Kolejny artykuł z cyklu Klasyki Literatury z Zysk i S-ka zamyka jedną z najsłynniejszych trylogii na świecie! „Powrót Króla” to trzeci i ostatni tom monumentalnej powieści Władca Pierścieni autorstwa J.R.R. Tolkiena. Mimo iż dzieło często jest określane mianem „trylogii”, autor zawsze podkreślał, iż stanowi ono jedną spójną historię, pierwotnie podzieloną przez wydawcę na trzy części ze względów praktycznych. Powieść ukazała się 20 października 1955 roku w Wielkiej Brytanii i od tego czasu pozostaje jednym z kamieni milowych literatury fantasy.
Geneza tytułu i struktura książki
Jak już wspominaliśmy Tolkien początkowo planował, by Władca Pierścieni był jedną książką podzieloną na sześć ksiąg. Jednak decyzja wydawcy sprawiła, iż ostatnie dwie księgi – V („Wojna o Pierścień”) i VI („Koniec Trzeciej Ery”) – zostały wydane jako oddzielny tom zatytułowany Powrót Króla. Sam autor nie był zwolennikiem tej nazwy, uważając, iż zdradza on zbyt wiele z fabuły, sam zaproponował tytuł Wojna o Pierścień.
Fabuła: Wojna, Poświęcenie i Nowy Początek
Księga V: Wojna o Pierścień
W tej części akcja skupia się na obronie Minas Tirith, stolicy Gondoru, przed potężnymi siłami Saurona. Gandalf i Pippin przybywają do miasta, gdzie spotykają Denethora, namiestnika Gondoru, który popada w obłęd, próbując zmierzyć się z nieuchronną zagładą. Oblężenie Minas Tirith prowadzi do epickiej bitwy na polach Pelennoru, gdzie siły Rohanu, dowodzone przez Théodena, stawiają czoła armii Mordoru. Momentem przełomowym okazuje się przybycie Aragorna i jego towarzyszy wraz z Armią Umarłych, którzy pomagają przechylić szalę zwycięstwa na stronę ludzi.
Księga VI: Powrót Króla
Druga część tomu śledzi Froda i Sama w ich ostatecznej podróży do Góry Przeznaczenia, gdzie muszą zniszczyć Jedyny Pierścień. Kulminacyjny moment następuje, gdy Frodo, ulegając pokusie Pierścienia, decyduje się go zatrzymać. Jednak Gollum, obsesyjnie pragnący odzyskać swój „skarbiec”, przypadkowo niszczy Pierścień, spadając do Szczelin Zagłady. Śmierć Pierścienia oznacza koniec Saurona i jego potęgi.
Po zwycięstwie Aragorn zostaje koronowany na króla Gondoru, a Drużyna Pierścienia wraca do Shire, by odnaleźć swój dom w ruinie, sterroryzowany przez Sarumana. Dzięki heroizmowi hobbitów Shire zostaje wyzwolony, ale Frodo, zmagając się z traumą i ranami, ostatecznie opuszcza Śródziemie, odpływając na Zachód wraz z Gandalfem i elfami.
Dodatki: Skarbnica Wiedzy o Śródziemiu
Jednym z najbardziej cenionych elementów Powrotu Króla są dodatki, które szczegółowo rozwijają mitologię i historię świata stworzonego przez Tolkiena. Znajdują się tam m.in.:
- Kroniki królów i władców – historia Númenoru, Gondoru, Rohanu i krasnoludów,
- Kronika Lat – wydarzenia od Drugiej do Czwartej Ery,
- Rodowody głównych postaci,
- Opis języków, alfabetów oraz kalendarzy używanych w Śródziemiu.
Ciekawostki o J.R.R. Tolkienie
Warto wspomnieć o kilku intrygujących faktach z życia Tolkiena, które wpłynęły na jego twórczość i sam Powrót Króla. Autor nie przepadał za twórczością Szekspira, którą musiał studiować w szkole. Szczególnie irytowała go scena z Makbeta, w której „Wielki Las Birnamski” miał „maszerować” na wzgórze Dunsinane, ale ta niechęć nie stanęła na drodze kreatywnemu umysłowi Tolkiena, który wyobraził sobie prawdziwie kroczące drzewa. Dzięki Szekspirowi otrzymaliśmy Entów w Władcy Pierścieni.
Jego życie prywatne również miało znaczący wpływ na powstanie epickich historii. Tolkien poznał swoją żonę Edith Bratt, gdy miał 16 lat, a ona 19. Jego ukochana żona była inspiracją dla postaci Lúthien Tinúviel z Silmarillionu oraz Arwen Undómiel z Władcy Pierścieni.
Tolkien często czerpał również z doświadczeń wojennych. W przedmowie do Władcy Pierścieni przyznał, iż zainspirowały go wspomnienia z bitwy nad Sommą – szczególnie bagniste, martwe krajobrazy północnej Francji, które przypominały mu martwe bagna w pobliżu Mordoru.
Filmowa Adaptacja: „Władca Pierścieni: Powrót Króla”
W 2003 roku reżyser Peter Jackson przeniósł na ekrany kin trzecią część powieści, tworząc monumentalne dzieło, które zdobyło aż 11 Oscarów, w tym za najlepszy film. Produkcja, nakręcona w malowniczych plenerach Nowej Zelandii, podbiła serca widzów i krytyków na całym świecie, stając się jednym z największych osiągnięć w historii kina.
Film wiernie oddaje ducha książki, choć pewne wątki zostały zmienione lub skrócone. Jednak Peter Jackson chcąc dać fanom więcej euforii z ekranizacji wypuścił również bardziej rozbudowaną wersję rozszerzoną, która porusza więcej wątków zawartych w książce. Niezapomniane sceny, takie jak bitwa na polach Pelennoru czy koronacja Aragorna, na trwałe wpisały się do kanonu współczesnej popkultury.
Znaczenie i Dziedzictwo
Powrót Króla to nie tylko zakończenie epickiej opowieści o walce dobra ze złem, ale także głęboka refleksja nad przyjaźnią, poświęceniem i ceną, jaką trzeba zapłacić za ocalenie świata. Dzieło Tolkiena pozostaje ponadczasowe, inspirując kolejne pokolenia czytelników i twórców.
Czytając ostatni tom Władcy Pierścieni, zanurzamy się w uniwersum, które łączy epicką skalę wydarzeń z intymnością emocji i motywacji bohaterów. To historia, która nigdy nie przestanie zachwycać, a zwłaszcza, gdy otrzymujemy ją w przepięknym wydaniu z magicznymi ilustracjami.
