyć.Po ukończeniu szkoły średniej przeniósł się do Bergen, gdzie na tamtejszym uniwersytecie studiował historię, filozofię i socjologię. W 2015 roku został uhonorowany tytułem Doktora Honoris Causa Uniwersytetu w Bergen (> link).
W latach 1979-1983 pracował jako dziennikarz, następnie wrócił na studia i od 1987 do 1993 r. zgłębiał tajniki kaligrafii.
W 2011 roku Fosse zamieszkał wraz żoną Anną – słowacką tłumaczką, germanistką i literaturoznawczynią oraz ich dwójką dzieci w rezydencji dla honorowych artystów w Grotten. W 2013 roku pisarz nawrócił się na wiarę katolicką.
Zadebiutował w 1983 roku powieścią “Czerwone, czarne “. Światowa premiera jego pierwszej sztuki “Nigdy się nie rozstaniemy ” odbyła się w 1994 roku. Od swojego debiutu Fosse dał się poznać jako bardzo płodny autor. Na jego koncie znajdują się powieści, zbiory opowiadań dla dorosłych i dzieci, eseje, trzydzieści sztuk teatralnych, scenariusze filmowe, tłumaczenia, a choćby piosenki. Jego utwory przetłumaczono na niemal pięćdziesiąt języków i wydano w setkach tysięcy egzemplarzy. Najważniejsze powieści opublikowano w ponad dwudziestu językach, takich jak angielski, niemiecki, francuski, szwedzki, duński, słowacki i in., a sztuki teatralne zaprezentowano na ponad stu dwudziestu scenach. Pełna bibliografia: > tutaj.
Jon z żoną Anną podczas Festiwalu Nowego Dramatu w Bratysławie w maju 20023 r. Foto: novadrama.sk / screen: GT.Fosse był już wielokrotnie nagradzany. Najważniejsze z nagród to Nagroda Doblouga (1999 r.) i Nagroda Nordycka (2017).
A tak mówi o swojej twórczości prozatorskiej:
Pomimo swych osiągnięć próżno szukać książek noblisty na polskich półkach księgarskich. Do tej pory z ośmiu wydanych w Norwegii tomików poetyckich w kraju Miłosza i Szymborskiej nie ukazała się żaden z nich, próżno szukać tych wierszy także w pismach literackich. Podobnie jest z esejami i opowiadaniami. Do tej pory po polsku ukazały się tylko jego „Sztuki teatralne” i wydana 21 września br. powieść “Drugie imię. Septologia 1-2”.
To drugi w ostatnich latach przypadek, gdy laureat Nobla jest niemal nieznany polskiemu czytelnikowi. W 2020 r. amerykańska poetka Louise Glück otrzymała wyróżnienie Akademii Szwedzkiej, a jej pierwsze dwa zbiory wierszy ukazały się w Polsce dopiero pod koniec 2021 r.
→ M. Baryła
5.10.2023
• żródło: YouTube / screen: Gazeta Trybunalska
• więcej o literackim Noblu: > tutaj
