Polska zyskała aż 16 pozycji w Indeksie Wolności Mediów organizacji Reporterzy bez Granic w porównaniu z pozycją z ubiegłego roku. Wciąż jednak daleko nam do światowych liderów, wśród których jest sporo państw z naszego regionu.
Jeszcze przed dwoma laty Polska plasowała się w Indeksie Wolności Mediów na 57. pozycji. Rok temu, już po zmianie władzy w kraju, awansowała o 10 miejsc, a w tym roku o kolejne 16.
O ile Polska ma zróżnicowany krajobraz medialny, świadomość społeczna na temat wolności prasy pozostaje niska, oceniła organizacja Reporterzy bez Granic (RSF), która opracowuje wskaźnik.
Jak wskazali RSF, w czasie ośmioletnich rządów PiS „media publiczne zostały przekształcone w narzędzia propagandy, a media prywatne poddawano różnym formom nacisku”. Jako przykład podali rolę TVP w przekazywaniu narracji ówczesnego rządu, a także przejęcie wydawnictwa Polska Press przez Orlen.
„Zwycięstwo opozycji pod koniec 2023 roku otwiera możliwość poprawy prawa do informacji”, dodała organizacja.
Zauważyła, iż media prywatne w Polsce są „stosunkowo zróżnicowane” i obejmują niezależne media, takie jak TVN, „Gazeta Wyborcza” czy Onet.
RSF: W Polsce jest lepiej, ale nie idealnie
Według RSF od czasu objęcia rządów przez koalicję pod przewodnictwem Donalda Tuska, w dużej mierze ustały słowne ataki i tzw. pozwy SLAPP (strategiczne pozwy mające na celu uciszenie dziennikarzy) ze strony rządu wobec mediów prywatnych.
„Media publiczne stały się jednak przedmiotem politycznego sporu między nowym rządem, który wdraża ostrożną reformę, a instytucjami kontrolowanymi przez poprzednią partię rządzącą – PiS – które starają się ją zablokować”, podkreśliła organizacja.
Wskazała też, iż choć polska konstytucja gwarantuje wolność prasy i prawo do informacji, „poprzedni rząd próbował ograniczać te prawa dzięki szczególnych ustaw, powołując się na takie preteksty jak przeciwdziałanie wpływom rosyjskiego wywiadu”.
„Obecny rząd utrzymał jednak ograniczenia dotyczące pracy mediów na granicy z Białorusią, gdzie zmarły dziesiątki migrantów spośród setek próbujących dostać się do Polski”, zauważyła.
Jak dodała, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji próbowała wpływać na treść redakcyjną, powołując się na konieczność ochrony „racji stanu”, a zarzuty takie jak „znieważenie” niektórych instytucji państwowych i zniesławienie przez cały czas mogą skutkować karą pozbawienia wolności.
Brak wystarczającej przejrzystości
RSF zauważyli, iż media publiczne w Polsce są finansowane z budżetu państwa, natomiast media prywatne opierają się na modelach subskrypcyjnych, dzięki stosunkowo dużemu rynkowi krajowemu.
„Niezależne media przetrwały nieudaną próbę ich osłabienia poprzez specjalny podatek od przychodów z reklam. Reklama państwowa przydzielana jest bez wystarczającej przejrzystości, a finansowane przez państwo lokalne media często konkurują z mediami niezależnymi na rynku reklamowym”, napisali.
Zwrócili też uwagę na postępującą polaryzację społeczeństwa, która doprowadziła do wzrostu liczby werbalnych ataków na dziennikarzy. „Środowiska konserwatywne próbują zniechęcać media do podejmowania tematów dotyczących osób LGBTQI+ czy zagadnień związanych z płcią, a bluźnierstwo wciąż podlega karze pozbawienia wolności”, stwierdzili.
„Mimo to media niezależne cieszą się silnym wsparciem ze strony znaczącej części społeczeństwa, które na przykład protestowało przeciwko ustawie medialnej ograniczającej udział zagranicznego kapitału, co mogłoby zmusić główną grupę telewizyjną w kraju – TVN – do zmiany właściciela. Gdyby prezydent nie zawetował tej ustawy, poprzedni rząd mógłby przejąć kontrolę nad grupą”, zauważają.
Norwegia znów na czele
Na czele tegorocznego Indeksu Wolności Mediów uplasowała się, podobnie jak w ubiegłym roku, Norwegia. Na drugim miejscu znalazła się Estonia, która awansowała o cztery pozycje w stosunku do 2024 r. Na najniższym stopniu podium jest Holandia (awans o jedną pozycję).
W pierwszej dziesiątce znalazły się też inne oprócz Norwegii państwa nordyckie – kolejno Szwecja, Finlandia i Dania – a dalej Irlandia, Portugalia, Szwajcaria i Czechy.
Spośród państw UE Polskę wyprzedziły też Niemcy (11. miejsce), Luksemburg (13. miejsce), Litwa (14. miejsce), Łotwa (15. miejsce) i Belgia (18. miejsce).111111
